Прејди на содржината

Научник

Од Википедија — слободната енциклопедија
Хемичари во лабораторија

Научник — личност која преку систематски активности се стекнува знаења. Во поограничена смисла, научник може да се однесува на поединец кој користи научни методи. Личноста може да биде стручна во едно или повеќе полиња од науката. Во оваа статија е за потесната смисла на зборот научник. Научникот спроведува изртражувања за поподробно разбирање на природата, вклучувајќи физички, математички и општествении подрачја.

Филозофијата е далечна активност која начелно не се смета за наука. Филозофите целат да обезбедат сеопфатни сфаќања од нематеријални аспекти од реалноста и искуствата што не можат физички да бидат измерени.

Научниците се разликуваат од инженерите, оние кои осмислуваат, градат и одржуваат уреди за одредена ситуација, но сепак ниту еден инженер не може да се стекне со титулата без сериозно изучување на науката и научниотт метод. Кога научник има за цел да изготви алатка за практична примена, станува збор за применета наука. Применет научник не мора да нешто со практична употреба, но сепак да спроведува истражувања со цел на развој на нови технологии и практични методи. Кога научникот опфаќа во својата работа не опипливи аспекти од реалноста станува збор за природна филозофија.

Опис

[уреди | уреди извор]

Науката и технологијата постојано го надградувале човеквото постоење преку технолошкиот процес. Како занимање денес, професијата научник е широко признаена. За Научницисе сметаат и теоретичарите кои воглавно развиваат нови модели за да ги објаснат постоечките податоци и за предвидување на нови резултати, и експериментатори, кои воглавно се занимаваат со тестирање на модели каде се изведуваат мерења, поделбата меѓу овие активности не е јасно разграничена, па така многу научници ги изведуваат и двете задачи.

Правото и математиката честопати се групирани со науките. Некои од најголемите физичари исто така биле креативни математичари и адвокати. Постои поврзаност меѓу најголемите теоретичари и схоластичари без посебна разграниченост. Гледани како личности, нивниот интерес, изучување и професионални активности, постои мала разлика меѓу применетите математички и теоретски физичари.

Научниците можат да бидат мотивирани на неколку начини. Многу имаат желба да разберат зошто светот е таков, каков што го гледаме и како настанал. Тие покажуваат силна љубопитност за реалноста. Други мотиватори се нивните следбеници и престиж, или желбата да се применат научни знаења од корист за човечковото здравје, нациите, светот, природата или индустријата (академски научник и индустриски научник). Научниците се стремат да бидат помалку мотивирани од директни финансиски награди за нивната работа и од други кариери. Како резултат, научните истражувачи честопати прифаќаат помали просечни плати споредбено со многу други професии кои бараат сличен обем на обука и квалификации.[1]

Демографија

[уреди | уреди извор]

Бројот на наичниците е многу различен од држава до држава. На пример, има само 3 целовремени научници по 10.000 работници во Пакистан додека овој број во Велика Британија и САД изнесува 79.[2] Бројот на научници (на 10.000 работници) за одредени држави е:[2]

Историски развој и потекло на поимот

[уреди | уреди извор]
Поврзано: Историски преглед на научниот метод и Научна револуција

До доцните години од деветнаесеттиот и раниот дваесетти век, научниците биле нарекувани „природни филозофи“ или „луѓе од науката“..[3][4][5][6]

Англискиот филозоф и историчар на науката Вилијам Вевел го измислил терминот научник во 1833 и првпат бил објавен во Вевеловиот анонимус 1834 преглед на Мери Сомервиловиот „На поврзаност на физичките науки“ објавен во Квартелен Преглед.[7] Вевеловиот предлог на поимот бил делумно сатиричен,одговор за менување на концептите на самата науката во која природното знаење било зголемоно гледано како посебно од другите форми на знаење.Вевел напишал “зголемената наклонетост од одделување и распуштање”во науките ;додека големата специфичност на поимите размножување-хемичар,математичар,природонаучник-широкиот поим “филозоф” веќе не задоволувал да се групираат заедно оние кои ја трагаат науката,без ограничувања од природниот или експерименталниот филозоф.Членови на Британската Асоцијација за Напредок на Науката се жалеле дека недостатокот на добри односи на последните состаноци,Вевел пријавил во неговиот преглед; алудирајќи до самиот, тој истакува дека "некои неинтелегненти господи попредложиле да,по аналогија на gentleman proposed that, by analogy with artist(уметник), меже да го формираат [зборот] scientist(научник), и додал дека таму не може да има двоумење во слободно правење со овој термин бидејќи имаме зборови како економист,атеист- но ова не било генерално задоволувачки.[8] Научниците се луѓето кои поставуваат прашање за некој феномен и продолжуваат систематички да го одговорат самите прашањето.Тие по природа се љубопитни,креативни и добро организирани. Тие треба да имаат способност за надгледување нешти и видат во него непто со приоритетите на погледот на другите луѓе.

