Woiwodschappen van Polen

De woiwodschappen van Polen vormen de hoogste bestuurlijke eenheden binnen Polen. Polen bestaat sinds de 14e eeuw uit woiwodschappen, ook wel provincies genoemd, maar hun aantal, omvang en bevoegdheden zijn door de eeuwen heen herhaaldelijk gewijzigd. Het huidige aantal van zestien woiwodschappen werd in 1999 gecreëerd, toen de indeling uit 1975 (met 49 woiwodschappen) werd vervangen.

Huidige woiwodschappen

De huidige zestien woiwodschappen komen grotendeels overeen met historische Poolse regio's; dit in tegenstelling tot de indeling uit 1975 die de provinciale indeling op de ligging van de grote steden baseerde. In grootte variëren de woiwodschappen van circa 10.000 km² (Opole) tot ruim 35.000 km² (Mazovië) en in bevolking van iets minder dan een miljoen (Opole) tot ruim vijf miljoen (Mazovië). De woiwodschappen worden geregeerd door woiwodregeringen en hun parlementen heten woiwodschap-sejmiks (Pools: sejmik województwa).

**Poolse woiwodschappen sinds 1999**
Afkorting	Code	Kenteken	Naam woiwodschap (NL)	Naam woiwodschap (PL) (bijvoeglijke vorm)	Hoofdplaats	Oppervlakte (km²)	Bevolking (31 december 2023)^[1]	Bevolkings- dichtheid (per km²)
DS	02	D	Neder-Silezië	dolnośląskie	Wrocław	19.947	2.879.300	144
KP	04	C	Koejavië-Pommeren	kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz¹, Toruń²	17.972	1.996.000	111
LU	06	L	Lublin	lubelskie	Lublin	25.122	2.011.000	80
LB	08	F	Lubusz	lubuskie	Gorzów Wielkopolski¹, Zielona Góra²	13.988	975.000	70
LD	10	E	Łódź	łódzkie	Łódź	18.219	2.362.500	130
MA	12	K	Klein-Polen	małopolskie	Krakau	15.183	3.429.600	226
MZ	14	W	Mazovië	mazowieckie	Warschau	35.558	5.510.500	155
OP	16	O	Opole	opolskie	Opole	9.412	936.700	100
PK	18	R	Subkarpaten	podkarpackie	Rzeszów	17.846	2.071.700	116
PD	20	B	Podlachië	podlaskie	Białystok	20.187	1.138.200	56
PM	22	G	Pommeren	pomorskie	Gdańsk	18.310	2.359.600	129
SL	24	S	Silezië	śląskie	Katowice	12.333	4.320.100	350
SK	26	T	Heilig Kruis	świętokrzyskie	Kielce	11.711	1.168.500	100
WN	28	N	Ermland-Mazurië	warmińsko-mazurskie	Olsztyn	24.173	1.357.900	56
WP	30	P	Groot-Polen	wielkopolskie	Poznań	29.826	3.488.000	117
ZP	32	Z	West-Pommeren	zachodniopomorskie	Szczecin	22.892	1.631.800	71
(¹) - zetel van de woiwod; (²) - zetel van de sejmik

Historische woiwodschappen

1569-1795

In 1569 sloten Polen en Litouwen zich door de Unie van Lublin ineen tot het Pools-Litouwse Gemenebest. Dit rijk was onderverdeeld in Groot-Polen, Klein-Polen, het Grootvorstendom Litouwen en het Hertogdom Lijfland, die elk onderverdeeld waren in woiwodschappen en/of vorstendommen.

Daarnaast waren er de hertogdommen Koerland en Semgallen en Pruisen, vazalstaten die niet onder de woiwodschappen vielen (gearceerde gebieden op de onderstaande kaart).

