Pergi ke kandungan

Hikayat Merong Mahawangsa

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Bagi filem, lihat Hikayat Merong Mahawangsa (filem).
Kulit buku Hikayat Merong Mahawangsa dalam tulisan rumi
Kandungan Hikayat Merong Mahawangsa dalam tulisan jawi

Hikayat Merong Mahawangsa (حکاية مروڠ مهاوڠسا)​ atau Sejarah Kedah (سجاره قدح) ialah hikayat yang menceritakan susur galur Merong Mahawangsa dan pengasas Kedah, sebuah negeri di Malaysia. Sungguhpun terdapat beberapa fakta sejarah, ia turut mengandungi dakwaan yang mengkagumkan. Era yang dirangkumi oleh teks ini bermula dari pembukaan negeri Kedah oleh Merong Mahawangsa, yang didakwa sebagai keturunan Iskandar Agung dari Makedonia sehingga ketibaan Islam pada abad ke-12 M.

Merong Mahawangsa merupakan penganut [agama Hindu] dan terdapat sembilan pemerintah sebelum Phra Ong Mahawangsa menerima Islam pada 1136 dan mengambil nama Sultan Mudzafar Shah. Hikayat ini turut menggambarkan serangan Chola ke atas Kedah.

Ringkasan

[sunting | sunting sumber]

Bahagian awal cerita mengemukakan kisah-kisah raja dan pembukaan negeri berdasarkan mitos dan legenda atau cerita-cerita khayalan yang dipercayai masyarakat, sama ada bersifat tempatan, ataupun cerita-cerita yang berasal daripada pengaruh Islam. Dalam bahagian inilah hikayat ini menyatakan yang menjadi nenek moyang raja-raja Kedah ialah Raja Merong Mahawangsa, seorang raja yang bukan sahaja mempunyai ikatan kekeluargaan dengan Raja Rom tetapi juga menjadi pembesar kepercayaan Raja Rom.

Angkatan Raja Merong Mahawangsa yang sedang belayar dari Rom ke negeri China telah diserang oleh Garuda. Beliau membuka negeri Langkasuka dan diangkat menjadi raja. Beliau pulang ke Rom setelah menabalkan puteranya, Raja Merong Mahapudisat menjadi raja. Langkasuka ditukar namanya kepada Kedah Zamin Turan.

Berpandukan nasihat yang diberikan oleh ayahandanya, Raja Merong Mahapudisat merajakan putera sulungnya menjadi Raja Siam, putera tengah, Raja Ganjil Sarjuna dari Kedah ditabal sebagai Raja Perak dan anakandanya yang ketiga, seorang puteri, sebagai Raja Patani. Putera yang bongsu menggantikan ayahanda mereka sebagai Raja Kedah dengan gelaran Raja Seri Mahawangsa. Raja inilah yang memulakan tradisi menghantar persembahan bunga mas dan bunga perak sebagai hadiah kepada kekandanya, Raja Siam, setiap kali kekandanya mendapat putera.

Raja Seri Mahawangsa mangkat setelah kecewa dengan puteranya yang tidak menurut perintah dan digantikan oleh putera itu dengan gelaran Raja Seri Maha Inderawangsa. Seterusnya, putera Raja Seri Maha Inderawangsa menjadi raja dengan gelaran Raja Ong Maha Perita Deria yang lebih terkenal dalam sejarah negeri Kedah sebagai Raja Bersiong. Apabila Raja Bersiong turun dari takhta setelah ditentang kerana kezalimannya, puteranya ditabalkan sebagai Raja Phra Ong Mahapudisat. Raja ini digantikan oleh puteranya, Raja Phra Ong Mahawangsa yang kemudiannya menjadi raja Kedah yang pertama menerima agama Islam. Syeikh Abdullah Yamani menukarkan namanya kepada Sultan Mudzafar Shah.