Вевел го предложил зборот повторно повеќе сериозно во неговата 1840 [9] "The Philosophy of the Inductive Sciences:

Ако ние не можеме да користиме доктор за култиваторот на физиката, јас го викам него физичар. Ние треба многу имиња да опишеме култиватор на наука .Јас треба да приклонам да го викам Научник.Иако можеме да мажеме,дека Уметник е Музичар,Сликар,или Поет,Научник е Математичар,Фзичар или Природонаучник.

Тој исто го предложил терминот physicist во исто време, како спротивност на Францускиот збор physicien.Ниеден термин не добил широко прифаќање декади подоцна; scientist(научник) станал заеднички термин во доцниот 19 век во САД и околу почетокот на 20 век во Велика Британија.[7][10][11] Во дваесеттиот век,модерното движење на науката е специјален бренд од информации за светот,вежбани од далечна група и следени преку специјален метод,бил на место.

"Никој во историја на цивилизација го моделирал нашето знаење за наука и натурална филозофија повеќе од големиот Грчки филозоф и научник Аристотел (384-322 П.Н.Е),кој влијаел повеќе од две илјади години " —Gary B. Ferngren[12]
Алхазен, е пионер од научни методи кој се смета како "Татко на модерната оптика,експериментална физика и научна методологија"[13] and arguably one of the first scientists.[14][15][16]
Алесандро Волта, инвенторот на електрична батерија и пронаоѓачот на метан, е широко ценет како еден од најголемите научници во историјата..
Франческо Реди, нарекуван како Татко на модерната паразитологија,е основач на експерименталната биологија.
Physicist Алберт Ајнштајн равил генерална теорија за релативноста што направила многу субстунирани придонеси за физиката.
На физичарот Енрико Ферми му се припишува создавањето на првата атомска бомба и јадрен реактор.
Атомски физичар Нилс Бор, направил фундиментални придонесо за разбирање на атомската структура и квантната теорија
Биолог Рејчел Карсон го лансирал еколошкото движење во 20 век

Социјалната улога од (научници)"scientists", и нивните предци пред појавата на модерните научни дисциплини,еволуирале постепено по време.Научниците од различни сфери(и пред нив филозофи, математичари, натурални историчари,натурални теоретичари,инженери,и други кои придонесувале за развиток на науката) имаат пошироко место во општеството, и социјалните норми, етички вредности,и епистемолошки доблести поврзани со научници-и очекувано од нив-да се сенат со време.Според многу различни историски фигури може да се идентификуваат како рани научници,зависи од кои елементи од модерната наука се земени за есенцијални.

Некои историчари покажуваат на 17 век како период кога науката е препознатлива модерна форма развиена(што е популарно кажано Научна Револуција ).Се дп 19 век социоекономските промени се појавиле за научниците да се издигнат како главна професија.[17]

Античка и средновековна наука

[уреди | уреди извор]

Историја на науката во Класична Антика,Знаење за природата во Класична Антика е изведувана од многу научници. Грција придонела науката-вклучувајќи работа на геометрија и математичка астрономија,рани профили од биологија обработени и каталози од растенија и животни,и теории од знаење и учење-биле продуцирани од филозофи и физичари, исто и практиционисти од различни занаети. Овие улоги,и нивните поврзаности со научните знаења,раширени низ Римското Царство и,со Црквата на Римското Царство (313-476),станале блиско поврзани со религиозни институции во многу Европски држави.Астрологија и астрономија станале важна сфера од знаења,и нивната улога од астроном/астролог прераснала со поддршка од политичко и релогиозно покровителство.За време на средновековниот универзитетски систем,знаењето се делело на тривиум—филозофија,вклучувајќи натурална филозофија—иквадривум—математика, вклучувајќи астрономија. Хенс,средновековни аналогии од научниците кои често или филозофи или математичари.Знаења од растенија и животни и широки од област од физичари.

