Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 147.459 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Кориолисова сила — закривување на предметите во движење кога тие се разгледуваат во вртежен појдовен систем. Во појдовен систем со вртење во насока на стрелките, закривеноста е на лево од движењето на предметот, додека пак вртењето во насоката спротивна на насока на часовникот, закривеноста ќе биде кон десно. Иако препознаена од останатите, математичкиот израз за Кориолисовата сила се појаваува прв пат во научна статија во 1835 година напишана од францускиот научник Гаспар-Гистав Кориолис, како дел од теоријата за воденичарски тркала. Во почетоците на XX век, поимот Кориолисова сила почна да се употребува во поврзаност со метеорологијата.

Њутновите закони за движењето го опишуваат движењето на предметите во (незабрзувачки) инерцијални системи. Кога Њутновите закони се пренесени во истовремен вртежен појдовен систем, се појавуваат Кориолисовата и центрифугалната сила. Двете сили се пропорционални во однос на масата на предметот. Кориолисовата сила пропорционална на стапката на вртење и центрифугалната сила е пропорционална на квадратот на тоа движење. Кориолисовата сила дејствува во насока нормална на оската на вртење и брзината на телото во вртежен систем и è пропорционална на брзината на предметот во вртежен систем. Центрифугалната сила дејствува нанадвор во радијална насока и е пропорционален на растојанието на телото од оската на вртежниот систем. Овие дополнителни сили се наречени инерцијални сили, замислени сили или „псевдосили“. Тие ја дозволуваат Њутновите закони за вртежни системи. Тие се чинителите на исправка кои не постојат при незабрзувачки или инерцијални појдовни системи. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Американска ветерница во Пехатен де Фјанхоп, Фризија, Холандија.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека според месното предание, Ѓаволскиот Ѕид настанал кога Ѓаволот неуспешно се обложил со Господ дека може да ја прегради Брегалница и за една ноќ да го потопи цело Овче Поле?
... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 1,5 м?
...дека буковите шуми во долината на Длабока Река во Мавровско се прогласени за светско наследство на УНЕСКО?
... дека Антарктикот е најголемата пустина на светот?
... дека симболот за жива Hg доаѓа од старогрчкиот збор хидраргирос со значење „водено сребро“?
... дека, и покрај неговите огромни димензии, Сонцето се класификува како жолто џуџе?
... дека сите јагули од Македонија одат на „свадбен пат“ за да се мрестат во Саргасовото Море недалеку од Бермудскиот Триаголник?
... дека морепловната мерка за брзина јазол доаѓа од броењето јазли на јаже кое се фрлало во водата?
...дека Винчестер бил првиот главен град на Англија?
...дека Еарендел е најдалечната ѕвезда позната за науката, на растојание од 28 милијарди светлосни години од Земјата?
...дека Макаронезија е подрачје на четири архипелази меѓу Европа и Северна Африка?
...дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал Обденица?
... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?
... дека градот Гелзенкирхен во Германија е привремено преименуван во „Свифткирхен“ во чест на концеритете на Тејлор Свифт во јули 2024 година?
... дека Гагаузите се православен народ генетски најблизок со Македонците, чиј туркиски идентиет е вештачки конструкт произлезен од јазична асимилација?
... дека Сонцето сочинува 99,8 % од масата на Сончевиот Систем?
... дека Белскиот даб во манастирот „Св. Илија“ на Осогово е прогласен за споменик на природата?
... дека во историјата постоеле преку 40 антипапи?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека Скопска Црна Гора е наречена „Скопска“ за да се различи од истоимената планина помеѓу Серско и Драмско во североисточна Беломорска Македонија?
... дека Полска-Литванија била една од најголемите држави во Европа и постела повеќе од два века?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека областа Барања е поделена помеѓу Унгарија и Хрватска?
... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... Џон Кабот (Џовани Кабото) е првиот европски откривач на Северна Америка, не сметајќи ги Викинзите?
... Тајане е македонски календарски обичај поврзан со празникот раѓањето на Јован Крстител?
... покрај аритметичката и геометриската средина, модусот, медијаната, и просекот се видови на средна вредност?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 12 ноември 2024 г.

