17 Regiment Pieszy Koronny

17 Regiment Pieszy
Legion Mazowiecki
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1794
Rozformowanie	1794
	Dowódcy
Pierwszy	płk Franciszek Rottenburg(inne języki)
Ostatni	płk Grzegorz Komarnicki
	Działania zbrojne
	Powstanie kościuszkowskie
	Organizacja
Dyslokacja	Warszawa
Podległość	Dywizja Nadnarwiańska

17 Regiment Pieszy Koronny – oddział piechoty armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, w 1794 roku podjęto decyzję, że regularne wojsko powstania tworzone będzie na podstawie nie zrealizowanego etatu z 1792 roku. 17 regiment pieszy Koronny został sformowany w kwietniu 1794 z ochotników tzw. legionu Księstwa Mazowieckiego^[3]^[a] i otrzymał nr 17^[1]. Korpus oficerski zasilili oficerowie rozwiązanego 2 batalionu lekkiej piechoty^[4]. W maju liczył zaledwie 250 żołnierzy^[2].

5 maja na skutek interwencji Kościuszki został przemianowany na regiment pieszy. Do 10 maja rekrutacja prowadzona była w części na zasadzie zaciągu ochotniczego. Rekruci i ochotnicy mieszkali w rozrzuconych po Warszawie kwaterach, wynajmowanych przez płk. Franciszka Rottenburga. Żołnierzy regimentu pilnowały patrole z gwardii pieszej, regimentów 5 i 10 oraz pułku 4 przedniej straży. Po przemianowaniu jednostki na regiment pieszy wolonterzy pouciekali, a oficerowie, którzy nie chcieli służyć w piechocie, odeszli^[5]. W sprawie rekrutacji interweniowała RZT. Na jej polecenie Komisja Porządkowa Księstwa Mazowieckiego nakazała „ziemi marskiej” wydać regimentowi 200 kantonistów. 29 kwietnia regiment liczył 254 głowy i stacjonował w rejonie Bugo-Narwi z wicebrygadierem Janem Henrykiem Dąbrowskim. Ze względu na brak funduszy, 30 maja gen. lejtn. Mokronowiski wstrzymał dalszą rekrutację regimentu. 100 kantonistów zostało „zagarniętych” przez 5 regiment. 19 czerwca płk Rottenburg domagał się asygnaty na 300 kantonistów od ziemi nurskiej^[6]^[b].

W połowie września w 8 kompaniach znajdowało się 322 szeregowych, w tym 41 pochodzenia szlacheckiego. W ostatnich dniach tego miesiaca regiment otrzymał uzupełnienia i liczył wtedy 572 żołnierzy. Brakowało do kompletu 868. Wskutek dezercji ubyło z jednostki od połowy maja do końca września 120 szeregowych^[7].
W pierwszym okresie dowodził jednostką płk Franciszek Rottenburg, a po jego dezercji płk Grzegorz Komarnicki. W regimencie służyli także: mjr Longeaux, chor. Rembieliński, chor. Hemik^[8].

Ze względu na brak funduszy, regiment do końca powstania nie uzyskał pełnego stanu. Jego liczebność nie przekroczyła ok. 600 oﬁcerów i żołnierzy^[2]. Liczebność regimentu w marcu 1794 wynosiła 254^[9], a we wrześniu 572 żołnierzy^[10]. Na uzbrojeniu regiment posiadał 500 karabinów^[11].

Działania regimentu

W maju regiment skierowany został w widły Narwi i Wisły pod Zegrze. Obsadził tu odcinek Narwi od Wisły do Dębego, a później do Serocka. Znajdował się w komendzie bryg. Piotra Jaźwińskiego. Jego zadaniem było, działając w składzie dywizji nadnarwiańskiej, osłaniać północno-wschodnie i wschodnie zaplecze Warszawy oraz komunikację z Litwą^[2]. Latem 1794 roku regiment wspierany przez pospolite ruszenie ziemi warszawskiej stoczył szereg drobnych potyczek z wojskami pruskimi. Po klęsce maciejowickiej Dywizja Nadnarwiańska została odcięta od Warszawy i zaatakowana od tyłu przez rosyjskie wojska gen. Ottona Derfeldena, a następnie rozbrojona przez Prusaków^[12].

