Berat

Historyczne centrum Beratu i Gjirokastry^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Albania
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	569
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2005; na 29. sesji
Dokonane zmiany	2008
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Berat
	Herb
Państwo	Albania
Obwód	Berat
Okręg	Berat
Burmistrz	Petrit Sinaj
Powierzchnia	6,3 km²
Wysokość	58 m n.p.m.
Populacja (2011); • liczba ludności; • gęstość	; 36 496; 5793 os./km²
Nr kierunkowy	032
Kod pocztowy	5001–5006
Tablice rejestracyjne	BR
	Położenie na mapie Albanii Berat
	40°42′N 19°57′E/40,700000 19,950000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Berat (alb. Berati, gr. Βεράτι, Verati, scs. Бѣлградъ) – miasto w środkowej Albanii, nad rzeką Osum. W 2011 roku miejscowość liczyła ok. 36,5 tys. mieszkańców. Od 2015 roku burmistrzem miasta jest Petrit Sinaj.

Berat to ośrodek turystyczny i kulturalny, który określany jest mianem miasta-muzeum. Ze względu na charakterystyczne usytuowanie na stoku wzgórza miejscowość zwana jest „miastem tysiąca okien”. W 2008 roku organizacja UNESCO umieściła Berat na liście światowego dziedzictwa przez rozszerzenie dodanego w 2005 roku wpisu o mieście Gjirokastra.

Historia

Założone w głębokiej starożytności i zamieszkane przez Ilirów miasto, w II w. p.n.e. zostało zdobyte przez Rzymian i nazwane Antipatrea. W okresie panowania bizantyjskiego miasto nosiło nazwę Pulcheriopolis i było siedzibą biskupa.

W IX wieku miasto zdobyli Bułgarzy pod dowództwem chana Presjana I i wtedy otrzymało ono słowiańską nazwę Bel[i]grad („Białe Miasto”), po grecku Belegrada (Βελέγραδα), która przetrwała przez całe średniowiecze, zmieniając się na Berat pod panowaniem osmańskim. W 1018 roku bułgarski namiestnik Elemag poddał miasto bizantyjskiemu cesarzowi Bazylemu II Bułgarobójcy i Berat pozostał w rękach bizantyjskich aż do odzyskania miasta przez cara Kołojana i jego Drugie Carstwo Bułgarskie w 1203 r. W XIII wieku przypadło Michałowi I Dukasowi, władcy Despotatu Epiru.

W 1274 roku cesarz bizantyjski Michał VIII Paleolog odbił Berat. W latach 1280–1281 siły sycylijskie pod wodzą Hugona Czerwonego z Sully oblegały Berat, ale w marcu 1281 r. odsiecz z Konstantynopola pod dowództwem Michała Tarchaneiotesa pokonała wojska sycylijskie.

Około 1345 roku miasto przeszło na krótko w ręce Carstwa Serbskiego. W 1355 roku Berat przeszedł pod zwierzchnictwo despota Wlory Jana Komnesa Asena (1345-1363), a następnie jego syna Aleksandra Komnenosa Asena (1363-1372) i księcia Balšy II (1372-1385). W 1385 roku Berat został zdobyty przez Turków przed bitwą pod Savrą. Do 1396 roku ród Muzaka przejął kontrolę nad Beratem, który stał się stolicą Księstwa Berat. W 1417 Berat stał się częścią Imperium Osmańskiego. W 1455 roku Skanderbeg z siłami liczącymi 14 tys. i niewielką liczbą katalońskich żołnierzy, bezskutecznie próbował zdobyć Berat z rąk osmańskich.

We wczesnym okresie panowania osmańskiego Berat liczył 710 domów. W pierwszej połowie XVI wieku Berat był miastem chrześcijańskim i nie było w nim żadnych muzułmańskich gospodarstw domowych. Pod koniec XVI wieku wzrosła liczba konwersji miejscowej ludności miejskiej Beratu na islam, a część nowo przybyłej populacji stanowili także konwertyci muzułmanie, noszący islamskie imiona i chrześcijańskie nazwiska. Czynniki takie jak zwolnienia podatkowe dla muzułmańskich rzemieślników miejskich w zamian za służbę wojskową sprowadziły do Beratu wielu przybywających muzułmańskich mieszkańców wsi pierwszego pokolenia. Na początku XVII wieku życie miejskie w Beracie zaczęło przypominać wzorce osmańskie i muzułmańskie. Od 1670 r. Berat stał się miastem z większością muzułmańską i spośród 30 dzielnic 19 było zamieszkanych przez muzułmanów. W XIX wieku Sandżak Beratu i miasto znajdowały się pod panowaniem albańskiej rodziny Vrioni.

