Vejatz lo contengut

Tristan Tzara

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Cal melhorar l'escritura d'aquel article.
L’ortografia, la gramatica, lo vocabulari, la sintaxi o autres aspèctes lingüistics incorrèctes son de verificar. O podètz corregir o crear la discussion.
Tristan Tzara per Tihanyi

Tristan Tzara, de son nom vertadièr Samuel Rosenstock, nascut lo 16 d'abril de 1896 a Moineşti, Romania e mòrt lo 25 de decembre de 1963 a París, foguèt un escrivan, poèta e ensagista de lenga romanesa e francesa e un dels fondadors del movement Dada.

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Los membres de la familha Rosenstock faguèron part de las 800 000 personas josievas recensadas que lo còde civil en vigor, a l'epòca, interdisiá la ciutadanetat romanesa. Lo seu paire èra quadre d'una societat d'expleitacion petroliera; Samuel coneguèt una enfança e una adolescéncia aisada e sens istòria. Seguèt una classa sus la cultura francesa dins un institut privat, de literatura al licèu Saint-Sava e de sciéncia e otenguèt lo certificat de fin d'estudis al licèu Milhai-Viteazul.[1].

Amb son amic de licèu Marcel Janco, Samuel creèt, en 1912, sa primièra revista "Simbolul" e s'imagina en «àngel negre del simbolisme trionfant». I publiquèt l'un de sos primièrs poèmas «Sur la rivière de la vie».
En 1915, adoptèt l'escais de Tristan Tzara : Tristan en referéncia a l'eròi de l'opèra de Richard Wagner « Tristan e Iseut » e Tzara per çò que vòl dire "tèrra" o "país" en romanés[2].

Amb son certificat de fin d'estudis, Tzara s'inscriguèt a l'Universitat de Bucarèst en matematicas e filosofia en setembre de 1914). Son amic Janco s'inscriguèt en politecnica[3].

L'ambient provincial de Bucarèst languís Tzara que sòmia de partir. Contra l'avís de son paire, mas encoratjat per Janco que lo buta de lo rejónher a Zuric, quitèt Romania per Suècia, país neutre aculhent la joventut d'Euròpa refusant la guèrra. S'inscriguèt a l'universitat en classa de filosofia. Mas lo languiment lo torna ganhar : «las sensacions de ben-èsser venguèron raras e totes los plasers foguèron catalogats : las excursions, los cafès, los amics...» Demòra a Zuric sonque mercés a Janco.
Tzara encontrèt l'alemand Hugo Ball e la seuna femna Emmy Hennings, baladora e cantaira. Se presenta coma un revolucionari professional, disciple de Mikhaïl Bakunin, que quitèt Alemanha per causa d'incitacions a l'insurreccion. Convencut qu'en Suècia, encontrèsse de joves coma el tenent la volontat de «gausir de lor independéncia», Ball configuèt a Tzara son projècte de dubrir un luòc ont s'assemblarián totas las dissidéncias.[4].

Lo 5 de febrièr, Ball, Hennings, Richard Huelsenbeck, Tzara e los pintres Jean Arp, Janco e Sophie Taeuber inaugurèron lo Cabaret Voltaire que transformèron en cafè literari e artistic que sos murs foguèron cobèrts de quadres creant un ambiant a l'encòp intim e ofegat[5]. Lo succès foguèt immediat. [6].

Participèt a la renaissença del mot Dada a Zuric e foguèt lo pus actiu propagandista del movement.

Escriguèt los primièrs tèxtes "dadas" :

  • La Première aventure céleste de Mr Antipyrine (1916),
  • Vingt-cinq poèmes (1918 Sept manifestes Dada (1924)

Tristan Tzara, Aragon, Philippe Soupault et Breton, e mai d'autres, participèron a la revista SIC creada per Pierre Albert-Birot en 1916 e d'autras activitats amb visada de tustar lo public e destruir las estructuras tradicionalas del lengatge.

Puèi, temptèt de reconciliar surrealisme e comunisme (aderiguèt al Partit Comunista en 1936, per rejónher la Resisténcia pendent la Segonda Guèrra Mondiala). Es d'aqueste periòde que data son interèst per l'occitan e, après la guèrra, Tristan Tzara participarà amb Joan Casso e Max Roqueta a la fondacion de l'Institut d'estudis occitans[7] Es enterrat a Paris, al cementèri del Montparnasse.

Òbras

[modificar | Modificar lo còdi]
  • La Première aventure céleste de Mr Antipyrine, première édition 1916
  • Vingt-cinq poèmes, 1918
  • Cinéma calendrier du cœur abstrait maisons, première édition 1920
  • Le cœur à barbe, 1922.
  • Sept manifestes Dada, première édition 1924, amb dessenhs de Francis Picabia
  • Mouchoir de nuages, 1924.
  • Sonia Delaunay, 1925.
  • De nos oiseaux : poèmes, 1923.
  • L’arbre des voyageurs, 1930.
  • Essai sur la situation de la poésie, 1931
  • L’homme approximatif, 1931.
  • Où boivent les loups, 1932.
  • L’antitête, 1933.
  • Grains et issues, 1935.
  • La main passe, 1935.
  • Ramures, 1936.
  • Sur le champ, 1937.
  • La deuxième aventure céleste de M. Antipyrine, 1938.
  • Midis gagnés, 1939.
  • Ça va, 1944.
  • Entre-temps, 1946.
  • Le cœur à gaz, 1946.
  • Terre sur terre, 1946.
  • La fuite : poème dramatique en quatre actes et un épilogue, 1947.
  • Le surréalisme et l’après-guerre, 1947.
  • Le poids du monde, 1951.
  • La face intérieure, 1953.
  • À haute flamme, 1955.
  • La bonne heure, 1955.
  • Parler seul, 1955.
  • Le fruit permis : poèmes, 1956.
  • La Rose et le chien, 1958.
  • Juste présent, 1961.
  • Lampisteries, précédé de Sept manifestes Dada, 1963.
  • 40 chansons et déchansons, 1972.

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Vesatz

[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Buot, op. cité, p. 15 à 18
  2. ↑ Buot, p. 20 à 22
  3. ↑ Buot, p. 24 à 30
  4. ↑ Buot, p. 31 à 40
  5. ↑ Laurent Lebon « Dada », p. 219
  6. ↑ Buot, p. 40 et 41 & Marc Dachy « Journal du mouvement Dada », Skira, Genève, 1989
  7. ↑ Robèrt Lafont, op. cit., p. 723.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Tristan_Tzara&oldid=2437154 »