Łamliwość źdźbła zbóż i traw
Łamliwość źdźbła zbóż – grzybowa choroba zbóż i traw. Jest wywoływana przez dwa gatunki patyczniaków: Oculimacula acuformis i Oculimacula yallundae. Może powodować znaczną utratę plonu. Ochrona polega na prawidłowej agrotechnice: wysiewaniu mniej podatnych odmian, wykonywaniu uprawy płużnej i stosowaniu zmianowania.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Łamliwość źdźbła zbóż jest jedną z chorób podsuszkowych[1]. Atakuje pszenicę, pszenżyto, żyto i jęczmień oraz wiele rodzajów traw[2] . W Polsce jest dość powszechna[3]. Często występuje wraz z ostrą plamistością oczkową (rizoktoniozą zbóż). Naukowcy z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy stwierdzili korelację między tymi chorobami. Mianowicie w latach dużego nasilenia łamliwości źdżbeł zbóż rizoktonioza występowała w mniejszym nasileniu, i odwrotnie[4].
Objawy
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze objawy można zauważyć jesienią, a są to podłużne, brunatne nekrozy, które występują na koleoptylu, a później też i na pochwach liściowych. Wiosną objawy są dużo bardziej widoczne, występują podczas strzelania w źdźbło lub dopiero podczas kłoszenia. Najpierw na pochwach liściowych, a następnie na dolnych międzywęźlach pojawiają się medalionowe, kremowo-brunatne plamy. Od zdrowej tkanki oddzielone są brunatną obwódką. W miarę rozwoju choroby plamy łączą się i obejmują cały obwód źdźbła[2], co wywołuje zaburzenia w przepływie wody i składników pokarmowych. Objawami pośrednimi są: przedwczesne dojrzewanie oraz wyleganie. Na wewnętrznych ścianach źdźbła oraz w miejscu występowania medalionowych plam można zauważyć białoszarą grzybnię[3].
Choroba jest wywoływana przez dwa blisko spokrewnione gatunki: Oculimacula acuformis i O. yallundae. Różnią się one pewnymi cechami[2]:
| Cechy | O. acuformis | O. yallundae |
|---|---|---|
| Patogeniczność wobec | pszenicy i żyta | pszenicy |
| Szybkość wzrostu grzybni (mm/dobę) | 0,28-0,72 | 1,15-1,62 |
| Szybkość penetracji tkanek roślin | mała | duża |
| Rozwój w tkankach | wewnątrzkomórkowy | międzykomórkowy |
| Brzeg kultur na pożywkach | pierzasty | regularny |
| Kształt zarodników konidialnych | zwykle proste | proste lub wygięte |
| Wymiary konidiów | 42-120 × 1,2-2,3 | 35-80 × 1,5-2,5 |
| Formy odporne na benzimidazole | liczne | nieliczne |
Oba gatunki są pasożytami względnymi.
Epidemiologia
[edytuj | edytuj kod]Grzyby z rodzaju Oculimacula zimują na resztkach pożniwnych i oziminach. Źródłem infekcji pierwotnej są zarodniki konidialne i askospory, dodatkowo również grzybnia i sklerocja. Na roślinach w miejscu przebarwień rozwija się stadium konidialne. Trzonki konidialne wyrastają w luźnych skupieniach, choć mogą wyrastać też i pojedynczo. Powstające na nich konidia są wielokomórkowe, wydłużone, zwężające się ku górze, proste lub lekko wygięte. Zarodniki konidialne rozprzestrzeniają się wraz z kroplami deszczu. Z konidiów wyrastają strzępki infekcyjne, które wnikają do koleoptylu i pochew liściowych. Zarodnikowaniu konidialnemu sprzyja temperatura na poziomie 2–10 °C oraz wilgotność rzędu 80–90%.
Czynniki abiotyczne zwiększające porażenie: wysoki poziom wód gruntowych, niskie pH, duża zawartość próchnicy, gleba ciężka. Epidemiczne występowanie łamliwości źdźbła zbóż może występować podczas ciepłych jesieni i późnowiosennych przymrozków oraz łagodnych zim i wczesnych wiosen[2].
Szkodliwość
[edytuj | edytuj kod]
Szkodliwość tej choroby polega na obumieraniu pojedynczych źdźbeł (nieraz całych roślin), zmniejszeniu ilości i masy ziarniaków, pośrednio wpływa na wyleganie zbóż[3]. Próg ekonomicznej szkodliwości wynosi dla jęczmienia, pszenżyta i pszenicy 20–30% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia (BBCH 30-31)[5][6]. Wykazano, że choroba może powodować nawet 30% ubytku w plonie ziarna pszenicy i do 20% w plonie słomy. Zaatakowane żyto wydaje plon mniejszy o 10–20%, a jęczmień o 5–10%[7].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Na ograniczenie łamliwości źdźbła zbóż wpływa zmianowanie, płużna uprawa roli, zaprawianie ziarna i opryskiwanie w fazie BBCH 30-32. Rejestrację przeciwko tej chorobie posiada jeden fungicyd[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zbigniew Borecki: Nauka o chorobach roślin. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 308–309. ISBN 83-09-00983-6.
- ↑ a b c d Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, s. 391–393, ISBN 978-83-09-01077-7.
- ↑ a b c Choroby roślin w uprawach rolniczych. Selim Kryczyński (red.). Wydawnictwo SGGW, 2010, s. 109–110. ISBN 978-83-7583-248-8.
- ↑ Farmer. Ostra plamistość oczkowa zbóż. [dostęp 2017-05-05].
- ↑ Marek Korbas, Joanna Horoszkiewicz-Janka: Integrowana ochrona zbóż przed chorobami. W: Zboża Wszechstronne wykorzystanie. Biznes-Press, 2011, s. 95–101. ISBN 978-83-931702-8-9.
- ↑ Nawożenie i integrowana ochrona pszenżyta. [dostęp 2013-12-29].
- ↑ Józef Kochman: Choroby i szkodniki pszenicy. W: Biologia pszenicy. Piotr Strebeyko (red.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 187.
- ↑ Wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin. [dostęp 2013-09-01].