Lihat sumber bagi Rom

{{Redirect|Rum|jenis arak yang senama|Rum (arak)}}
{{kegunaanlain|Rom (nyahkekaburan)}}
{{Infobox Settlement
|name = Rum/Rom
|native_name = Roma
|settlement_type = [[Ibu negara]] [[Itali]]
|established_title = Diasaskan
|established_date = 21 April 753 SM (tradisional)
|nickname = The Eternal City
|motto = ''Senātus Populusque Rōmānus''&nbsp;([[SPQR]]){{spaces|2}}<small>([[Latin]])</small>
|website = [http://www.comune.roma.it comune.roma.it]
|image_skyline = Colosseum in Rome, Italy - April 2007.jpg
|image_flag = Flag of Rome.svg
|image_shield =
|pushpin_map             = Italy
|pushpin_map_caption     =
|pushpin_mapsize         = 200
|subdivision_type       = Negara
|subdivision_name       = [[Itali]]
|subdivision_type1 = [[Kawasan di Itali|Kawasan]]
|subdivision_type2 = [[Wilayah di Itali|Wilayah]]
|subdivision_name1 = [[Lazio]]
|subdivision_name2 = [[Wilayah Rom|Rom]] (RM)
|leader_title = [[Senarai datuk bandar Rom|Datuk Bandar]]
|leader_name = [[Gianni Alemanno]]
| population_total=
| population_as_of        = 31 Disember 2019
| population_footnotes=
| population_density_km2  = 2236
| population_rank         = Pertama (Itali)<br/>Ketiga ([[Kesatuan Eropah]])
| population_blank1_title = Komun
| population_blank1       = 2,860,009<ref name="Population">{{cite web |title=I numeri di Roma Capitale |url=https://www.comune.roma.it/web-resources/cms/documents/Popolazione_2018_RC_rev.pdf |website=Comune di Roma |archive-url=https://web.archive.org/web/20200504140647/https://www.comune.roma.it/web-resources/cms/documents/Popolazione_2018_RC_rev.pdf |archive-date=4 May 2020 |date=31 Disember 2018 |accessdate=4 Mei 2020 |url-status=live}}</ref>
| population_blank2_title = Bandar metropolitan
| population_blank2       = 4,342,212<ref name="PR">{{Cite web |url=http://dati.istat.it/Index.aspx?DataSetCode=DCIS_POPRES1 |title=Popolazione residente al 1° gennaio}}</ref>
|elevation_m = +20
|elevation_ft = 66
|postal_code_type = Poskod
|postal_code = 00121 to 00199
|area_code = 06
|blank_name =Santo penaung
|blank_info =[[Santo Peter|Santo Petrus]] dan [[Santo Paulus]]
}}
{{Kotak info Tapak Warisan Dunia
| WHS            = Pusat Bersejarah Rom, Hartanah Takhta Suci di Bandar dengan Hak Pascawilayah dan San Paolo Fuori le Mura
| Kriteria      = I, II, III, IV, VI
| ID            = 91
| Tahun         = 1980
 }}'''Rum'''<ref name="Wilkinson32">{{Cite dictionary|url=https://nla.gov.au/nla.obj-60272783/view?partId=nla.obj-436283284#page/n358/mode/1up/search/Rum|title=Rum|dictionary=A Malay-English dictionary (romanised)|last=Wilkinson|first=Richard James|publisher=Salavopoulos & Kinderlis|year=|isbn=|location=Mytilini, Yunani|quote=|date=1932|volume=II|page=353|via=TROVE, Perpustakaan Negara Australia}}</ref> ({{Jawi|روم}}, [[Latin]] dan {{lang-it|Roma}} [{{pronounced|ˈroma}}]; {{lang-en|Rome}} juga di[[Bahasa Melayu|melayu]]<nowiki/>kan kepada '''Rom''')  merupakan [[ibu negara]] [[Itali]] dan bandar raya terbesar dan paling ramai penduduk negara itu, dengan lebih 2.7 juta penduduk dalam sebuah perbandaran lebih kurang 1,285.3 km<sup>2</sup> (496.3 batu persegi), manakala penduduk [[kawasan bandar]] adalah dianggarkan 3.46 juta oleh [[Eurostat]].<ref>{{cite web |url=http://www.urbanaudit.org/DataAccessed.aspx |title=Urban Audit |publisher=Urbanaudit.org |accessdate=2009-03-03}}</ref> [[OECD]] menganggarkan [[Kawasan metropolitan]] Rom mempunyai 3.7 juta penduduk.<ref>{{cite web |url=http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF |title=Competitive Cities in the Global Economy |author=[[OECD]] |accessdate=2009-04-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614043229/http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF |archivedate=2007-06-14 |url-status=dead }}</ref> Bandar ini terletak di bahagian barat-tengah [[Semenanjung Itali]], di [[sungai Tiber]].