Groot-Polen (Wielkopolska)

Woiwodschap/vorstendom	Hoofdstad
Brześć Kujawski (województwo brzesko-kujawskie)	Brześć Kujawski
Chełmno (województwo chełmińskie)	Chełmno
Bisdom Ermland (Księstwo Warmińskie)	Lidzbark Warmiński
Gniezno (województwo gnieźnieńskie; vanaf 1768^[2])	Gniezno
Kalisz (województwo kaliskie)	Kalisz
Łęczyca (województwo łęczyckie)	Łęczyca
Inowrocław (województwo inowrocławskie)	Inowrocław
Malbork (województwo malborskie)	Mariënburg (Pools: Malbork)
Mazovië (województwo mazowieckie)	Warschau
Pommeren (województwo pomorskie)	Gdańsk
Poznań (województwo poznańskie)	Poznań
Płock (województwo płockie)	Płock
Rawa (województwo rawskie)	Rawa Mazowiecka
Sieradz (województwo sieradzkie)	Sieradz

Klein-Polen (Małopolska)

Woiwodschap/vorstendom	Hoofdstad
Bełz (województwo belzkie)	Bełz
Bracław (województwo bracławskie)	Bracław
Czernihów (województwo czernichowskie)	Tsjernihiv (Pools: Chernihóv)
Krakau (województwo krakowskie)	Krakau
Kiev (województwo kijowskie)	Kiev (Pools: Kijów
Lublin (województwo lubelskie)	Lublin
Podlachië (województwo podlaskie)	Drohiczyn
Podolië (województwo podolskie)	Kamieniec Podolski
Roethenië (województwo ruskie)	Lemberg (Pools: Lwów)
Sandomierz (województwo sandomierskie)	Sandomierz
Wolynië (województwo wołyńskie)	Loetsk (Pools: Łuck)

Grootvorstendom Litouwen

Hier staat tussen haakjes eerst de naam in het Litouws en dan in het Pools vermeld.

Woiwodschap/vorstendom	Hoofdstad
Brest-Litovsk (Lietuvos Brastos vaivadija, województwo brzesko-litewskie)	Brest-Litovsk (Pools: Brześć Litewski)
Minsk (Minsko vaivadija, województwo mińskie)	Minsk (Pools: Mińsk)
Mścisław (Mstslavlio vaivadija, województwo mścisławskie)	Mstsislav (Pools: Mscislaw)
Nowogrodek (Naugarduko vaivadija, województwo nowogrodzkie)	Nowogródek
Połock (Polocko vaivadija, województwo połockie)	Polatsk (Pools: Połock)
Hertogdom Samogitië (Žemaičių seniūnija, księstwo żmudzkie)	Medininkai-Varniai (Pools: Wornie)
Smolensk (Smolensko vaivadija, województwo smoleńskie)	Smolensk (Pools: Smoleńsk)
Troki (Trakų vaivadija, województwo trockie)	Trakai
Vitebsk (Vitebsko vaivadija, województwo witebskie)	Vitebsk (Pools: Witebsk)
Wilno (Vilniaus vaivadija, województwo wileńskie)	Vilnius (Pools: Wilno)

Hertogdom Lijfland

Woiwodschap/vorstendom	Hoofdstad
Dorpat (województwo dorpackie; 1598-1620)	Tartu (Pools: Dorpat)
Wenden (województwo wendeńskie; 1598-1620)	Cēsis (Pools: Wenden)
Parnawa (województwo parnawskie; 1598-1621)	Pärnu (Pools: Parnawa)
Lijfland (województwo inflanckie; vanaf 1620)	Daugavpils (Pools: Dyneburg)

1919-1939

Nadat Polen na de Eerste Wereldoorlog weer een onafhankelijke staat werd, moest een beslissing genomen worden over de bestuurlijke indeling van de nieuwe staat. In 1919 werd de eerste indeling in woiwodschappen gemaakt, waarbij Warschau de status van stadswoiwodschap kreeg. Tot 1921 zou er een aantal wijzigingen in de indeling worden doorgevoerd, mede dankzij de vanwege de Silezische Opstand en Pools-Russische Oorlog herhaaldelijk verschuivende grenzen. Vanaf 1921 had Polen vijftien woiwodschappen plus de stadswoiwodschap Warschau en de Autonome Silezische Woiwodschap; dit werd het 15+1+1-systeem genoemd.