Salinan

[sunting | sunting sumber]

Tiada siapa yang tahu bila Hikayat Merong Mahawangsa pertama kali dikarang. Pembayang utamanya mungkin terletak dalam mukadimahnya yang berbunyi: "Adalah pada suatu masa zaman Sultan Muazzam Shah ibnu Sultan Muzalfal Shah yang maha mulia kerajaan negeri Kedah, pada suatu hari baginda keluar ke penghadapan, …" Sultan Muazzam Shah sebenarnya memerintah dari tahun 1179–1201. R.O. Winstedt mula-mulanya mengusulkan tahun 1612 sebagai tahun asalnya, namun beberapa sejarawan Kedah meragui anggapan ini kerana sastera Melayu belum berkembang ketika itu. Nampaknya ramai sejarawan berpendapat bahawa manuskrip asli Hikayat ini ditulis pada abad ke-19, apatah lagi sekitar tahun 1821, berasaskan peristiwa pembakaran salinan buku Hikayat ini atas perintah kerajaan Siam, melalui gabenor di Ligor, pada tahun itu.[1][2] Ketika itu, negeri Kedah menjadi negeri ufti Siam, oleh itu kerajaan Siam membenci mana-mana tindakan yang kelihatan mencabar kewibawaannya baik dalam negara sendiri mahupun negeri-negeri uftinya.[2]

Catatan pusaka Hikayat Merong Mahawangsa masih disimpan dalam beberapa salinan manuskrip yang diterbitkan pada zaman pendudukan Barat di Nusantara sekitar abad ke-19 dan awal abad ke-20 sebagai panduan. Antaranya:[2]

  1. Hikayat Merong Mahawangsa versi Ms. Maxwell 21 yang merupakan koleksi pertama milik W. Maxwell. Naskhah ini ditulis sepanjang 149 halaman tanpa nombor di setiap halamannya, dan telah diserahkan kepada Perpustakaan Royal Asiatic Society, London. Di dalamnya terdapat tanda tangan Maxwell dan catatan Singapore, 1884 M.
  2. Hikayat Merong Mahawangsa versi Ms. Maxwell 16 oleh W. Maxwell. Naskhah ini tersimpan di Perpustakaan Royal Asiatic Society, London. Naskhah ini disalin oleh Muhammad Nuruddin bin Ahmad Rajti pada 2 September 1889 M di Pulau Pinang dengan panjang 207 halaman.
  3. Sjadjarah Negeri Kedah atau Hikayat Merong Mahawangsa, yang dikenali sebagai versi von de Wall, No. 201. Naskhah salinan ini ditemukan oleh von de Wal ketika beliau di Riau.
  4. Hikayat Merong Mahawangsa atau Sejarah Negeri Kedah. Naskhah ini ditulis di Kampung Sungai Kallang, Singapura. Di dalamnya tercatat tahun 1876 M. Salinan manuskrip ini disimpan di Perpustakaan Bodleian, Universiti Oxford, England.
  5. Hikayat Merong Mahawangsa versi R.J. Wilkinson, dicetak batu dalam tulisan Jawi berukuran fulskap oleh Kim Sik Hian Press, No. 78, Penang Street. Versi ini disalin pada 16 November 1898 oleh Muhammad Yusuf bin Nasruddin di Pulau Pinang.
  6. Hikayat Merong Mahawangsa versi Sturrock yang diterbitkan dalam Journal of The Royal Asiatic Society, Straits Branch (JRASSB) No. 72, Mei 1916 M di halaman 37-123, yang dicetak menggunakan tulisan Rumi (tulisan romawi).
  7. Hikayat Merong Mahawangsa versi Logan yang merupakan koleksi J.R Logan, kini tersimpan di Perpustakaan Nasional Singapura dengan nombor arkib qMR 8999, 2302 HR.