Наука во средновековен Ислам генерирал некои нови начини од унапредување природни знаења,иако уштево самите врски на постоење социјални улоги како филозоф или математичар. Многу пранаучници од Исламската Злата Ера се сметаат за полиматичари,бидејќи недостаток на нипто што одговара ссо модерните научни дисциплини.Многу од овие рани полиматичари биле религиозни свештеници и теолози: на пример, Алхазен иал-Бируни биле мутакалимин; физичарот Авицена бил хафиз; и физичарот ал-Нафис бил хафиз, мухадит и улема; ботаистот Ото Брунфелс бил теолог и историчар од Протестанството; астрономот и физичарот Никола Коперник бил свештеник. Додека Италјанската ренесанса научниците како Леонардо да Винчи, Микеланџело, Галилео Галилеј и Кардано биле сметани за најпознати полиматичари.

Историчарска наука

[уреди | уреди извор]

За време на ренесансата, Италјанците направиле значителен придонес во науката.Леонардо да Винчи направил значителен пронајдок во палеонтологија и анатомија.Таткото на модерната наука,[18][19] Галилео Галилеј,направил клучни подобрувања за топломер и телескоп кои дозвволуваат да надгледуваш и чисто опишуваш сончевиот Систем.Рене Декарт бил не само пионер од аналитичка геометрија туку формурирал теорија од механика [20] и напредни идеи за потеклото од животинско движење и перцепција.Визуелно ги интересирало физичарите Јанг и Хелмолтц, кои исто учеле оптика, слушање и музика. Исак Њутн го продолжил Декартовата математика со внесување калкулус.Тој снабдил со формулација од класичната механика и истраживал светлина и оптика. Фуриер пронајдол нова гранка на математиката— бесконечност,периодична серија — учел топлина проток иултравиолетово зрачење, и го пронашол ефектот на стаклена градина. Кардано, Блез Паскал Пјер де Фермат, Вон Њуман, Туринг,Кинчин, Марков и Вајнер, сите математичари,направиле главен придонес за науката и веројатноста, вкучувајќи ја идејата позади комјутерот, и некои пронаоѓања од статистичка механика иквантна механика.Многу математички наклонети научници,вклучувакќи го Галилео Галилеј, биле и музичари.

Лујџу Галвани, пионер одбиоелектромагнетиката, открил животински електрицитет. Тој открил дека полнеж нанесен до рбетен мозок од жаба може да генерира мускулни грчеви низ телото. Полнежите може да направат нозете на жабата да скокнат иако не се повеќе закачени за жабата. Додека сечел хога од жаба,Галваниевиот метален скалпел допрел бакарна кука која држела нога во место.Ногата се свиткала. Понатаму експериментите потврдиле дека ефект,и Галвани бил убеден дека гледал ефекто кој се нарекуван животински електрицитет,животната сила во мускулите на жабата.Во Универзитетот во Павиа,Галвановите колеги,Алесандро Волта бил способед да ги репродуцира резултатите,но бил скепричен за објаснувањето на Галвани.[21]

За време на Просветлувањето, Реди, открил декамикроорганизмите можат да предизвикаат болести. Ова било подоцна објаснето од Луис Пастер.Имало многу приказни за медицина и биологија, како развојот од идеи за циркулацијата на крвта од Гален до Харви.Генетика и молекуларна биологија во 20 век се веќе познати имиња.

