Den Haag
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| Inheemsch Naam: | Den Haag / 's-Gravenhage | |
| ||
| Flach: | 85 km² | |
| Inwahners: | 489.375 (31. Dezember 2009) | |
| Inwahnerdicht: | 5.757,4 Inwahners pro km² | |
| Hööchd: | 1 m över de See | |
| Postleettall: | 2491–2599 | |
| Vörwahl: | 070 | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:52° 5′ N, 4° 19′ O52° 5′ N, 4° 19′ O | |
| Grenzen bi OSM: | 192736 192737, 192736 
| |
| Börgermeester: | Johan Remkes (VVD) | |
| Websteed: | www.denhaag.nl | |
| ||
Den Haag , amtlich ’s-Gravenhage is de Seet vun de Regeerung vun de Nedderlannen un de Hööftstadt vun de Provinz Süüdholland. Vun 1831 af an is se ok de Residenz vun dat Huus Nassau-Oranje. Den Haag is mit siene 562.416 Inwahners (Stand: 1. Januar 2023) de drüdd gröttste Stadt in de Nedderlannen. Dat Umland vun de Stadt heet Haaglanden. Dor leevt up 405 km² noch mol bi 1 Mio. Inwahners.
Naam
[ännern | Bornkood ännern]In ole Tied is jummers de Naam Die Haghe oder Den Hag(h)e bruukt wurrn. Vun 1602/03 af an hett de Verwaltung offiziell den Naam 's-Gravenhage inföhrt. De goll as vörnehmer un is bit up düssen Dag de offizielle Stadtnaam, so as he ok in Dokumenten, as den Personalutwies bruukt warrt. Den Haag is vörmols den Greven vun Holland sien Jagdhuus ween: „Den Greven sien Haag“.
Lage un Weertschop
[ännern | Bornkood ännern]Den Haag liggt in’n Westen vun de Nedderlannen. Dat Zentrum vun de Stadt is bi 6 km af vun de Noordsee. De Stadtdeele Scheveningen un Kijkduin liggt direktemang an de See. De Stadt höört to de Randstad mit to, wat en Striepen vun Utrecht bit an’e Küst is, wo en ganze Reege vun Städer up sitt, as Höhner up’e Wiem un wo unbannig veel Nedderlänner in wahnt. Dune bi Den Haag liggt Rotterdam (20 km), Leiden (15 km) un Delft (8km). De Trabantenstadt Zoetermeer, de in de 1970er Johren grünnt wurrn is, liggt um un bi 10 km in’n Osten vun den Haag.
Süüdlich vun de Stadt langt bit an de Rhienmünnen bi Hoek van Holland dat Westland. Dat is een Gemeende vun 20 x 20 km, wo een Glashuus an’t annere steiht un wo Grööntüüch un Blomen tagen weert.
De Stadt hett veel lüttje un middelgrote Unnernehmen in Hannel un Industrie. Ok de Deenstsekter speelt in so’n Stadt, de Sitt vun eene Regeerung is, en grote Rull.
Geschichte
[ännern | Bornkood ännern]
Al in dat 11. Johrhunnert hett dat um den hüdigen Binnenhoff umto en Dorp geven. Dor hefft de Greven vun Holland en Huus harrt, wo se wahnt hefft oder wo se över Nacht bleven sünd, wenn se dör de Gegend dörtrecken döen. 1248 hett de Greve Willem II. vun Holland en Slott boen laten. Düsse Greve scholl an un for sik Kaiser vun dat Hillige Röömsche Riek weern, man he is sturven, ehr dat Slott feerdig weer. Sien Söhn Floris V. hett dat Slott toenn boen laten. Unner annern is in düsse Tied de Riddersaal tostanne kamen. Dor fangt noch hüüttodaag up’n Prinsjesdag, dat is de drüdde Dingsdag in’n September, dat Parlamentsjohr offiziell an, wenn de Königin ehre Throonreed vörlesen deit.
Vun dat 14. Johrhunnert af an is „De Haghe“ al de Residenz vun de Greven vun Holland ween. Bit in dat 17. Johrhunnert hett Haag blot man en Eerdwall un keen Muer harrt un blot man siede Gravens güngen dor umto. Dat Stadtrecht hett de Stadt nie nich kregen. Man för de Inwahners geev dat doch en poor Privilegien, ok up dat Feld vun de Stüern. 1560 is dor en lüttsch Raathuus henkamen, bovento sünd ok noch Steenmuern tostahn wurrn. Man de Steenmuer is nich rechttiedig feerdig wurrn un konn so de Inwahners nich bewohren in’n Achtigjöhrigen Krieg. In düsse Johren is Den Haag en poor mol afbrennt un plünnert wurrn.
Na 1648 is Den Haag Residenz vun den Statthöller vun de Republiek vun de Seven Vereenigten Nedderlannen wurrn. Nu hett de Stadt grote Weelde sehn. Jan Moritz vun Nassau hett dat Mauritshuis (hüdigendags Museum) boen laten. För den Hoff, de Liddmaten vun de Regeerung un de Vertreders vun de Staten ut dat Utland sund wunnerbore, heel staatsche Hüser boot wurrn. Allerwegens sund in de Binnenstadt noch hüdigendags en ganze Reeg vun düsse Hüser, de twuschen 1750 un 1900 boot wurrn sund, to finnen. De franzöösche König Ludwig Bonaparte hett Den Haag denn 1806 offiziell to een Stadt verklaart.