Hikayat Merong Mahawangsa turut dirakam dalam bentuk ulasan historiografi oleh Siti Hawa Haji Salleh, terbitan Universiti Malaya pada tahun 1991.[3] Buku ulasan ini memetik ceritanya daripada tiga buah manuskrip, iaitu Maxwell 16, Maxwell 21, dan Von de Wall 201.[4]

Senarai raja mengikut Hikayat Merong Mahawangsa

[sunting | sunting sumber]

Menurut Hikayat Merong Mahawangsa, terdapat 8 orang Raja yang berkuasa di Langkasuka yang juga pengasas kepada kerajaan Kedah Tua bermula di sekitar Lembah Bujang. Antara mereka juga merupakan pengasas kepada Kerajaan Siam, Gangga Negara dan negeri Patani, Selatan Siam (Thailand). Berikut ialah penama-penamanya:

  • Raja Merong Mahapudisat (راج مروڠ مهاڤوديسة) , putera sulong Merong Mahawangsa. Langkasuka ditukar nama sebagai "Kedah Zamin Turan". Baginda menjadi Raja Siam pertama berpusat di Ayutthia.
  • Raja Puteri (راج ڤوتري), merupakan anak ketiga Merong Mahawangsa. Juga merupakan seorang Puteri, Ditabal sebagai Raja Patani pertama.
  • Raja Seri Mahawangsa (راج سري مهاوڠسا), putera bongsu Merong Mahawangsa. Menggantikan ayahandanya Merong Mahawangsa sebagai Raja Kedah. Raja inilah yang memulakan tradisi menghantar persembahan bunga mas dan bunga perak sebagai hadiah kepada kekandanya sulungnya, Merong Mahapudisat Raja Siam, setiap kali kakandanya mendapat putera. Mempunyai seorang putera yang degil bernama Raja Seri Maha Inderawangsa.
  • Raja Seri Maha Inderawangsa (راج سري مها ايندراوڠسا), merupakan putera kepada Raja Seri Mahawangsa. Merupakan Raja yang degil dan zalim dan digelar Raja Ong Maha Perita Deria (راج ءوڠ مها ڤريت دريا). Bagi rakyat jelata, baginda lebih sinonim dengan panggilan Raja Bersiong kerana suka memakan darah manusia. Lari ke dalam hutan Ulu Muda dan hilang di sana selepas diserang oleh angkatan tentera menterinya. Meninggalkan seorang putera bernama Raja Phra Ong Mahapudisat.
  • Raja Phra Ong Mahapudisat ( راج ڤراءوڠ مهاڤوديسة), merupakan putera kepada Raja Seri Maha Inderawangsa (Raja Bersiong). Raja Phra Ong Mahapudisat mempunyai seorang putera bernama Raja Phra Ong Mahawangsa.
  • Raja Phra Ong Mahawangsa (راج ڤراءوڠ مهوڠسا), merupakan putera kepada Raja Phra Ong Mahapudisat. Baginda, kemudian menerima agama Islam dari Syeikh Abdullah Yamani. Menukar nama kepada Sultan Mudzafar Shah I (سلطان مظفر شاه ڤرتام), (Dipercayai sebagai Sultan pertama Kedah dan salah seorang Sultan tertua di dunia bermula tahun 1136).


Analisis sejarah

[sunting | sunting sumber]

Merong Mahawangsa dikatakan tidak mula belayar dari Rom kerana pada hemat ahli sejarawan, baginda mesti perlu menuruni Afrika Selatan dahulu lalu melalui Tanjung Harapan, Afrika Selatan. Perjalanan ini adalah terlalu jauh dan tidak sesuai untuk kapal Rom. Oleh itu pelayaran sebenar adalah melalui Teluk Parsi. Maka segelintir sejarawan melihat barangkali baginda bukan dari Rom. Dalam pandangan lain, baginda mungkin mengakui dari Rom tetapi Alexander the Great (Iskandar Zulkurnain) berasal dari Macedonia Yunani. Pelayaran untuk mewujudkan hubungan diplomatik dengan China melalui laut merupakan era baru dan alternatif sebab selama ini hubungan darat telah ada melalui Laluan Sutera.