Kenteken^[3]	Woiwodschap	Hoofdstad	Opp. (km², 1930)^[4]	Inw. (1931)^[5]
85-89	Warschau	Warschau	31.700	2.460.900
20-24	Białystok	Białystok	26.000	1.263.300
25-29	Kielce	Kielce	22.200	2.671.000
30-34	Krakau	Krakau	17.600	2.300.100
35-39	Lublin	Lublin	26.600	2.116.200
40-44	Lemberg (Pools: Lwów)	Lemberg	28.400	3.126.300
45-49	Łódź	Łódź	20.400	2.650.100
50-54	Nowogródek	Nowogródek	23.000	1.057.200
55-59	Polesië	Brest-Litovsk (Pools: Brześć Litewski)	36.700	1.132.200
60-64	Pommeren	Toruń	25.700	1.884.400
65-69	Poznań	Poznań	28.100	2.339.600
70-74	Stanisławów	Stanisławów	16.900	1.480.300
75-79 ?	Silezië (ASW)	Katowice	5100	1.533.500
80-84	Ternopil (Pools: Tarnopol)	Ternopil	16.500	1.600.400
90-94	Vilnius (Pools: Wilno)	Vilnius	29.000	1.276.000
95-99	Wolynië	Loetsk (Pools: Łuck)	35.700	2.085.600
Kenteken^[3]	Stad met status van woiwodschap		Opp. (km², 1930)	Inw. (1931)^[5]
00-19	Warschau		140	1.179.500

1945-1975

Na de Tweede Wereldoorlog werd Polen als het ware naar het westen opgeschoven: het land verkreeg gebieden die tot dusver tot Duitsland behoorden, maar moest in het oosten land aan de Sovjet-Unie afstaan. In de gebieden die voor de oorlog ook tot Polen behoorden bleef de vooroorlogse indeling in grote lijnen in stand. De nieuw verkregen gebieden werden georganiseerd in de woiwodschappen Szczecin, Wrocław en Olsztyn; sommige gebieden werden toegevoegd aan de woiwodschappen Gdańsk, Katowice en Poznań. In totaal bestond Polen vanaf 1945 uit veertien 'gewone' woiwodschappen plus de stadswoiwodschappen Warschau en Łódź, het zogeheten 14+2-systeem.

In 1950 werden drie nieuwe woiwodschappen gesticht: Koszalin (voorheen deel van Szczecin), Opole (voorheen deel van Katowice) en Zielona Góra (samengesteld uit delen van Poznań, Wrocław en Szczecin). Zeven jaar later verkregen nog drie steden de status van stadswoiwodschap: Wrocław, Krakau en Poznań. Dit zou het 17+5-systeem gaan heten.

Kenteken^[6]	Woiwodschap	Hoofdstad	Opp. (km², 1965)	Inw. (1965)
A	Białystok	Białystok	23 136	1 160 400
B	Bydgoszcz	Bydgoszcz	20 794	1 837 100
G	Gdańsk	Gdańsk	10 984	1 352 800
S	Katowice	Katowice	9 518	3 524 300
C	Kielce	Kielce	19 498	1 899 100
E	Koszalin¹	Koszalin	17 974	755 100
K	Krakau	Krakau	15 350	2 127 600
F	Łódź	Łódź	17 064	1 665 200
L	Lublin	Lublin	24 829	1 900 500
O	Olsztyn	Olsztyn	20 994	956 600
H	Opole¹	Opole	9 506	1 009 200
P	Poznań	Poznań	26 723	2 126 300
R	Rzeszów	Rzeszów	18 658	1 692 800
M	Szczecin	Szczecin	12 677	847 600
T	Warschau	Warschau	29 369	2 453 000
X	Wrocław	Wrocław	18 827	1 967 000
Z	Zielona Góra¹	Zielona Góra	14 514	847 200
Kenteken^[6]	Stad met status van woiwodschap		Opp. (km², 1965)	Inw. (1965)
I	Łódź		214	744 100
W	Warschau		446	1 252 600
K	Krakau²		230	520 100
P	Poznań²		220	438 200
X	Wrocław²		225	474 200
(¹) - woiwodschappen gecreëerd in 1950; (²) - stadswoiwodschappen gecreëerd in 1957

1975-1998

Tussen 1975 en 1998 was Polen ingedeeld in 49 woiwodschappen. Deze indeling kwam tot stand dankzij hervormingswetten die in de periode 1973-1975 werden doorgevoerd. In plaats van een drielagen tellend subnationaal bestuur (woiwodschappen, powiatten en gemeenten) werd een systeem van twee lagen ingesteld (49 relatief kleine woiwodschappen en daaronder gemeenten). De drie kleinste woiwodschappen — Warschau Krakau en Łódź — hadden de speciale status van gemeentewoiwodschap; de stadspresident (burgemeester) was ook gouverneur van de woiwodschap.

