Օքրա

Օքրա (հուն․՝ ὠχρός), բնական հանքային ներկանյութ։ Բաղկացած է կավի հետ խառնված երկաթի հիդրօքսիդներից։ Գույնը տատանվում է դեղինից մինչև մուգ նարնջագույն կամ շագանակագույն։ Օքրա կոչվում են նաև այդ պիգմենտով արտադրված ներկերը, հատկապես բաց դարչնավուն-դեղին^[1]^[2]։ Մեծ քանակությամբ հեմատիտ պարունակող օքրան ունի կարմրավուն երանգ և հայտնի է որպես «կարմիր օքրա»։

Օքրա կոչվում են նաև երկաթի օքսիդով ներկված կավերը, որոնք ստացվում են անագի և պղնձի արդյունահանման ժամանակ^[3]։

Տարբերում են բաց դեղին (Fe-ի պարունակությունը՝ 12-25 % ըստ Fe₂0₃), միջին դեղնության (25-40 %) և ոսկեդեղին (40-75 %) օքրաներ։ Կայուն է մթնոլորտի ազդեցությունների, թույլ թթուների, հիմքերի և լույսի նկատմամբ։

Կիրառություն

Օգտագործվում է բոլոր տեսակի ներկերի պատրաստման համար, ինչպես նաև խծուծման ու նախաներկման աշխատանքներում։

Հին Եգիպտոսում կարմիր օքրան օգտագործվել է շրթունքների կարմրացման կամ դրանց փայլ տալու համար^[4]։ Ավստրալիայի աբորիգենները հազարամյակներ շարունակ օքրան օգտագործել են մարմինը զարդարելու, արևից պաշտպանվելու^[5], թաղման ծեսերի, ժայռապատկերների, որմնանկարների և այլ գեղարվեստական աշխատանքների համար և այլն։ Ավստրալիայի ազգային թանգարանում պահվում է երկրի տարբեր վայրերից բերված օքրայի նմուշների մեծ հավաքածու^[6]։

Աֆրիկայում կարմիր օքրան՝ որպես ներկ, օգտագործվում է արդեն ավելի քան 200 000 տարի^[7]։ Նամիբիայի հիմբա ցեղի կանայք օքրայի և կենդանական ճարպի խառնուրդն օգտագործում են մարմնի ձևավորման համար (այն մաշկին տալիս է կարմրավուն գույն)։ Օքրայի խառնուրդը նրանք քսում են նաև հյուսած մազերին^[8]։

Նյուֆաունդլենդում^[9] (Կանադա) օքրայի օգտագործումը հաճախ ասոցացվում է բեոտուկ ժողովրդի հետ, որոնք կարմիր օքրայի օգտագործման շնորհիվ կոչվել են «կարմիր հնդկացիներ» Նյուֆաունդլենդ ժամանած առաջին եվրոպացիների կողմից^[10]։ Բեոտուկ ժողովրդի ներկայացուցիչներն օգտագործել են նաև դեղին օքրա՝ մազերը ներկելու համար^[11]։

Ծանոթագրություններ

↑ Shorter Oxford English Dictionary (2002), Oxford University Press.
↑ The Random House College Dictionary, Revised Edition, (1980). "Any of a class of natural earths, mixtures of hydrated oxides of iron and various earthy materials, ranging in colour from pale yellow to orange and red, and used as pigments. A colour ranging from pale yellow to reddish-yellow."
↑ Ochre. 1921. {{cite book}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)
↑ Hamilton R. (2007). Ancient Egypt: The Kingdom of the Pharaohs. Parragon Inc. p. 62.
↑ Rurenga, Declan (2017 թ․ օգոստոսի 9). «Wiradjuri artist's painting depicts journey of healing at hospital». Central Western Daily. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 13-ին.
↑ «Ochre samples, National Museum of Australia». Nma.gov.au. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
↑ Mcbrearty, Sally; Brooks, Alison S. (2000 թ․ նոյեմբերի 1). «The revolution that wasn't: a new interpretation of the origin of modern human behavior». Journal of Human Evolution. 39 (5): 453–563. doi:10.1006/jhev.2000.0435. PMID 11102266.
↑ Crandall, David P. (2000). The Place of Stunted Ironwood Trees. New York: Continuum International Publishing Group Inc. p. 48
↑ «Red ochre in Newfoundland». Fisheriesheritage.ca. 2006 թ․ սեպտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
↑ Ingeborg Marshall, The Beothuk of Newfoundland: A Vanished People, Breakwater Books, 1989, p.5.
↑ Gilbert, William (2009 թ․ փետրվար). «The Baccalieu Trail Archaeology Project 2008: A Preliminary Report on Excavations at Cupids and Dildo Island» (PDF). Provincial Archaeology Office 2008 Archaeology Review. 7: 58–66.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[1] Shorter Oxford English Dictionary (2002), Oxford University Press.

[2] The Random House College Dictionary, Revised Edition, (1980). "Any of a class of natural earths, mixtures of hydrated oxides of iron and various earthy materials, ranging in colour from pale yellow to orange and red, and used as pigments. A colour ranging from pale yellow to reddish-yellow."

[3] Ochre. 1921. {{cite book}}: Unknown parameter |encyclopedia= ignored (օգնություն)

[4] Hamilton R. (2007). Ancient Egypt: The Kingdom of the Pharaohs. Parragon Inc. p. 62.

[5] Rurenga, Declan (2017 թ․ օգոստոսի 9). «Wiradjuri artist's painting depicts journey of healing at hospital». Central Western Daily. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 13-ին.

[6] «Ochre samples, National Museum of Australia». Nma.gov.au. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.

[7] Mcbrearty, Sally; Brooks, Alison S. (2000 թ․ նոյեմբերի 1). «The revolution that wasn't: a new interpretation of the origin of modern human behavior». Journal of Human Evolution. 39 (5): 453–563. doi:10.1006/jhev.2000.0435. PMID 11102266.

[8] Crandall, David P. (2000). The Place of Stunted Ironwood Trees. New York: Continuum International Publishing Group Inc. p. 48

[9] «Red ochre in Newfoundland». Fisheriesheritage.ca. 2006 թ․ սեպտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.

[10] Ingeborg Marshall, The Beothuk of Newfoundland: A Vanished People, Breakwater Books, 1989, p.5.

[11] Gilbert, William (2009 թ․ փետրվար). «The Baccalieu Trail Archaeology Project 2008: A Preliminary Report on Excavations at Cupids and Dildo Island» (PDF). Provincial Archaeology Office 2008 Archaeology Review. 7: 58–66.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]