Łambinowice
50°32′18″N 17°33′26″E/50,538333 17,557222| wieś | |
 Kościół św. Marii Magdaleny w Łambinowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
2477[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-316[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ONY |
| SIMC |
0498810 |
Położenie na mapie gminy Łambinowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |
| 50°32′18″N 17°33′26″E/50,538333 17,557222[1]
| |
| Strona internetowa | |
Łambinowice (niem. Lamsdorf) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Łambinowice[4][5]. Siedziba gminy wiejskiej Łambinowice.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łambinowice. Od 1950 r. wieś położona jest w województwie opolskim.
We wsi jest stacja kolejowa Łambinowice.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0498827 | Okopy | przysiółek |
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości była wzmiankowana po raz pierwszy w 1273 roku w formie Lambinouiz. Później notowano także formy Lambinovitz (ok. 1300), villa Lamberti (1335), Lemlinsdorf (1371), k Glumbwowiczom, k. Glombinowiczom (1561), Lambsdorff (1678), Lamsdorf (1784), Lammsdorf (1845), Lamsdorf, Łambinowice (1941), Lamsdorf – Łambinowice, -ic, łambinowicki (1946)[6].
Na podstawie tzw. zeznania nyskiego z 1561 roku, gdzie w tekście polskim z czeskimi naleciałościami wymienia się formy „K Glombinowiczom, do Glumbniowicz”, uznaje się, że pierwotną nazwą były Głębinowice. W drugim zapisie występuje czeskie u w miejsce polskich ą lub am[7], odpowiadających w wymowie gwarowej samogłosce ę. Grupa nagłosowa Gł- uległa uproszczeniu do Ł-, być może pod wpływem czeskiego nagłosowego H-, które potem opuszczono[8]. Nazwa Głębinowice była zatem nazwą patronimiczną utworzoną od nazw osobowych Głębina lub Głębin, albo nazwą topograficzną utworzoną na wzór nazwy patronimicznej od rzeczownika pospolitego głębina[7].
Polska nazwa w formie Łambinowice formalnie obowiązuje od 16 grudnia 1946 roku[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[10]:
- dom zakonny elżbietanek, ul. Budzieszowicka 4, z 1919 r.
- obóz jeniecki – Miejsce Pamięci Narodowej, z 1870 r., 1914 r., 1939 r.
W 1864 r. w sąsiedztwie wsi powstał poligon wojskowy. W latach wojny francusko-pruskiej 1870–1871 powstał na terenie poligonu obóz dla trzech tysięcy jeńców francuskich. Pozostałością tego obozu jest cmentarz z 53 grobami. Obóz został reaktywowany podczas I wojny światowej, przeszło przez niego ok. 90 tys. żołnierzy różnych narodowości Rosjan, Anglików, Włochów i Serbów – pozostało po nich blisko 7000 grobów. 3 września 1939 roku Wehrmacht rozpoczął przewożenie do Stalagu VIII B pierwszych polskich jeńców. Byli to głównie żołnierze pojmani po bitwie nad Bzurą. Liczba polskich jeńców sięgała 100 tys. Po rozpoczęciu planu Barbarossa masowo zwożono tu jeńców radzieckich, których umieszczano w osobnym obozie Stalag VIII F. Według różnych szacunków w czasie II wojny światowej w obozie zmarło lub zostało pomordowanych od 40 do 100 tys. jeńców, łącznie przeszło przez niego do 300 tys. żołnierzy sił sojuszniczych różnych narodowości. Około 40 tys. zmarłych w większości jeńców radzieckich jest pochowanych w masowych grobach w pobliżu dawnej wsi Klucznik oraz na cmentarzu jenieckim. Teren obozu jeńców radzieckich wraz z wsią Klucznik stał się poligonem wojskowym. Mieszkańców wsi wysiedlono. W październiku 1944 r. przywieziono tutaj żołnierzy z powstania warszawskiego, wśród nich ponad 1000 kobiet. Większość przewieziono później do innych obozów. Wśród powstańców, którzy zostali umieszczeni w obozie był Witold Pilecki – trafił on do Lamsdorf 8 października 1944 r. w ramach warszawskiego transportu żołnierzy Armii Krajowej. Witold Pilecki przebywał w obozie 10 dni, po których wraz z oficerami Zgrupowania „Chrobry II” został wysłany do oflagu w Murnau. Byli tu też więzieni[11]:
- Jerzy Szulc – uznawany za najmłodszego jeńca II wojny światowej,
- Janusz Brochwicz-Lewiński – wojskowy, członek Armii Krajowej, a w czasach późniejszych między innymi gwardii przybocznej Jego Królewskiej Mości Jerzego VI, króla Wielkiej Brytanii,
- Roman Bratny – pisarz,
- Stanisław Ryszard Dobrowolski – pisarz, poeta, tłumacz,
- Irena Jurgielewiczowa – pisarka, pedagożka,
- Aleksander Gieysztor – historyk,
- Leszek Owsiany pilot Dywizjonu 300 i 1586 ESP
- Denholm Elliott – brytyjski aktor[12].