Rum/Rom juga sering dikaitkan dengan [[Gereja Katolik]] dan ketua uskupnya, [[Paus (Katolik)|Paus]]. Satu [[enklaf]] Rom ialah [[Kota Vatikan]], wilayah daulat [[Takhta Suci]] dan [[negara]] paling kecil di dunia.

Sebagai satu daripada beberapa bandar utama Eropah yang terselamat dari [[Perang Dunia Kedua]], Rom tengah pada dasarnya kekal dengan ciri [[Zaman Pembaharuan|Pembaharuan]] dan [[Baroque]] seperti biasa. Rom adalah destinasi pelancong ketiga paling dilawati dalam [[Kesatuan Eropah]],<ref>{{cite web |url=http://www.euromonitor.com/Top_150_City_Destinations_London_Leads_the_Way |title=Top 150 City Destinations London Leads the Way |publisher=[[Euromonitor International]] |author=Caroline Bremner |accessdate=2008-11-09}}</ref> dan pusat sejarah disenaraikan [[UNESCO]] sebagai salah satu [[Tapak Warisan Dunia]] <ref>http://whc.unesco.org/en/list/91 - Masukan mengenai Rom di tapak rasmi Pusat Warisan Dunia [[UNESCO]]</ref>. Seperti satu bandar moden ia menjadi ibu negara Itali semenjak 1870, dan bertumbuh terutamanya dalam dua jangka masa salah satu sisi Perang Dunia II.

== Penamaan ==
Istilah ''Rum'' pinjaman [[bahasa Arab]]: {{Script|Arab|رُوم}} ''Rūm'' menyerap dari [[Bahasa Parsi Pertengahan]] ''hrōm'' lanjut dari [[bahasa Parsawi]] ''frwm'' menerus dari kata [[Bahasa Yunani Purba|Yunani Purba]] ''Ῥώμη''.{{sfn|Shukurov|2020|p=145}} Pengungkapan ini merangkumi seluruh kawasan pernah diliputi kekuasaan [[Empayar Rom|empayar pusat kota ini]] termasuk tanah [[Anatolia]] di Turki moden yang kemudiannya diserahkan kepada [[Empayar Byzantium]] yang pecah,{{sfn|Babinger|1987|p=1174}} kerajaan Rum Byzantium yang bersinambungan ini pula diabadikan dalam pengetahuan orang Arab melalui penurunan [[surah Ar-Rum]] kitab [[Al-Quran]] ayat 2 hingga 4 yang menyebut mengenai nasib mereka [[Pendudukan Sasaniyah di Jerusalem|ditumpaskan]] tentera [[Empayar Sasan|Sasaniyah]] di [[Jerusalem]] pada 614 Masihi tetapi kemudiannya diramalkan bakal menang dalam satu [[:en:Heraclius'_campaign_of_622|pertempuran]] pimpinan [[Heraclius|Heraklios]] beberapa tahun kemudian.{{sfn|Babinger|1987|p=1174}}<ref>{{Cite web|url=https://quran.com/30?startingVerse=2&translations=39%2C33|title=Ar-Rum ayat 2-4|website=Quran.com|url-status=live|access-date=26 Dis 2022}}</ref><ref>{{cite book|title=Answering Islam: The Crescent in Light of the Cross|author1=Norman Geisler|author2=Abdul Saleeb|date=2002|publisher=Baker Books|isbn=9780801064302|edition=revised|page=107|author-link1=Norman Geisler}}</ref> Nama ''Rūm'' kepada kota ini (atau yang dekat seperti {{Script|Arab|رُومِيَّة}} ''Rūmiyyah'') tetap diteruskan pemeta-pemeta Islam zaman-zaman mendatang seperti [[Abul Hasan Ali Al-Masu'di|Abu Hasan Al-Masu'di]] pada abad ke-10.<ref>{{Cite book|title=Arabic-Islamic Views of the Latin West: Tracing the Emergence of Medieval Europe|last=König|first=Daniel G.|publisher=Oxford University Press|year=2015|isbn=978-0-19-873719-3|location=Oxford|pages=207}}</ref>

