Berszad
48°22′22″N 29°31′57″E/48,372778 29,532500 Berszad, kaplica Moszyńskich. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Wysokość |
171 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4352 | ||||
| Kod pocztowy |
24400-24404 | ||||
Położenie na mapie obwodu winnickiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 48°22′22″N 29°31′57″E/48,372778 29,532500
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Berszad[2][3] (ukr. Бе́ршадь[4]) – miasto na Ukrainie, w obwodzie winnickim, siedziba władz rejonu berszadzkiego. Historycznie miasto leży na wschodnim Podolu.
Prywatne miasto szlacheckie położone w województwie bracławskim było w 1789 własnością Fryderyka Józefa Moszyńskiego[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1459.
W bracławskiém województwie leżąca Berszada jest pamiątką poświęcenia się i cnót księcia Jerzego Zbaraskiego, jej dziedzica. Była obwarowana silnie, Turcy się jéj lękali. Prześladowało ich, jak wiémy, widmo kozackiej napaści, które obrażały i drażniły Stambuł więcej niż szkodziły. Zdawało się im, że z Berszady pochodzą te napady. Za staraniem księcia Zbaraskiego była silnie obwarowaną; w wojnach tatarskich nie była zdobyta. (...)[6]
W miejscowości istniał zamek[7]. W 1617 roku został zburzony na żądanie Turcji, na co zgodzono się w Traktacie w Buszy. W 1627 roku miasto Berszada należało do kasztelana krakowskiego Jerzego Zbaraskiego[8]. W 1787 w Berszadzie stacjonował 5 Pułk Koronny Przedniej Straży.
W 1793 miejscowość została zajęta przez Rosję na skutek II rozbioru Polski. Pod zaborami siedziba gminy Berszada w powiecie olhopolskim guberni podolskiej. W pierwszej połowie XIX w. został wybudowany tu przez Piotra Moszyńskiego pałac w stylu florenckiego empire (klasycyzm). Przetrwał w niezmienionej postaci do początku XX w.[9] Z zespołu pałacowego zachowały się park i neogotycka kaplica pw. św. Stanisława, w której kryptach znajdują się groby Moszyńskich i Jurjewiczów. Kaplica zamieniona na cele świeckie w 1944 r., została zwrócona katolikom w 1991 r[10][11].
Po okresie zaborów Berszad nie powrócił do Polski i został częścią ZSRR. W latach 1941–1944 był okupowany przez Rumunię.
Miasto od 1966 roku[12].
W 1989 liczyło 14 134 mieszkańców[12][13].
W 2013 liczyło 13 160 mieszkańców[14].
Urodzeni w Berszadzie
[edytuj | edytuj kod]- Fryderyk Jurjewicz – polski hodowca koni, organizator wyścigów konnych
- Antoni Poznański – piłkarz, kapitan pilot Wojska Polskiego
- Witold Pruszkowski – polski malarz.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.12
- ↑ Berszada, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 154.
- ↑ Berszad, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 114.
- ↑ Nieoficjalny portal rejonu berszadzkiego
- ↑ Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 522.
- ↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 539
- ↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 35.
- ↑ Latyfundia książąt Zbaraskich w XVI i XVII wieku, w: Przegląd Nauk Historycznych 2009, R. VIII, nr 1, s. 66.
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 10: Województwo bracławskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 30-33, ISBN 83-04-04314-9, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Antoni Urbański: Z czarnego szlaku i tamtych rubieży: zabytki polskie przepadłe na Podolu, Wołyniu, Ukrainie. Warszawa: 1928, s. 44.
- ↑ Na południowo-wschodnich rubieżach I Rzeczypospolitej (ciąg dalszy) | Słowo Polskie [online] [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ a b Бершадь // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.132
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom X (Województwo Bracławskie), Berszada, s. 30-33