300 Johre hett de Stadt keen Krieg mehr mitkregen, man an’n Anfang vun den Tweeten Weltkriegg hefft, an’n 10. Mai 1940, düütsche Fallschirmjägers de Stadt angrepen. Ehre Upgave weer dat, dat Zentrum vun de nedderlannsche Regeerung „as’n Blitz“ in to nehmen. Man dat hett nich slumpt, vunwegen, datt utgerekent dor de Nedderlannen noog Lüde to’n Verdedigen upstellt harrn. Eerst na de kapitulatschoon an’n 15. Mai is de düütsche Wehrmacht in den Haag inmarscheert. De „Riekskommisar für de besetten nedderlannschen Gemarken“ Arthur Seyß-Inquart, de vun Adolf Hitler beropen wurrn is, is denn slank in den Riddersaal insett wurrn. Dat Kaschott in den Stadtdeel Scheveningen is denn bruukt wurrn, um politische Gegenspelers, unner annern Strieders in den Wedderstand, achter Trallen to setten. Dat hett den Ökelnaam „Oranje-Hotel“ kregen. An’n 3. März 1945 harrn brittsche Bombers en Angreep up de Afschuss-Rampen för de V2-Raketen vörnahmen. Man wohrschienlich vunwegen en Fehler in de Navigatschoon hefft de Bomben dat Wahnviddel Bezuidenhout drapen. Dor sund bi 500 Lüde bi umkamen. 3.000 Hüser sund in Dutt gahn.
An’n 13. September 1974 sund Lüde, de to de marxistisch-lenistische Terrorgrupp Japaansche Rode Armee tohöörn döen, in de franzöösche Bootschaft ringahn un hefft den Ambassadöör un tein annere Lüde fungen. Nadem en Lösegeld vun 300.000 US-Dollar betahlt wurrn is un freen Aftog na en Fleger toseggt wurrn is, sund de Börgen free laten wurrn.
In de 1970er un 1980er Johre sund verschedene Stadtdeele duchtig up Schick brocht wurrn. Dor sund ok allerhand ole Bowarke bi afreten wurrn. Na 1990 sund nee Bowarke upricht’ wurrn, de to’n Deel tämlich upfallen doot. Dor höört en Reeg vun Ministeriums-Kontore, nich wiet af vun’n Groten Bahnhoff, to. Een vun düsse Bowarke is dat hööchste Huus vun Den Haag mit siene 142 m Hööchde. Vunwegen siene Architektuur hett düt Huus vun de Lüde in de Stadt den Ökelnaam „De vulpen“ kregen. Dat heet up Platt „De Blackpenn“. In siene 29 Stockwarke sund tomeist Mitarbeiders vun das Ministerium för Unnerricht, Kultuur un Wetenschop togange. De Zurichtoren mit siene 88 m Hööchde hett den Ökelnaam „Citruspers“ (Zitruspress) weg un dat Castalia-Huus, wo dat Ministerium för Volksgesundheit, Gemeene Weelde un Sport in sitten deit, warrt vun den Dag siene Inwahners „tieten vun Den Haag“ (Titten vun Den Haag) nömmt. To düsse Bowarke is 2005, up de annere Siet vun’n Bahnhoff, noch de „Prinsenhoftoren“ boot wurrn. De is nu mit 128 m dat tweet hööchste Huus vun de Stadt. In dat late 20. Johrhunnert hett de Stadt ok wedder an ehre Grachten dacht un hett dor en paar wedder vun herstellt. De weern vördem eerst toschütt oder överboot wurrn. Vun 2003 af an is dat wedder mööglich, Rundfahrten up’e Gracht to maken.
Institutschonen, de in Den Haag sitten doot
[ännern | Bornkood ännern]In de Stadt sitt en grote Tahl vun natschonale un internatschonale Organisatschonen. Dat sund woll bi 150, dormank:
- Sitt vun de Königin vun de Nedderlannen,
- Königliche Bibliothek vun de Nedderlannen,
- Hoge Raad (de nedderlannsche hööchste Gerichtshoff),
- Internatschonale Gerichtshoff,
- Internatschonale Straafgerichtshoff (tohopen mit den Internatschonalen Straafgerichtshoff för dat vörmolige Jugoslawien un de United Nations Detention Unit) de dor mit tohöört,
- Duerhaftige Scheedshoff,
- Eurojust,
- Iran-United States Claims Tribunal,
- Europol,
- Organisatschoon för dat Verbotvun Chemiewapen,
- International University of Hospitality Management.
- En Twiegstäe vun dat Europääsche Patentamt sitt, anners as dat eentlich vörsehn weer, nich in Den Haag, man direkt in de Naberschop, in Rijswijk.