== Asal usul ==
Pada 21 April 753S M, [[Romulus dan Remus|Romulus]] telah membuka sebuah bandar di sini, di [[Lembah Latium]] yang didiami oleh penduduk-penduduk Latin pada masa itu. Pada tahun 1509, Rom telah menubuhkan sistem [[Republik Rom|Republik]] selepas rakyat bangun menentang rajanya yang memerintah secara mutlak. Penentangan ini dipimpin oleh golongan bangsawan yang dikenali sebagai [[Patricius|''patricius'']]. Pada masa kedua Masihi, telah wujudnya Majlis Perbandaran untuk mentadbir bandar-bandar di Rom. Pada masa yang sama, Pompei dijadikan bandar contoh.Misalnya, di Pompei terdapat pejabat, dewan orang ramai, mahkamah, perpustakaan, rumah ibadat, kedai, pintu gerbang, dan [[Koloseum|colloseum]]. Tamadun Rom merupakan salah satu tamadun yang terunggul dalam sejarah manusia, selain Tamadun Yunani, Indus, India, China dan sebagainya.

== Iklim ==
Rom memiliki [[iklim Mediterranean]] bermusim panas hangat dan kering ([[pengelasan iklim Köppen]]: ''Csa''),<ref>{{cite web
|url=http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/|title=World Map of Köppen−Geiger Climate Classification}}</ref> dan musim sejuk yang dingin dan lembap.

Suhu tahunannya lazimnya bernilai melebihi {{convert|20|°C|°F|abbr=on}} pada siang hari dan {{convert|10|°C|°F|abbr=on}} pada malam. Salji jarang turun tetapi bukannya tidak pernah, dengan salji ringan atau salji yang turun seccara tiba-tiba terjadi pada hampir setiap musim dingin, umumnya tanpa pengumpulan, dan hujan salji besar terjadi sekali setiap 20 atau 25 tahun; kali terakhir terjadi pada tahun 2012.<ref>{{cite web|url=http://www.meteo-net.it/articoli/storiconeve.aspx|title=Storia della neve a Roma|accessdate=2 Oktober 2014 |archivedate=27 Julai 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727130551/http://www.meteo-net.it/articoli/storiconeve.aspx}}</ref> Dalam bulan terdingin (Januari), suhu purata ialah {{convert|12|°C|°F|abbr=on}} ketika siang dan {{convert|3|°C|°F|abbr=on}} ketika malam. Dalam bulan-bulan terpanas (Julai dan Ogos), suhu purata mencecah {{convert|30|°C|°F|abbr=on}} pada waktu siang dan {{convert|18|°C|°F|abbr=on}} pada malam.

[[Kelembaban relatif]] purata Rom adalah sekitar 75%, dengan julat daripada 72% pada Julai sampai 77% pada November. Suhu laut berjulat daripada yang terendah mencecah {{convert|13|°C|°F|abbr=on}} pada Februari dan Mac sehingga nilai tertinggi iaitu {{convert|24|°C|°F|abbr=on}} pada bulan Ogos.<ref name="sea temp">[http://www.holidaycheck.com/climate-wetter_Rome+Area-ebene_rid-id_219.html Rome Climate]. Retrieved 9 August 2012</ref>

== Ekonomi ==
Dengan [[keluaran dalam negara kasar|KDNK]] 2005 €94.376 bilion (AS$121.5 bilion),<ref name="rapporto2006">{{Cite web |url=http://www.censis.it/277/372/5732/5766/5783/5784/content.asp |title=Rapporto Censis 2006 |access-date=2009-05-08 |archive-date=2008-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080418003612/http://www.censis.it/277/372/5732/5766/5783/5784/content.ASP |url-status=dead }}</ref> bandar raya itu menghasilkan 6.7% daripada KDNK negara (lebih daripada mana-mana bandar raya yang lain di Itali), dan kadar penganggurannya, dikurangkan dari 11.1% ke 6.5% di antara 2001 dan 2005, kini adalah salah satu daripada kadar terendah di semua ibu negara Kesatuan Eropah.<ref name="rapporto2006"/> Rom bertumbuh +4,4% setiap tahun dan terus bertumbuh pada satu kadar yang tinggi dalam perbandingan dengan mana-mana bandar lain dalam negara itu.<ref name="rapporto2006"/>

