Mangneet
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)
Ene Mangnet ess_en Saach udder en Mattrijaal med enem Mangeneetfëld_öm sesch eröm. Dat Fëlld kam_mer nit sinn, un nit föhle, ävver wam_mer ene andere Mangneet erinn brängk, doh kam_mer sinn un fööhle, dat dä dofun aanjtrokke odder fottjedäut weedt. Ußerdämm äänlesch, ävver nidd_esu doll, maache dat mangnetiseerbaa Saache o Mattrijaalije, för e Bëijshpell kleij Shtöckelsche uß Iiser, di ävver nuur aanjetrokke wäde künne. Di Kraff fum Aantrekke un Affshtüßße hängk aan dä Shtärk fun dä draan bedëijleschte Mangneetfelder zosamme jenůmme.
Dä Name Mangneet kütt uss_em ahle Jriischesch, do kenne se dä μαγνήτης λίθος, ene mangnesesch Shteijn.
Mer kënne duuerhafte Mangneete, Pämanäntmangneete, di ier Kraff un ier Fëldt övver en lange Zick behallde, un mer kënne Färromangneete, di nur dann e mangneetesch Feld opboue, wann se vun enem andere Mangneet singem Fäldt dozoh aanjerääsch wäde. Zo dänne Färromangneete jehüüre de allermiihßte Metalle. Dat Bläsch en de Köhlschrangkdöör un ene Flippschaat ess_en Lejierong do druß, drömm kam_mer doh och ene Mangneet draan klääve.
En annder Zoot Mangneet sen de Elläkromangneete. Tüppesche Ußföhrunge sen uß enem opjeweckelte issoleerte Droht, woh eläktresche Shtroom dorsch jeiht. Esu lang, wi dat der Fall es, ess_esu en Schpool mangneetesch. Hööt dä Shtroom op, eß Schloß domet, un dä Mangneed_eß affjeschalldt. En_et Ennere fun enem Elläkromangneet shtish mer öff enne Kähn uß Ieser, Stohl, odder enem anndere färromangneetesche Zeusch. Dat määt dat Mangneetfälldt kräfftejer, wat fun dämm shtromdorshflosse Droht ußjëiht.
Mer kann och de Prinzippije fun de Mangneete kombeneere. Uns Planeet Äädt es esu ene Kombimangneet, dröm dëiht uß och dr Kompaß singe Deenß.
Pämanänte Mangneete määt me uß „haadem“ färromangneeteschem Mattrijaal, wat doför bikannt un jemaat eß, dat et sing Mangneetfelld övver en lange Zigk faßhäält. De „wëijshe“ fëromangneetesche Shtoffe, wi wëijsch Iise, wäde zwa fun de Mangneete aanjetrocke, ävver se dunn fö jewööhnlesch nit mangneetesch bliive, wam_mer se widder uss_em Mangneetfeld fott nemmp.
Wann och ene Mangneet et fëromangneetesche Mattrijaal allëijn doll jenooch zoh sesch trick, dat mer jewööhnlesch sare dëiht, et wöhr mangneetesch, su donn doch och alle andere Zoote Mattrijal och e klëij beßje op däm sing Mangneetfeldt reajeere. Wi, dat eß ungerscheedlish, un et jitt och doh doför Name för de Aate. Parramangneetesch Mattrijaal weed e Fizzelsche bëij dä Mangneet hen jetrocke. Allu un Sauershtoff sen, för e Bäijshpell, parramangnetesch. Diamangneetesch Zeush, wi Kooleshtoff un Wassershtoff un ene Houfe Krohm söns, deut dat Mangneetveld e janz höösch beßje fun sesch fott.
Enem Mangneetesche Felt sing Shtärk mėß mer en Jauß.
|
Mieh Aatikkel övver Weßßeschaaf & Teschnigk fingßte op dä Pooz:Weßßeschaaf & Teschnigk |