Blaszkodziobe
| Anseriformes[1] | |||
| Wagler, 1831 | |||
 Przedstawiciel rzędu – samiec krzyżówki (Anas platyrhynchos) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd |
blaszkodziobe | ||
| Rodziny | |||
|
| |||
Blaszkodziobe (Anseriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki wodne zamieszkujące wszystkie kontynenty poza Antarktydą[2].
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
- gęste i zbite, nieprzemakalne upierzenie z dobrze rozwiniętą warstwą puchową pełni rolę doskonałej izolacji termicznej. Zwiększa ją jeszcze natłuszczanie dziobami piór wydzieliną gruczołu kuprowego
- dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy
- bardzo dobrze pływają, większość gatunków również nurkuje
- otwarte nozdrza
- dziób szeroki, spłaszczony, pokryty wrażliwą skórą, opatrzony na brzegach zachodzącymi na siebie blaszkowatymi wyrostkami. Poszukując pożywienia w wodzie, ptaki te przepuszczają wodę między blaszkami, na blaszkach zaś zatrzymują się bezkręgowce i rośliny, które stanowią ich pożywienie. Dziób ten działa więc jak sito. Na jego końcu znajduje się płytka rogowa zwana paznokciem
- skrzydła z reguły dobrze rozwinięte. W locie silne i wytrwałe, ale nie potrafią szybować. Lecąc wydają charakterystyczny świst
- ogon przeważnie krótki
- długość szyi zależy od sposobu pobierania pokarmu – łabędzie żerują na największej głębokości, mają 25 kręgów szyjnych, gęsi 18, a tracze łowiące ryby na powierzchni zaledwie 16[3]
- nogi zwykle krótkie lub średniej długości; osadzone w tyle tułowia (u kaczek nurkujących – słabo chodzą po ziemi) lub w jego połowie
- nogi są mocne i przystosowane do pływania – trzy przednie palce są połączone błoną pławną, a palec tylny znajduje się nieco wyżej niż reszta
- latają szybko i wytrwale np. cyraneczka leci z prędkością 120 km/h
- kaczki i tracze wykazują silny dymorfizm płciowy – samce są barwnie upierzone w przeciwieństwie do samic, którym takie upierzenie mogłoby przeszkadzać w czasie spokojnego wysiadywania jaj. Natomiast u gęsi i łabędzi dymorfizm nie jest widoczny, samce są tylko trochę bardziej masywne
- kaczki pierzą się dwa razy w roku (podobnie jak łabędzie) – jesienią częściowa zmiana piór pokrywowych nadaje kaczorom barwy godowe. Latem pierzenie jest całkowite przez co samce przez 3 miesiące są skromniej upierzone. Gęsi pierzą się tylko raz, ale całkowicie. Mimo różnic wszystkie europejskie blaszkodziobe w tym czasie nie mogą latać, dlatego w tym okresie trudno je zauważyć, gdyż kryją się w trzcinach
- samice wysiadują zwykle dużą liczbę jaj. Samce łabędzi i gęsi opiekują się potomstwem. Młode są zagniazdownikami – po wykluciu są dobrze rozwinięte i umieją żerować. W pierwszym okresie życia pokryte puchem, gdy wyschnie wychodzą z gniazd na żerowanie
Niektóre gatunki zostały udomowione przez człowieka (kaczka domowa – pochodzi od krzyżówki, gęś domowa – od gęgawy, bernikli kanadyjskiej lub gęsi łabędzionosej) i są cenione ze względu na pióra, puch, jaja, mięso.
Najmniejszym gatunkiem rzędu jest cyraneczka o rozpiętości skrzydeł samca do 0,6 metra, a największym łabędź niemy – 2,5 m.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do rzędu należą następujące rodziny[4]:
- Anhimidae – skrzydłoszpony
- Anseranatidae – bezpłetwce
- Anatidae – kaczkowate
oraz wymarłe
Kladogram
[edytuj | edytuj kod]Kladogram rzędu Anseriformes[7]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Anseriformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-14]. (ang.).
- ↑ Karel Stastny, Ptaki wodne, Wydawnictwo Delta, Warszawa 1993
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rząd: Anseriformes Wagler, 1831 - blaszkodziobe (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Alden H. Miller, Lawrence H. Compton. Two fossil birds from the Lower Miocene of South Dakota. „The Condor”. 41 (4), s. 153–156, 1939. (ang.).
- ↑ Patricia Vickers Rich. The Dromornithidae: An extinct family of large ground birds endemic to Australia. „Department of National Development Bureau of National Resources, Geology and Geophysics Bulletin”. 184, s. 1–196, 1979. (ang.).
- ↑ J. Boyd III: Anseriformes. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-10]. (ang.).