Od 1835 r. w mieście działała szkoła grecka. W późnym okresie osmańskim populacja Beratu liczyła 10 tys. mieszkańców, przy czym prawosławni liczyli około 5 tys. osób, z czego 3 tys. mówiło językiem arumańskim (dialektem rumuńskiego), a reszta językiem albańskim.

W październiku 1833 r. zamek został otoczony przez 10 tys. ludzi żądających, aby lokalną administracją kierowali Albańczycy. Rząd osmański przyjął prośby rebeliantów i mianował kilku albańskich urzędników w mieście, a także ogłosił amnestię. W sierpniu 1839 roku w Beracie wybuchło nowe powstanie. Mieszkańcy zaatakowali siły osmańskie i oblegli je na zamku. W międzyczasie bunt rozprzestrzenił się na okoliczne regiony. We wrześniu 1839 roku rebelianci zdobyli zamek. W końcu XIX wieku Berat stał się główną bazą oparcia dla Liga Prizreńskiej, albańskiego sojuszu nacjonalistycznego. Podczas I wojny światowej spis ludności przeprowadzony przez austro-węgierskie siły okupacyjne wykazał, że w regionie Berat było 6745 prawosławnych chrześcijan i 20 919 muzułmanów.

W dniach 23–30 października 1944 r. W Beracie odbyła się druga sesja Rady Wyzwolenia Narodowego Albanii z Enverem Hodżą jako ministrem obrony.

W czasach komunizmu Berat stał się miejscem zesłania wewnętrznego osób uznanych za wrogów publicznych i ich rodzin. Od lat 50. XX w. miejscowość pełniła funkcję politycznego ośrodka internowania, którego internowani nie mogli opuścić bez pozwolenia. Do Beratu deportowano także krewnych osób, które uciekły za granicę.

Zabytki

Źródła: ^[2]^[3]^[4]

Zamek w Beracie – średniowieczna bizantyjska twierdza
Meczet Królewski (wybudowany w 1493 r., z freskami pochodzącymi z XVIII w.)
Meczet Kawalerów
Biały Meczet
Czerwony Meczet
Chanaka Halveti
Chanaka Rüfai
Cerkiew św. Michała Archanioła
Katedra Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny
Cerkiew Trójcy Świętej
Cerkiew św. Teodora
Cerkiew Świętych Konstantyna i Heleny
Cerkiew Najświętszej Marii Panny Vllahernës
Cerkiew św. Demetriusza
Cerkiew św. Spirydona
Zamek iliryjski w Goricy
Most Gorica (z 1780 r.)

Działa tu także Muzeum Ikon Onufrego, prezentujące m.in. dzieła miejscowego ikonopisa, mistrza Onufrego.

Na wschód od miasta znajduje się Park Narodowy Tomor.

Galeria

Dolne miasto w Beracie
Dolne miasto pod zamkiem
Wieża zegarowa
Cerkiew
Most
Plan górnego miasta i zamku
Widok z zamku

Liczba ludności

Współpraca

Zobacz też

Przypisy

↑ Drejtor Botimi: Censusi i popullsisë dhe banesave 2011 / Population and housing census 2011: Berat. instat.gov.al (Instituti i Statistikës), 2013. s. 84. [dostęp 2019-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-14)]. (alb. • ang.).
↑ Mateusz Otręba: Przewodnik Albania Bałkański „Dziki Zachód”. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2013, s. 190–197, seria: Bezdroża. ISBN 978-83-246-5831-2.
↑ Religius Monuments. Berat Regional Directorate of National Culture. [dostęp 2014-12-06]. (ang.).
↑ Berati Pakete. bashkiaberat.gov.al. [dostęp 2014-12-06]. (alb.).

Bibliografia

D. Hall, Albania and the Albanians, New York 1994.

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[instat.gov.al-1] Drejtor Botimi: Censusi i popullsisë dhe banesave 2011 / Population and housing census 2011: Berat. instat.gov.al (Instituti i Statistikës), 2013. s. 84. [dostęp 2019-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-14)]. (alb. • ang.).

[Otreba-4] Mateusz Otręba: Przewodnik Albania Bałkański „Dziki Zachód”. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2013, s. 190–197, seria: Bezdroża. ISBN 978-83-246-5831-2.

[Berat-5] Religius Monuments. Berat Regional Directorate of National Culture. [dostęp 2014-12-06]. (ang.).

[Bashiaberat-6] Berati Pakete. bashkiaberat.gov.al. [dostęp 2014-12-06]. (alb.).

[:1-7] Wspólnie z Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[:2-8] Wspólnie z Macedonią Północną

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[A]

[B]

Kulturowe	Butrint Historyczne centra miast Berat i Gjirokastёr
Przyrodnicze	Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[A]
Kulturowe i przyrodnicze	Przyrodnicze i kulturowe dziedzictwo rejonu Ochrydy^[B]