Revolucion dels ulhets
La Revolucion dels ulhets (var. Revolucion deis/deus/deths ulhets), foguèt l'assaut militar del 25 d'abril de 1974 que faguèt s'esfondrar lo regim politic en vigor al Portugal dempuèi 1926. Aquel assaut es conegut en portugués coma 25 d'Abril (en portugués: Revolução dos Cravos). Lo còp d'Estat foguèt menat pels oficièrs intermediaris de la ierarquia militara (lo MFA), la majoritat que n'èran pas que de capitanis e qu'avián participat a la guèrra coloniala.
Originas
[modificar | Modificar lo còdi]Coma consequéncia del còp d'Estat militar del 28 de mai de 1926, foguèt instaurat en Portugal un regim autoritari d'inspiracion faissista. En 1933, lo regim, que se autonominava Estado Novo, es remodelat e Salazar passèt a contrarotlar lo país. Salazar conservèt lo poder fins a 1968, quand li foguèt retirat (per causa de malautiá) Marcello Caetano dirigiguèt lo país fins que foguèt depausat lo 25 d'abril de 1974.
Jol govèrn del Estado Novo, Portugal foguèt considerat coma una dictatura per l'oposicion, pels observaires estrangièrs e pels meteisses dirigents del regim. Formalament, i aviá d'eleccions, mas foguèron totjorn recusadas per una oposicion qu'acusava lo govèrn de frauda electorala e de manca de respècte al dever d'imparcialitat.
L'Estado Novo possedissiá una polícia politica, la PVDE (Polícia de Vigilancia e Defesa do Estado), nomenada a comptar de 1945 la PIDE (Polícia internacional e de Defesa do Estado) e, a comptar de 1969, la DGS (Direcção-Geral de Segurança; la Direccion Generala de Seguretat) que perseguissiá los opausants del regim. La politica coloniala del país dins las annadas 1960 foguèt de manténer las colònias al contrari de la majoritat dels païses europèus, essencialament perque la permanéncia d'un empèri colonial fasiá partida de la vision de l'istòria dels ideològs del regim. Malgrat la contestacion als forums mondials, coma l'ONU, Portugal mantenguèt una politica de fòrça e foguèt obligat, a comptar del començament de las annadas 1960, de defendre militarament las colònias contra los grops independentistas en Angòla, Guinèa Bissau e Moçambic.
Economicament, lo regim mantenguèt una politica proteccionista industriala que consistissiá a atribuir lo mercat portugués a solament qualques grops industrials. Lo país demorèt paure fins a las annadas 1960, çò que provoquèt l'emigracion cap als païses coma França o Soïssa mas, a comptar de las annadas 1970 se produsiguèt, coma en Espanha, un grand desvolopament economic.
Preparacion
[modificar | Modificar lo còdi]La primièra reünion clandestina de capitanis se debanèt a Bissau, lo 21 d'agost de 1973. Una nòva reünion, lo 9 de setembre de 1973 al Monte Sobral (Alcáçovas) creèt lo "Movement de las Fòrças Armadas". Lo 5 de març de 1974 foguèt aprovat lo primièr document del movement: « Los Militars, las Fòrças Armadas e la Nacion » que circulèt clandestinament. Lo 14 de març lo govèrn destituiguèt los generals António de Spínola e Francisco da Costa Gomes de las seunas cargas per çò que refusèron de participar a una ceremònia de supòrt al regim. Lo 24 de març la darrièra reünion clandestina decidiguèt la liquidacion del regim per la força.
Movements militars durant la Revolucion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo 24 d'abril de 1974, un grop de militars comandats per Otelo Saraiva de Carvalho installèt secretament lo luòc de comandament del movement puchista a la casèrna de Pontinha, a Lisbona.
A las 22 h 55 foguèt retransmesa la cançon "E depois do Adeus", de Paulo de Carvalho, per las radios Emissoras Associados de Lisboa. Aquel foguèt un dels senhals convenguts pels puchistas.
Lo segond senhal se produsiguèt a la 0 h 20, quand foguèt retransmesa la cançon "Grândola Vila Morena" de Zeca Afonso, pel programa Limiti de la Rádio Renascença, que confirmava lo còp d'Estat e marcava lo començament de las operacions. Lo locutor de l'emission foguèt Leite de Vasconcelos, jornalista e poèta moçambican.
Lo còp d'Estat del 25 d'abril aguèt lo sosten de divèrses regiments militars que desvolopèron una accion concertada.
Lo 25 d'abril de 1974 moriguèron quatre personas, per tir qualques membres de la polícia politica a las personas que se participavan en una manifestacion.
La politica de las Tres D
[modificar | Modificar lo còdi]Spínola anoncièt la formacion d'un Conselh de Salut Nacional e legiguèt la proclamacion redigida per la MFA. Aquela proclamacion afirmava que lo poder seriá remés als civils aprèp la celebracion d'eleccions liuras e insistissiá en la volontat d'una politica de las Tres D : «democratizar, descolonizar e desvolopar».
Consequéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Aprèp lo 25 d'abril foguèron liberats los presonièrs politics de la Preson de Caxias. Los caps politics de l'oposicion en l'exili tornèron dins lo país pendent los jorns seguents. Una setmana pus tard, lo primièr de mai foguèt celebrat legalament dins la carrièra pel primièr còp en fòrça ans. A Lisbona s'amassèron près 500 000 personas.
Portugal passèt per un periòde d'agitacion que durèt prèp de dos ans, marcats per la lucha entre l'esquèrra e la drecha. Las grandas entrepresas foguèron nacionalizadas. En 1976 s'organizèron d'eleccions e foguèt establida una democracia parlamentària coma aquelas d'Euròpa Occidentala. La guèrra coloniala s'acabèt e las colònias africanas venguèron independentas abans la fin de 1975.