Żołnierze regimentu

Komendanci:

płk Franciszek Rottenburg(inne języki)^[3]^[c]
płk Grzegorz Komarnicki^[1]

Uwagi

↑ Jerzy Majka podaje, że: 5 maja 1794 roku tworzony w Warszawie kawaleryjski Legion Mazowiecki przemianowany został na regiment 17 pieszy koronny^[2].
↑ Według raportu płk. Grzegorza Komarnickiego płk Rottenburg otrzymał żądaną asygnatę na 300 kantonistów do ziemi nurskiej, a później jeszcze na 600 do tejże ziemi. Jednakże wysłany na początku lipca po ich odbiór kpt. Franciszek Uzdowski zachorował, a całą jego grupę w sile 49 żołnierzy (w tym podporucznik i 8 podoficerów) przejął do 15 regimentu gen. mjr Cichocki. Ziemia nurska nie zgodziła się na wydanie 900 kantonistów 17 regimentowi. Tamtejsza komisja porządkowa obiecała zebrać najwyżej 300 rekrutów, z tego połowę dla gwardii pieszej koronnej^[5].
↑ Franciszek Rottenburg był z pochodzenia Niemcem. W lipcu 1794 roku zdezerterował i przeszedł na stronę pruską^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Gembarzewski 1925 ↓, s. 31.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Majka 1992 ↓, s. 3.
↑ ^a ^b Wimmer 1978 ↓, s. 368.
↑ Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 405.
↑ ^a ^b Bauer 1981 ↓, s. 150.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 150–151.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 151.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 152.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 386.
↑ Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 97.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 278.
↑ Majka 1992 ↓, s. 4.

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
Jerzy Majka: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 17 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-21-0.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

[4] Jerzy Majka podaje, że: 5 maja 1794 roku tworzony w Warszawie kawaleryjski Legion Mazowiecki przemianowany został na regiment 17 pieszy koronny^[2].

[8] Według raportu płk. Grzegorza Komarnickiego płk Rottenburg otrzymał żądaną asygnatę na 300 kantonistów do ziemi nurskiej, a później jeszcze na 600 do tejże ziemi. Jednakże wysłany na początku lipca po ich odbiór kpt. Franciszek Uzdowski zachorował, a całą jego grupę w sile 49 żołnierzy (w tym podporucznik i 8 podoficerów) przejął do 15 regimentu gen. mjr Cichocki. Ziemia nurska nie zgodziła się na wydanie 900 kantonistów 17 regimentowi. Tamtejsza komisja porządkowa obiecała zebrać najwyżej 300 rekrutów, z tego połowę dla gwardii pieszej koronnej^[5].

[15] Franciszek Rottenburg był z pochodzenia Niemcem. W lipcu 1794 roku zdezerterował i przeszedł na stronę pruską^[2].

[CITEREFGembarzewski192531-1] Gembarzewski 1925 ↓, s. 31.

[CITEREFMajka19923-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Majka 1992 ↓, s. 3.

[CITEREFWimmer1978368-3] Wimmer 1978 ↓, s. 368.

[CITEREFMachyniaSrzednicki1998405-5] Machynia i Srzednicki 1998 ↓, s. 405.

[CITEREFBauer1981150-6] Bauer 1981 ↓, s. 150.

[CITEREFBauer1981150–151-7] Bauer 1981 ↓, s. 150–151.

[CITEREFBauer1981151-9] Bauer 1981 ↓, s. 151.

[CITEREFBauer1981152-10] Bauer 1981 ↓, s. 152.

[CITEREFBauer1981386-11] Bauer 1981 ↓, s. 386.

[CITEREFRatajczykTeodorczyk198797-12] Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 97.

[CITEREFBauer1981278-13] Bauer 1981 ↓, s. 278.

[CITEREFMajka19924-14] Majka 1992 ↓, s. 4.

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[b]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[c]