Лазаро Спаланзани е еден од најинфуентните фиугури на експерименталната психологија и натурална наука.Неговите истражувања екстратирале со траечка инфлуенца на медицинската наука. Тој направил важни придонеси за експериментални учења за крвни функции и животинска репродукција..[22]

Некој гледаат дитомија меѓу експериментална наука и наука која е чисто надгледувачка,како астрономија,метеорологија,океанографија,сеизмологија.Но астрономите направиле основни истражувања во оптиката,унапредиле уреди на полнење,и во блиските декади пратиле вселенски сонди да изучуваат други планети во адиција користење на Хабл телескоп за да ги пронајдат потеклото на универзумот,пред некој 14 билиони години. Микро спекроскопија има сега идентификувана десетици иргански молекули ви меѓугалактички простор,потебни се лабораториски експерименти и компјутерски симулации за да се потврди надгледувачките податоци и започнување на нова гранка од хемијата. Компјутерко моделирани и намбројување,методи се техники барани од студенти на секое поле од квантна наука.

Жени во науката

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Жени во науката

Процентот на жени кои влегуваат во науката често е испреплетен со инженерски статистики,но комбинацијата на процентите покажува помали броеви што се инволвирани. Бројот на научници и докторирани инженери наградени со женска израснал од 7 проценти во 1970 до 34 проценти во 1985 и во инженерите самостојно бројката од тригодишни дипломи наградени за жени израснал од само 385 во 1975 до повеќе од 11000 во 1985.[23]

Нееднаквоста преовладува во професионални нагодувања по пат како што е почетна позиција,нееднаквост и нееднаквост во приходот. Според Ајнштајн и Финкел, жените имаат искуства, дури и кога имаат еднакви квалификации, areтие што почнуваат во долна позиција,додека мажите што почнуваат во долна позиција им е исполнет продеолжен мандат.Ова подоцна предвидува полова нееднаквост и продолжените позиција како научници на универзитетите, "од 1989, 65 проценти од мажите и само 40 проценти од жените драт продолжени позиции." Конфликти за приходот настануваат кога просечната годишна плата за целосно работно време,граѓанските научници се споредени, "плата за мажи е $48,000, а онаа за жени $42,000."[24]

Видови на научници

[уреди | уреди извор]

Оние кои сметаат научник како кариера често гледаат кон границите. Овие содржат космологија и биологија, посебно молекуларна биологија и проектот човечкиот ген. Други полиња од активно истражување вклучуваат истражување од материјата на скала од елементарна честичка и опишана од високоенергетска физика,и материјална наука, која бара да пронајде и дизајнира нови материјали. Иако имало неверојатни истражувања во однос на функцијата на човечкиот мозок и невротрансмитери,природата на умот и човекот сè уште останува непозната.

По поле

[уреди | уреди извор]

Од работодавач

[уреди | уреди извор]

Граѓани научници

Науката како мотив во уметноста и во популарната култура

[уреди | уреди извор]

