Kasteel Duurstede

Kasteel Duurstede
	Kasteel Duurstede
Locatie	Wijk bij Duurstede
Algemeen
Kasteeltype	Waterkasteel
Bouwmateriaal	Baksteen
Huidige functie	Verhuurd voor feesten en bijeenkomsten
Gebouwd in	vanaf 13e eeuw
Monumentale status	Rijksmonument
Monumentnummer	454308
Website	www.kasteelduurstede.nl
	De 13e-eeuwse donjon van Zweder van Abcoude

Kasteel Duurstede is een middeleeuws kasteel in de stad Wijk bij Duurstede (Nederlandse provincie Utrecht).

Geschiedenis

Oorsprong en ontwikkeling

De geschiedenis van het kasteel gaat terug tot de vroege 13e eeuw toen de graaf van Bentheim een versterkt huis, gelegen nabij de plek waar vroeger Dorestad lag, in leen gaf aan het geslacht van Abcoude. De donjon, de zware bakstenen woontoren (die er nu ook nog staat) is volgens recente inzichten gebouwd tussen 1220 en 1240 door de familie Van Zuylen van Abcoude.^[1]

Het huis bleef tot 1449 in het bezit van het geslacht van Abcoude, toen werd het onder dwang verkocht aan de bisschop van Utrecht en kwam uiteindelijk in het bezit van het Sticht.

Bisschop David van Bourgondië, die het kasteel tussen 1459 en 1496 in bezit had, liet het kasteel grondig verbouwen. Hierbij werd de oude donjon volledig ingesloten door nieuwbouw. Tijdens deze verbouwing werd ook de nu nog intacte Bourgondische toren gebouwd. De opvolgers van David, Frederik IV van Baden en Filips van Bourgondië, gebruikten het kasteel ook als hun residentie.

De laatste grote uitbreiding van het kasteel vond plaats in 1577. Toen werd er een aarden, gebastionneerde omwalling om het kasteel opgeworpen.

Neergang en verval

Hoewel het kasteel in 1640 nog in goede staat verkeerde, verviel het ergens in de tweede helft van de 17e eeuw compleet tot een ruïne. Op een prent uit 1700 blijkt dat er al niet veel meer over was van het eens zo trotse gebouw. Deze teloorgang was het gevolg van bezuinigingen en verwaarlozing van de kant van het Sticht, en door vernielingen door Franse troepen tijdens het rampjaar 1672.

Een algemeen misverstand berust op de aanname dat de Franse troepen Kasteel Duurstede vernield zouden hebben. Het Kasteel, dat geen directe bedreiging vormde, is ongemoeid gelaten door de Franse troepen. Als gevolg van de zware vernielingen van Wijk bij Duurstede zijn de stenen van het toentertijd vervallen Kasteel Duurstede hergebruikt voor de wederopbouw van de stad.

Beschrijving

De Donjon

De oude donjon van Zweder van Abcoude heeft door zijn uiterst robuuste constructie de tand des tijds redelijk goed doorstaan, en is nu nog een uitstekend voorbeeld van een middeleeuwse woontoren. De muren zijn twee en een halve meter dik; de oorspronkelijke ingang lag op de tweede verdieping en was bereikbaar via een houten trap die in tijden van nood gesloopt of afgebrand kon worden.

De Bourgondische toren

Een van de hoektorens van het oude kasteel werd tijdens de 15e eeuw uitgebouwd tot de nu nog steeds bestaande Bourgondische toren. Waar de rest van het kasteel aan het einde van de Middeleeuwen meer weg had van een luxe slot, was de Bourgondische toren overduidelijk een bouwwerk met een militaire functie. De Bourgondische toren bevat een zeldzaam soort mezekouw. Met zijn hoogte van meer dan veertig meter en zeer dikke muren is de toren vandaag de dag nog zeer imposant.

Overige bouwdelen

Aan het begin van de 20e eeuw zijn de overige resten van het gebouw geconsolideerd en opgemetseld tot een kleine hoogte boven het maaiveld, zodat nu ook nog een idee te vormen is over hoe omvangrijk het kasteel vroeger was. Naast de vroegere toegangspoort is er nog wat hoger oprijzend muurwerk te vinden, behorend tot de buitenmuur, en een hoektoren.

Omwalling

De gebastionneerde omwalling is nog aanwezig en is in de 19e eeuw omgevormd tot een park.

Film- en tv-opnames

Kasteel Duurstede werd gebruikt in onder meer de volgende film- en tv-opnames:

'De Diamant' van Bassie en Adriaan.
Het Monster van Toth in 1999, een Telekidsfilm met in de hoofdrollen Carlo Boszhard en Irene Moors.
De binnenopnames als Spaans kasteel van De Club van Sinterklaas & Paniek in de Confettifabriek (2006).
Landelijke intocht van Sinterklaas in 1998.

Bronnen en noten

Dit kasteel op de website Nederlandse Middeleeuwse Kastelen
Duurstede op Kastelen in Utrecht
Lennep, J. van; Hofdijk, W.J. (1854). Merkwaardige kasteelen in Nederland, p. 71-112.
Doesburg, J. van (2019). De bouwgeschiedenis van kasteel Duurstede (gem. Wijk bij Duurstede). Amersfoort: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. ISBN 978-90-5799-317-6.

Referenties

↑ Doesburg van, Jan, Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) 255. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2019). Geraadpleegd op 18 oktober 2023.

[1] Doesburg van, Jan, Rapportage Archeologische Monumentenzorg (RAM) 255. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2019). Geraadpleegd op 18 oktober 2023.

[1]