== Kebudayaan ==

=== Seni bina ===
Bidang seni bina di Rom telah berkembang selama berabad-abad lamanya, terutamanya dari gaya Rom Imperial dan Klasik sampai [[seni bina fasis]] moden. Rom pada satu tahap pernah menjadi salah satu pusat-pusat seni bina klasik utama dunia dengan mengembangkan bentuk-bentuk seni bina baharu seperti [[gerbang]], [[kubah]], dan [[kekubah]].<ref name="Eyewitness">Eyewitness Travel (2006), pg.36–37.</ref> Gaya [[Seni bina Romanesque|Romanesque]] pada abad ke-11 hingga ke-13 juga banyak digunakan dalam seni bina tempatan, dan seterusnya, kota ini menjadi salah satu pusat-pusat utama seni bina [[Renaissance]], [[Baroque]], dan neoklasik.<ref name="Eyewitness"/>

== Pendidikan ==
Rom merupakan salah satu pusat utama pendidikan tinggi kebangsaan dan antarabangsa yang meliputi banyak akademi, isntitut pengajian tinggi, dan universiti. Rom memiliki pelbagai akademi dan institut pengajian tinggi, serta sentiasa menjadi pusat utama pendidikan dan inteletual di seluruh dunia, khususnya sepanjang zaman Rom purba dan [[Renaissansce]], bersama-sama dengan [[Firenze]] (Florence).<ref>{{cite web |url=http://www.newadvent.org/cathen/01083b.htm |work=Catholic Encyclopedia |title=Roman Academies |publisher=Newadvent.org |date=1 March 1907 |accessdate=3 February 2010}}</ref> Menurut Indeks Penjenamaan Bandar, Roma dipandang sebagai bandar kedua di dunia yang paling indah dan menarik dari segi budaya, pendidikan, dan sejarah.<ref>[http://www.citybrandsindex.com/downloads/cbi2006-q4-free.pdf "How the world views its cities" – The Anholt City Brands Index 2006] {{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref>

Universiti pertamanya, [[Universiti Roma La Sapienza|La Sapienza]] (didirikan pada 1303), merupakan salah satu universiti-universiti terbesar di dunia, dengan lebih daripada 140,000 orang mahasiswa; Universiti Sapienza pada 2005 diberi kedudukan sebagai universiti ke-33 terbaik di Eropah<ref>{{Cite web |url=http://www.arwu.org/rank/2005/ARWU2005_TopEuro.htm |title=Arwu.org |access-date=2020-12-26 |archive-date=2009-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090129082351/http://www.arwu.org/rank/2005/ARWU2005_TopEuro.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> dan pada tahun 2013 menempati peringkat ke-62 di dunia serta teratas di Itali.<ref>{{cite web|url=http://www.cwur.org/top100.html |title=http://cwur.org/top100.html |publisher=Center for World University Rankings |year=2013 |accessdate=17 Julai 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130717114037/http://cwur.org/top100.html |archivedate=17 Julai 2013 }}</ref>

== Bandar berkembar ==
Rom mempunyai satu [[bandar kembar]], dan sejumlah bandar rakan kongsi:

==== Bandar berkembar ====
* {{flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Perancis]] ({{lang-fr|Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris}}; {{lang-it|Solo Parigi è degna di Roma; solo Roma è degna di Parigi}}; {{lang-en|Only Paris is worthy of Rome; only Rome is worthy of Paris}}).<ref>{{cite web|url=http://www.v1.paris.fr/EN/city_government/international/special_partners.asp |title=International relations: Special partners |work=Portal of the City of Paris |date= |accessdate=2008-11-09}}</ref>