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Списоци

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Compare your pay to the national average in your job: League table of official UK salaries across 400 trades and professions“. 2013-01-28.
  2. ↑ 2,0 2,1 Richard van Noorden (2015) India by the numbers. Nature 521: 142-143 (14 May 2015).
  3. ↑ Nineteenth-Century Attitudes: Men of Science. http://www.rpi.edu/~rosss2/book.html
  4. ↑ Friedrich Ueberweg, History of Philosophy: From Thales to the Present Time. C. Scribner's sons v.1, 1887
  5. ↑ Steve Fuller, Kuhn VS. Popper: The Struggle For The Soul Of Science. Columbia University Press 2004. Page 43. ISBN 0-231-13428-2
  6. ↑ Science by American Association for the Advancement of Science, 1917. v.45 1917 Jan-Jun. Page 274.
  7. ↑ 7,0 7,1 Ross, Sydney (1962). „Scientist: The story of a word“ (PDF). Annals of Science. 18 (2): 65–85. doi:10.1080/00033796200202722. Посетено на 2011-03-08. To be exact, the person coined the term scientist was referred to in Whewell 1834 only as "some ingenious gentleman." Ross added a comment that this "some ingenious gentleman" was Whewell himself, without giving the reason for the identification. Ross 1962, p.72.
  8. ↑ Holmes, R (2008). The age of wonder: How the romantic generation discovered the beauty and terror of science. London: Harper Press. стр. 449. ISBN 978-0-00-714953-7.
  9. ↑ 9,0 9,1 Whewell, William. The Philosophy of the Inductive Sciences Volume 1. Cambridge: John W Parker J&J Deighton. стр. cxiii.[1]. In the 1847 second edition, moved to volume 2 page 560.
  10. ↑ „William Whewell (1794-1866) gentleman of science“. Посетено на 2007-05-19.
  11. ↑ Tamara Preaud, Derek E. Ostergard, The Sèvres Porcelain Manufactory. Yale University Press 1997. 416 pages. ISBN 0-300-07338-0 Page 36.
  12. ↑ Gary B. Ferngren (2002). "Science and religion: a historical introduction". JHU Press. p.33. ISBN 0-8018-7038-0
  13. ↑ Thiele, Rüdiger (2005), „In Memoriam: Matthias Schramm“, Arabic Sciences and Philosophy, Cambridge University Press, 15: 329–331, doi:10.1017/S0957423905000214
  14. ↑ Tracey Tokuhama-Espinosa (2010). Mind, Brain, and Education Science: A Comprehensive Guide to the New Brain-Based Teaching. W. W. Norton & Company. стр. 39. ISBN 9780393706079. Alhazen (or Al-Haytham; 965–1039 C.E.) бил едем од најголемите физичари на сите времиња и придел за Исламската Златна Ера или Исламска ренесанса (7–13 век). He made significant contributions to anatomy, astronomy, engineering, mathematics, medicine, ophthalmology, philosophy, physics, psychology, and visual perception and is primarily attributed as the inventor of the scientific method, for which author Bradley Steffens (2006) describes him as the “first scientist". |access-date= бара |url= (help)
  15. ↑ „The Top 100 Heroes of Western Culture - #31: Ibn al-Haytham / Alhazen (965-1040)“. Western Culture Global. 2009. Посетено на 20 August 2012. He is properly regarded as one of history's most eminent physicists. He is considered the father of optics, a pioneer of the scientific method, the founder of psychophysics and experimental psychology, and the "first scientist."Предлошка:Unreliable source?
  16. ↑ Ahmed H. Zewail, John M. Thomas (2010). 4D Electron Microscopy: Imaging in Space and Time. World Scientific. стр. 5. ISBN 9781848164000. Introducing such methods of experimental observation earned Alhazen the title of the First Scientist, and the place alongside Galileo (Figure 1.5) who came into the world of observational science centuries after Alhazen. |access-date= бара |url= (help)Предлошка:Unreliable source?
  17. ↑ On the historical development of the character of scientists and the predecessors, see: Steven Shapin (2008). The Scientific Life: A Moral History of a Late Modern Vocation. Chicago: Chicago University Press. ISBN 0-226-75024-8
  18. ↑ Einstein (1954, p. 271). "Propositions arrived at by purely logical means are completely empty as regards reality. Because Galileo realised this, and particularly because he drummed it into the scientific world, he is the father of modern physics—indeed, of modern science altogether."
  19. ↑ Stephen Hawking, Galileo and the Birth of Modern Science Архивирано на 24 март 2012 г., American Heritage's Invention & Technology, Spring 2009, Vol. 24, No. 1, p. 36
  20. ↑ Peter Damerow (2004). „Introduction“. Exploring the Limits of Preclassical Mechanics: A Study of Conceptual Development in Early Modern Science: Free Fall and Compounded Motion in the Work of Descartes, Galileo and Beeckman. Springer Science & Business Media. стр. 6.
  21. ↑ Robert Routledge (1881). A popular history of science (2. изд.). G. Routledge and Sons. стр. 553. ISBN 0-415-38381-1.
  22. ↑ „Spallanzani - Uomo e scienziato“ (италијански). Il museo di Lazzaro Spallanzani. Архивирано од изворникот на 2010-06-03. Посетено на 2010-06-07.
  23. ↑ Margaret A. Eisenhart, Elizabeth Finkel (1998). Women's Science: Learning and Succeeding from the Margins. University of Chicago Press. стр. 18.
  24. ↑ Eisenhart and Finkel, Ch 1 in The Gender and Science Reader ed. Muriel Lederman and Ingrid Bartsch. New York, Routledge, 2001. (16-17)
  25. ↑ Владимир Мајаковски, Песме и поеме. Нови Сад: Академска књига, 2015, стр. 60-61.

External articles

[уреди | уреди извор]
Further reading
Websites
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Научник&oldid=5297335“