Wat een sik ankieken scholl
[ännern | Bornkood ännern]
- Paleis Noordeinde –Sitt vun de Königliche Familie
- Binnenhof – Vörmolig Borg vun de Greven vun Holland, later faken umboot, hüdigendags Sitt vun de nedderlannsche Regeerung
- Mauritshuis – Vörmolig Wahnhuus vun Johan Maurits van Nassau Siegen, mit en Sammlung vun allerhand bedüdende Biller u. a.vun Rembrandt un Jan Vermeer
- Fredenspalast (Vredespaleis) –Neorenaissance-Bowark (1907–1913), Sitt vun den Internatschonalen Gerichtshoff un vun de Haager Akademie för Völkerrecht
- Haags Gemeentemuseum – sunnerlich mit Kunst ut dat 20. Johrhunnert
- Gevangenpoort – vormolige Poorten vun de Borg un Kaschott, hüdigendags Foltermuseum.
- Oude Stadhuis – Oolt Raathuus, boot vun 1561 bit 1565.
- Grote Kerk/St.Jakobskerk – Stadtkarken ut dat 14. Johrhunnert mit 100 m hogen, sesskanten Toorn.
- Escher-Museum
- Spinozahuis – Wahnhuus vun den nedderlannschen Philosophen Baruch Spinoza (1632–1677).
Verkehr
[ännern | Bornkood ännern]Den Haag liggt an twee Autobahnen, de in Europa en Rull spelen doot. Mit de A12 geiht de düütsche Autobahn A3 wieder, de ut de Gegend vun Frankfort an’n Main, Köln un dat Ruhrrebeet herkamen deit. De A4 knütt Amsterdam mit Rotterdam un mit de belgschen Metropolen Antwarp un Brüssel tohopen un geiht vun dor ut denn noch wieter na Paris. De Stadt hett twee grote Bahnhöve, dat sund de moderne Koppbahnhoff Den Haag Centraal (Hööftbahnhoff) un den Dörgangsbahnhoff Hollands Spoor mit siene sunnerliche histoorsche Architektuur, unner annern in de „Förstliche Töövstuve“.
In Den Haag is 1864 de eerste Stratenbahn vun de Nedderlannen upmaakt wurrn. Hüdigendags is dat Nett vun de Stratenbahn Den Haag en vun de gröttsten in Europa. Na allerhand Last in de Botied is 2004 en neen Tunnel för de Stratenbahn unner dat Zentrum dör in Bedriev nahmen wurrn.
Den Haag hett keen egen Flegerhaben, man de Grote Flegerhaben in Schiphol bi Amsterdam un de Flegerhaben vun Rotterdam sund ja man blot bi 50 bit 20 km wiet weg. So kann een dor slank henkamen. Man denn gifft dat bi Den Haag doch den Militär-Flegerhaben Valkenburg. Ut Grünn vun de Sekerheit warrt de ok bruukt, wenn de Regeerung oder dat Königshuus mit’n Fleger unnerwegens sund.
De Stadtdeel Scheveningen hett en lüttjen Haben an de See. Över Kanals is de Stadt ok anslaten an dat drange Nett vun Waterstraten för de Binnenschipperee.
Den Haag siene Stadtdeele
[ännern | Bornkood ännern]
As alle nedderlannschen Städer is Den Haag unnerverdeelt in Bezirke (stadsdeel/stadsdelen), Stadtdeele (wijk/wijken) un Naberschop-Viddels (buurt/buurten). Vun 1953 af an harr dat en Reeg vun düsse Unnerdeele geven, man 1988 is dor wat an ännert wurrn. Vun dor af an is Den Haag in düsse Bezirke updeelt:
- Centrum (mehr as 100.000 Inwahners)
- Escamp (um un bi 113.000)
- Haagse Hout (42.040)
- Laak (38.200)
- Leidschenveen-Ypenburg (etwa 40.000)
- Loosduinen (47.500)
- Scheveningen (56.000)
- Segbroek (59.000)
- Kijkduin (um un bi 30.000)
Leidschenveen-Ypernburg is eerst vun 2002 af an en Deel vun Den Haag. In düt Johr hett Den Haag Deele vun de Nabergemeenden Leidschendam, Rijswijk, Nootdorp un Pijnacker övernahmen. Dor sund twee nee Wahnviddels in tostann kamen. To desülvige Tied is en Deel vun de Gemeende Wateringen övernahmen wurrn. Dor is dat Viddel Wateringseveld in boot wurrn (um 8000 Wahnungen rum). Dat höört to den Bezirk Escamp mit to. Jeden Bezirk hett sien egen Bezirksamt.
Statistiken
[ännern | Bornkood ännern]Wie dat mit de Inwahnertahl lopen is (jummers to’n 1. Januar)
|
|
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]
- Tourismusportal vun Den Haag (allerhand Spraken)
- Gemeendeverwaltung Den Haag (Nedderlansch, Engelsch)
- ut verscheden Tieden un unnerscheedliche Staddeele (Nedderlannsch, Engelsch, Düütsch)
- Stadtregion Haaglanden (Nedderlannsch, Engelsch)
- Stadtdeele Den Haag (Nedderlannsch, Engelsch)