Afkorting	Woiwodschap	Hoofdstad	Opp. (km²)	Inw. (1980)	Aantal steden	Aantal gemeenten
bp	Biała Podlaska	Biała Podlaska	5348	286.400	6	35
bk	Białystok	Białystok	10.055	641.100	17	49
bb	Bielsko-Biała	Bielsko-Biała	3704	829.900	18	47
by	Bydgoszcz	Bydgoszcz	10.349	1.036.000	27	55
ch	Chełm	Chełm	3865	230.900	4	25
ci	Ciechanów	Ciechanów	6362	405.400	9	45
cz	Częstochowa	Częstochowa	6182	747.900	17	49
el	Elbląg	Elbląg	6103	441.500	15	37
gd	Gdańsk	Gdańsk	7394	1.333.800	19	43
go	Gorzów	Gorzów Wielkopolski	8484	455.400	21	38
jg	Jelenia Góra	Jelenia Góra	4378	492.600	24	28
kl	Kalisz	Kalisz	6512	668.000	20	53
ka	Katowice	Katowice	6650	3.733.900	43	46
ki	Kielce	Kielce	9211	1.068.700	17	69
kn	Konin	Konin	5139	441.200	18	43
ko	Koszalin	Koszalin	8470	462.200	17	35
kr	Krakau	Krakau	3254	1.167.500	10	38
ks	Krosno	Krosno	5702	448.200	12	37
lg	Legnica	Legnica	4037	458.900	11	31
le	Leszno	Leszno	4254	357.600	19	28
lu	Lublin	Lublin	6793	935.200	16	62
lo	Łomża	Łomża	6684	325.800	12	39
ld	Łódź	Łódź	1523	1.127.800	8	11
ns	Nowy Sącz	Nowy Sącz	5576	628.800	14	41
ol	Olsztyn	Olsztyn	12.327	681.400	21	48
op	Opole	Opole	8535	975.000	29	61
os	Ostrołęka	Ostrołęka	6498	371.400	9	38
pi	Piła	Piła	8205	437.100	24	35
pt	Piotrków	Piotrków Trybunalski	6266	604.200	10	51
pl	Płock	Płock	5117	496.100	9	44
po	Poznań	Poznań	8151	1.237.800	33	57
pr	Przemyśl	Przemyśl	4437	380.000	9	35
rs	Radom	Radom	7295	702.300	15	61
rz	Rzeszów	Rzeszów	4397	648.900	13	41
se	Siedlce	Siedlce	8499	616.300	12	66
si	Sieradz	Sieradz	4869	392.300	9	40
sk	Skierniewice	Skierniewice	3959	396.900	8	36
sl	Słupsk	Słupsk	7453	369.800	11	31
su	Suwałki	Suwałki	10.490	422.600	14	42
sz	Szczecin	Szczecin	9981	897.900	29	50
tg	Tarnobrzeg	Tarnobrzeg	6283	556.300	14	46
ta	Tarnów	Tarnów	4151	607.000	9	41
to	Toruń	Toruń	5348	610.800	13	41
wb	Wałbrzych	Wałbrzych	4168	716.100	31	30
wa	Warschau	Warschau	3788	2.319.100	27	32
wl	Włocławek	Włocławek	4402	413.400	14	30
wr	Wrocław	Wrocław	6287	1.076.200	16	33
za	Zamość	Zamość	6980	472.100	5	47
zg	Zielona Góra	Zielona Góra	8868	609.200	26	50

Zie ook

Noten

↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 r. (stan w dniu 31.12). Główny Urząd Statystyczny (29 april 2024).
↑ Afsplitsing van het woiwodschap Kalisz.
↑ ^a ^b Kentekensysteem van 1937.
↑ Op 100 km² nauwkeurig.
↑ ^a ^b Op 100 inwoners nauwkeurig.
↑ ^a ^b Kentekensysteem van 1956.

[1] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 r. (stan w dniu 31.12). Główny Urząd Statystyczny (29 april 2024).

[2] Afsplitsing van het woiwodschap Kalisz.

[Kenteken1937-3] Kentekensysteem van 1937.

[4] Op 100 km² nauwkeurig.

[100inauwkeurig-5] Op 100 inwoners nauwkeurig.

[Kenteken1956-6] Kentekensysteem van 1956.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]