Настани:

1933	Хитлеровата Националсоцијалистичка германска работничка партија доаѓа на власт во Германија со мнозинска победа во собранието.
1941	Советските вооружени сили го запреа надоаѓањето на нацистичките сили кон Москва.
1992	Во Берлин започна судењето на поранешниот претседател на Источна Германија, Ерих Хонекер. На најспектакуларниот судски процес во Германија, Хонекер одговараше за убиство на 12 бегалци. На клупата на обвинетите се најдоа и шест поранешни членови на Министерството за национална одбрана.
2001	Тројца припадници на специјалната единица на македонската полиција „Лавови" загинаа, а повеќе се ранети во близина на тетовското село Требош.

Родени:

1547	Клаудија Валоа — француска принцеза.
1651	Сор Хуана Инес де ла Крус — латиноамериканска калуѓерка, поетеса, композиторка и филозофка († 1695).
1833	Александар Бородин — руски композитор и хемичар (п. 1887.)
1840	Огист Роден — француски вајар (п. 1917.)
1866	Сун Јат Сен — кинески политичар.
1898	Леон Штукељ — југословенски гимнастичар.
1919	Франце Штиглиц — словенечки и југословенски режисер.
1929	Михаел Енде — германски писател.
1929	Грејс Кели — американска глумица и кнегиња на Монако.
1933	Борислав Ивков — српски шахист.
1934	Вава — бразилски фудбалер.
1934	Леонид Штајн — украински шахист.
1945	Нил Јанг — американски рок-музичар.
1948	Хасан Рухани — претседател на Иран.
1953	Василис Карас — грчки пејач.
1954	Франо Ласиќ — хрватски глумец и пејач.
1961	Енцо Франческоли — уругвајски фудбалер.
1961	Надја Команечи — романска гимнастичарка.
1962	Брикс Смит — американска рок-музичарка.
1968	Ирина Привалова — руска атлетичарка.
1972	Пабло Зарницки — аргентински шахист.
1973	Ибрахим Ба — сенегалско-француски фудбалер.
1974	Дарио Шимиќ — хрватски фудбалер.
1975	Алесандро Бириндели — италијански фудбалер.
1976	Мауро Каморанези — италијански фудбалер.
1979	Мунтазар ал Зејди — ирачки новинар.
1980	Рајан Гослинг — канадски глумец.
1986	Игнацио Абате — италијански фудбалер.
1988	Расел Вестбрук — американски кошаркар.
1990	Флоран Маноду — француски пливач.
1995	Томас Лемар — француки фудбалер.
1998	Жил Кунде — француски фудбалер.

Починале:

607	Бонифациј III — римски папа.
1035	Кнут Велики — дански крал.
1252	Бланка Кастиљска — кралица на Франција.
1693	Марија ван Остервејк — холандска барокна сликарка.
1903	Камиј Писаро — француски сликар.
1916	Персивал Лоуел — американски астроном.
1936	Стефан Грабињски — полски писател.
1951	Константин Библ — чешки поет.
1955	Тин Уевиќ — хрватски поет.
1973	Иван Точко — македонски писател и новинар.
1981	Херман Пилник — аргентински шахист.
1981	Вилијам Холден — американски глумец.
1989	Божидар Јакац — словенечки сликар.
1989	Долорес Ибарури - Ла Пасионарија — шпанска револуционерка.
1988	Јаника Балаж — југословенски музичар.
1994	Вилма Рудолф — американска атлетичарка.
2003	Тони Томпсон — американски поп-музичар.
2008	Мич Мичел — англиски тапанар, член на групата „Џими Хенрикс експириенс“ (The Jimmi Hendrix Experience).
2018	Стен Ли — американски автор на стрипови.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump