Aster solny

Aster solny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Tripolium
Gatunek	aster solny
	Nazwa systematyczna
	Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.; Fl. URSR 11: 63 (1962)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aster solny (Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje niemal w całej Europie, w północnej Afryce i w Azji (brak go w strefie tropikalnej tego kontynentu)^[3], poza tym jest szeroko rozprzestrzeniony jako gatunek introdukowany^[4]. W Polsce jest spotykany na rozproszonych stanowiskach na solniskach wzdłuż wybrzeży Bałtyku oraz na Kujawach^[5].

W Holandii młode liście są spożywane jako warzywo^[6].

Systematyka i nazewnictwo

Gatunek do lat 90. XX wieku tradycyjnie włączany był do wówczas szeroko ujmowanego rodzaju aster Aster. Ze względu na to, że jest bliżej spokrewniony ze stokrotką niż innymi gatunkami astrów, wyodrębniony został w osobny rodzaj – Tripolium^[7]^[8]. Mimo przeniesienia gatunku do odrębnego rodzaju nie utworzono dla tej rośliny nowej nazwy polskiej, w polskich źródłach wciąż bywa włączany do dawnego, szeroko ujmowanego rodzaju Aster^[9].

Morfologia

Korzenie: Silnie rozgałęzione, tęgie^[10].
Łodyga: Osiąga do 80 cm wysokości, jest naga i dęta, w dole rozszerzona (osiąga do 1,5 cm średnicy), jest zielona, ale często bywa czerwono nabiegła. Rozgałęzia się w górnej połowie, czasem od nasady. Odgałęzienia są ukośnie wzniesione lub podnoszą się^[10].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście eliptyczne, na krótkich oskrzydlonych ogonkach, górne wydłużone, siedzące i obejmujące łodygę. Blaszka liściowa mięsista i przeważnie całobrzega, na brzegu ma rzęski lub zadziory.
Kwiaty: Koszyczki kwiatowe, o średnicy 1–3 cm, wyrastają licznie na szczytach łodyg tworząc baldachogrono. Wewnętrzne kwiaty rurkowate, o długości 5–8 mm, 5-ząbkowe, pomarańczowe. Zewnętrzne języczkowate, liliowe. Jest ich w koszyczku do 15, mają krótką rurkę i języczek o długości 8–11 mm z 2–3 ząbkami na szczycie.
Owoce: Nagie lub rzadko tylko owłosione niełupki z pappusem złożonym z kilku szeregów włosków o długości 8–12 mm.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia, hemikryptofit, halofit. W pierwszym roku życia tworzy tylko rozety liści przyziemnych. W drugim rozwija pędy kwiatonośne. Kwitnie od kwietnia do października, nasiona rozsiewane są przez wiatr. Siedlisko: solniska śródlądowe i nadmorskie^[10]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Asteretea tripolium^[11]. Liczba chromosomów 2n= 18^[12].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie łąk i zarastanie solnisk, na których występuje, zmiana sposobu gospodarczego użytkowania terenu (np. zaniechanie umiarkowanego wypasu) oraz zarastanie solnisk przez bardziej ekspansywne gatunki, szczególnie glikofilne trawy^[13].

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)^[14]. W wydaniu z 2016 roku posiada kategorię VU (narażony)^[15]. W Polskiej czerwonej księdze roślin także umieszczona w kategorii VU (narażone)^[16].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].
↑ J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 319–320, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 78, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 610. ISBN 978-1-842466346.
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 125-126 .
↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Tripolium pannonicum (Jacq.) Dobrocz.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].

[kubitzki-4] J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 319–320, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 78, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[maarten-6] Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 610. ISBN 978-1-842466346.

[7] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[database2020-8] Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[rostanski-10] KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 125-126 .

[11] Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4

[12] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[13] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[14] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[15] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[16] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]