Dalam pelayarannya ke China, baginda telah diserang oleh Garuda. Garuda ini dalam hikayat dikisahkan sebagai burung raksasa. Burung ini dikatakan telah mengadap Nabi Allah Sulaiman (sebagai Kerajaan Dunia) untuk memohon kebenaran menyerang. Kisah ini kemudian dari era Nabi Sulaiman oleh itu ia hanya tambahan pencerita. Terdapat pandangan menganggap Garuda ialah burung tunggangan Dewa Visnu dalam agama Hindu. Oleh itu, ini hanya simbol penentangan Kerajaan Hindu yang tidak mahu Parsi berbaik dengan China kerana India mahu Asia Tenggara berada di bawah pengaruhnya. Oleh itu, tentera laut benua India atau Sri Lanka telah menyerang Merong Mahawangsa. Baginda Merong singgah di wilayah Lembah Bujang, Langkasuka, Kedah Tua bagi membuka penempatan baru.Hal ini menguatkan lagi pendapat baginda tidak datang dari Rom.

Raja Seri Maha Inderawangsa (Raja Bersiong)

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Raja Bersiong

Raja Seri Maha Inderawangsa merupakan putera kepada Raja Seri Mahawangsa. Bagi rakyat jelata, baginda lebih sinonim dengan panggilan Raja Bersiong kerana suka memakan darah manusia. Ia dikaitkan dengan dua tempat iaitu Bukit Choras dan Tikam Batu. Di Tikam Batu, diceritakan ada sebuah Istana Raja Bersiong di atas bukit dengan air terjun yang menembusi batu sedalam sebatang buluh. Sempena inilah nama Tikam Batu diambil.

Apabila rakyat mula mengenali Islam, rakyat telah memberontak menentang Raja Bersiong. Baginda telah lari hingga ke Baling di mana baginda mencabut dan membaling siongnya dan jatuh ke Kampung Siong di Baling. Barangkali baginda juga mungkin memasuki daerah Patani dan menghilang di sana.

Adaptasi

[sunting | sunting sumber]

Hikayat Merong Mahawangsa telah diadaptasi menjadi lakonan pentas yang pernah dipentaskan di Istana Budaya. Persembahan yang berjudul Hikayat Merong Mahawangsa: A Swashbuckling Epic Adventure yang berbahasa Inggeris ini dipersembahkan oleh Ribbit Edutainment dan disasarkan untuk tontonan seisi keluarga. Pementasan pertamanya berlangsung pada 14 hingga 17 Mei 2009.[5]

Selain itu, Hikayat ini juga diadaptasi menjadi filem cetera terbitan KRU Studios yang dijadualkan keluar pada tahun 2010 untuk tontonan pasaran antarabangsa. Filem Hikayat Merong Mahawangsa ini dibintangi oleh Stephen Rahman Hughes sebagai Merong Mahawangsa[6], dan dilaporkan berdialog 70% bahasa Inggeris dan selebihnya dalam bahasa Melayu klasik.[7]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ Malay Literature of the 19th Century, By Siti Hawa Hj. Salleh
  2. ^ a b c Hikayat Merong Mahawangsa : A review by Sejarah Melayu Online, The Malay Press, 2009. Dicapai pada 5 Mac 2010.
  3. ^ Siti Hawa Hj. Salleh (1991). Hikayat Merong Mahawangsa. Penerbit Universiti Malaya. ISBN 9679940373, 9789679940374 Check |isbn= value: invalid character (bantuan). Dicapai pada 5 Mac 2010.
  4. ^ Hikayat Merong Mahawangsa, Malay Concordance Project, Australian Naional University. Dicapai pada 5 Mac 2010.
  5. ^ [1] Diarkibkan 2009-06-09 di Wayback Machine, Istana Budaya. Dicapai pada 5 Mac 2010.
  6. ^ Merong Mahawangsa Diarkibkan 2010-03-05 di Wayback Machine, Sinema Malaysia. Dicapai pada 5 Mac 2010.
  7. ^ Faizal Fauzi (13 Jul 2009). "HIKAYAT MERONG MAHAWANGSA PERTEMUAN TIMUR & BARAT". Sinema Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2010-02-28. Dicapai pada 5 Mac 2010.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]


Senarai Kesusasteraan Melayu
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Hikayat_Merong_Mahawangsa&oldid=6348479"