Middeliewe
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Klummesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Middeliewe is de periode tösje 't einde van de Romeine in d'n 5e iew nao Christus tot 't begin van de godsdeensoorloge van de 16e iew. 't Is veural d'n tied woeë-in 't Christendom de dominantie religie in Europa woert en de Islam in Arabië ontsjtong en groeët woort.
De Middeliewe is op zich 'ne vraeme naam: d'r tied tösje twieë tiedperke. In 't Ingelsj the Dark Ages of de dónker iewe. Dizze naam had d'r aan biegedrage dat de Middeliewe 'n negatief beteikenis krege. 't Waor zoegenaamd d'r tied woeë-in niks nöttigs is gebeurd, d'r tied tösje de groeëte Romeine en d'n tegewoordige tied. Zoëwie väöl dinger, is dit neet waor. In de Middeliewe wert de sjtaatkundige basis gelag veur 't hudig Europa, de heróntdekking van ouw weitensjap (Pythagoras, Archimedes) en 't beginne van nuje (Isaac Newton, Galileo Galilei), 't ontsjtaon van allerlei instituties, universiteite, vriehede van börgersj, belangrieke agrarische óntwikkelinge (driesjlaag sjtèlsel, d'r ploog) die d'r explosieve gruj van de bevolking nao de Zjwarte Doeëd of Pes van 1348 meugelik makde.
Drie periodes
[bewirk | brón bewèrke]De Middeliewe waere ingedeild in drie periodes:
- de vreug Middeliewe (5e-9e iew)
- de hoeëg Middeliewe (10e-12e iew)
- de late Middeliewe (13-15e iew)
Eder van dees periode haet zien eigen kènmerke en óntwikkeling. Allewiel weurt in 't ongerwies ondersjeid gemaak in de volgende periodes:
- Tied van Monnike en Riddersj (500 - 1000)
- Tied van Sjtae en Sjtate (1000 - 1500)