Museum SchPIRA

S'Museum SchPIRA ischä Museum inde Kleene Paffegass in Schbaija inde Voadapals, wu aldi Fundschdigg ausm jiedische Lewe vun Schbaija zaische dud. Schpira hodma im Middlalda uff hebräisch fa Schbaija g'sachd un Schbaija isch äni vunde de drai SCHUM-Schded g'wesd. Saidm Juli 2021 keren die jidische Deng'gmela vunde drai SchUM-Schdedd Schbaija, Määnz unn Worms zum UNESCO-Weldkulduaeawe.

Ausschdellung

Uff 80 Qwadradmeda komma zum Baischbiel Iwwablaibsl vun Rundbesche ausm 12. Jahhunad, Grabschdä ausm 14. Jahhunad oda ä Dobblfenschda vun 1110/20 oagugge. Oinisches, wu ma seje kon, isch ä Laigab vum Hischdorische Museum vunde Pals, wu a in Schbaija schdeje dud.

Kleeni G'schichd

Schbaija hod im Middlalda äni vunde gregschd jiedischi G'moinde nerdlisch vun de Albe kabd. Die Laid sind im 11. Jahhunad vun Idalije un Frongraisch als Kauflaid un Bonkjes kumme. D'Bischof Rüdiger Hutzmann hod don 1084 die jiedischi Flischdling aus Määns uffg'numme un hod dodmid d'Grundschdä fa die jiedischi G'moinde in Schbija g'leschd.

S'Museum hodma om 9. Nowemba 2010 eaefned, wu die Raischbogrommachd 72 Joa her g'wesd isch, wu die Nadsionalsozialischde a die schbaijmara Sinagog zaschdead kabd hawen. S'Museum eagensd de Juddehof, wu wisawi mide Migwe lische dud.