==== Bandar rakan kongsi ====
{| cellpadding="10"
|- style="vertical-align:top;"
|
* {{flagicon|Bolivia}} [[Achacachi]], [[Bolivia]].<!--<ref>http://www.liberazione.it/giornale/051129/LB12D6D0.asp - Short newspaper article on the Rome / Achacachi twinning</ref> -->
* {{flagicon|Spain}} [[Marbella]], [[Sepanyol]].
* {{flagicon|Algeria}} [[Algiers]], [[Algeria]].
* {{flagicon|China}} [[Beijing]], [[Republik Rakyat China|China]].
* {{flagicon|Serbia}} [[Belgrade]], [[Serbia]].
* {{flagicon|Brazil}} [[Brasília]], [[Brazil]].
||
||
* {{flagicon|Egypt}} [[Kaherah]], [[Mesir]].
* {{flagicon|United States}} [[Cincinnati]], [[Amerika Syarikat]].
* {{flagicon|UKR}} [[Kiev]], [[Ukraine]].
* {{flagicon|UK}} [[London]], [[United Kingdom]].
* {{flagicon|Canada}} [[Montreal]], [[Kanada]].
* {{flagicon|United States}} [[Bandar raya New York]], [[Amerika Syarikat]].
||
||
* {{flagicon|Bulgaria}} [[Plovdiv]], [[Bulgaria]].
* {{flagicon|South Korea}} [[Seoul]], [[Korea Selatan]].
* {{flagicon|Australia}} [[Sydney]], [[Australia]].
* {{flagicon|JPN}} [[Tokyo]], [[Jepun]].
* {{flagicon|BEL}} [[Tongeren]], [[Belgium]].
|}



== Rujukan ==
{{reflist|2}}

;Sumber
*{{cite encyclopedia |encyclopedia=E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936 |volume=6 |publisher=Brill |year=1987 |editor-first1=M. Th. |editor-last1=Houtsma |editor-first2=A.J. |editor-last2=Wensinck |editor-first3=E. |editor-last3=Levi-Provencal |editor-first4=H.A.R. |editor-last4=Gibb  |title=Rūm |first=Franz |last=Babinger }}
*{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=46MxEAAAQBAJ|title=The Seljuqs and their Successors: Art, Culture and History|last=Shukurov|first=Rustam|publisher=Edinburgh University Press|year=2020|isbn=978-1474450348|editor-last1=Canby|editor-first1=Sheila|pages=144–162|chapter=Grasping the Magnitude: Saljuq Rum between Byzantium and Persia|editor-last2=Beyazit|editor-first2=Deniz|editor-last3=Rugiadi|editor-first3=Martina}}

== Nota ==
* {{cite book |last=Lucentini |first=Mario |year=2002 |title=La Grande Guida di Roma |publisher=Newton & Compton Editori |location=Rome |isbn=88-8289-053-8 |language=Italian}}
* {{cite book |last=Spoto |first=Salvatore |year=1999 |title=Roma Esoterica |publisher=Newton & Compton Editori |location=Rome |isbn=88-8289-265-4 |language=Italian}}
* {{cite book |last=Richard Brilliant |year=2006 |title=Roman Art. An American's View |publisher=Di Renzo Editore |location=Rome |isbn=88-8323-085-X}}

== Pautan luar ==
{{sisterlinks|Rome}}
; Rasmi
* [http://www.comune.roma.it/was/wps/portal/pcr Official site of the City of Rome] {{it icon}}
* [https://www.romapop.it/ APT (official Tourist Office) of the City of Rome] {{it icon}}
* [http://www.museiincomuneroma.it/ Rome Museums — Official site] {{it icon}} 
* [http://mv.vatican.va/StartNew_EN.html Vatican Museums] {{en icon}}
* [http://www.museicapitolini.org/en/index_msie.htm Capitoline Museums] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061115225506/http://www.museicapitolini.org/en/index_msie.htm |date=2006-11-15 }} {{en icon}}

; Lain-lain
{{wikivoyage|Rome}}
* {{dmoz|Regional/Europe/Italy/Regions/Lazio/Localities/Rome/Travel_and_Tourism/Travel_Guides|Rome travel guides}}
* [http://www-personal.umich.edu/~bkh/rome/5-20-3.htm City models of Ancient Rome] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100118022554/http://www-personal.umich.edu/~bkh/rome/5-20-3.htm |date=2010-01-18 }}

{{Olympic Summer Games Host Cities}}{{Kawalan kewibawaan}}

[[Kategori:Rom|*]]
[[Kategori:Ibu negara di Eropah]]
[[Kategori:Bandar raya dan bandar di Itali]]
[[Kategori:Bandar tuan rumah Sukan Olimpik Musim Panas]]