- o. Maksymilian Maria Kolbe
Obozy jenieckie zostały wyzwolone przez Armię Czerwoną w dniach 17 i 18 marca 1945 roku. Jeszcze w 1945 roku w ich sąsiedztwie powstał zarządzany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego obóz, w którym przetrzymywano Ślązaków i Niemców oraz byłych członków SS. Do obozu trafiali także powracający do Polski żołnierze armii Andersa, którzy wstąpili do niej po dezercji z Wehrmachtu, do którego wcielono ich wcześniej w ramach volkslisty. Początkowo, zbudowany na terenie poligonu wojskowego, obóz MBP miał status obozu przejściowego, następnie został przekształcony w obóz pracy. Jednym z jego komendantów był Czesław Gęborski. W obozie zmarło i zginęło 1000–1500 Niemców i Górnoślązaków[13]. Pamięć zmarłych i zabitych upamiętnia Pomnik Pomordowanych Jeńców. Istnieje także Centralne Muzeum Jeńców Wojennych, prowadzące badania nad losem jeńców w stalagach oraz ofiar obozu.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W Łambinowicach znajduje się filia Banku Spółdzielczego w Prudniku[14].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach zostało wymienione w Kanonie Krajoznawczym Polski[15]. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku przyznaje Kolarską Odznakę Turystyczną w „Królestwie Pradziada” za odwiedzenie m.in. Łambinowic[16].
Nawiązania i odniesienia w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Łambinowice są jednym z miejsc akcji powieści Lato umarłych snów autorstwa niemieckiego pisarza Harry’ego Thürka, przedstawiającej sytuację Niemców w Prudniku tuż po II wojnie światowej. Bohaterowie powieści uratowali więźnia miejscowego obozu[17].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 71228
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r. [online] [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 686 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Nazwy miejscowe Polski : historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 6, L-Ma. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, 2005, s. 269. ISBN 83-88866-26-5.
- ↑ a b Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. pod red. Stanisławy Sochackiej. T. 7, Lig-Miez. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski, 1994, s. 46. ISBN 83-01-07934-7.
- ↑ Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 199. ISBN 83-04010-90-9.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 68.
- ↑ Stalag 318/VIII F (344) Lamsdorf [online], Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu [dostęp 2012-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-22] (pol.).
- ↑ V Dni Otwarte w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu [online], Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, 29 listopada 2010 [dostęp 2012-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23] (pol.).
- ↑ Edmund Nowak, Czy pamięć potrzebuje pomników? (na przykładzie historii Łambinowic) [online], Polsko-Niemieckie Towarzystwo Zdrowia Psychicznego [dostęp 2015-08-08].
- ↑ Kontakt [online], bsprudnik.pl [dostęp 2024-06-13].
- ↑ Kanon Krajoznawczy Polski [online], pttk.pl [dostęp 2024-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Regulamin Kolarskiej Odznaki Turystycznej w „Królestwie Pradziada” [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08].
- ↑ Harry Thürk, Lato umarłych snów, Marcin Domino (tłum.), Gliwice, Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, s. 235, ISBN 978-83-63995-80-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona Łambinowic. [dostęp 2015-08-08].
- Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu. [dostęp 2015-08-08].
- Cień (nie tylko) Łambinowic. Tygodnik Powszechny. [dostęp 2015-08-08].
- Ewald Pollok: Za powojennym obozowym drutem – Łambinowice.
