Սելենգա (գետ)

Սելենգա
Բնութագիր
Երկարություն	1024 կմ
Ավազանի մակերես	447 000 կմ²
Ջրի ծախս	935 մ³/վ
Ջրահոսք
Ակունքի տեղակայում	Delgermörön?
Գետաբերանի տեղակայում	Բայկալ լիճ
Կոորդինատներ
Հոսող հոսքեր	Eg River?, Dzhida?, Temnik?, Օրխոն, Չիկոյ, Խիլոկ, Ուդա, Delgermörön?, Իտանցա, Khanui River?, Օրոնգոյ, Bayan-Gol?, Kabanya River?, Ivolga?, Տալովկա (Սելենգայի վտակ), Պյանայա (Սելենգայի վտակ), Kuytunka? և Ider River?
Ջրի մարմիններ	Բայկալ լիճ
Երկրամաս	Խուվսգել և Բուրյաթիա
Ջրահավաք	Ենիսեյի ավազան

Սելենգա (ռուս.՝ Река Селенга^[1] (բուրյաթերեն՝ Сэлэнгэ мүрэн; մոնղ.՝ Сэлэнгэ мөрөн^[2]), գետ Ռուսաստանում և Մոնղոլիայում։ Կազմավորվում է Իդեր և Դելգեր Մուրեն գետերի միախառնումով։ Պատկանում է Ենիսեյի ավազանին և թափվում Բայկալ լիճը։ Այդ լիճը սնուցող գետերից խոշորագույնն է և ապահովում է այնտեղ ջրի ներհոսքի մոտավորապես կեսը^[3]։ Երկարությունը 1024 կմ է^[4], իսկ ավազանի տարածքը՝ 447 060 կմ²^[5]։ Ջրի միջին ծախսը 935 մ³/վ է։ Գետի անվան հետ կապված կան մի քանի տեսակետներ։ Մի տարբերակում նշվում է, որ բուրյաթերենում «սել» նշանակում է լիճ, իսկ մյուս տարբերակում նշվում է, որ տունգուսերենում «sele» կամ «սելե» նշանակում է «երկաթ», իսկ սելենգա - «երկաթե»։

1751, 1783, 1830, 1869 թվականներին գետի մեծ հեղեղումներ են տեղի ունեցել^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ Селенга // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
↑ Карта М-48-Б,Г ОХУ, МОНГОЛ УЛС Төв, Дархан-Уул ба Сэлэнгэ аймаг 1:500 000 «ЗУГАР ЗҮЙ» ХХК-д шинэчлэн хэвлэв. 2003 он.
↑ Корытный Л. М., Ильичёва Е. А., Павлов М. В., Амосова И. Ю. «Гидролого-морфологический подход к районированию дельты реки Селенги» (PDF). www.izdatgeo.ru (ռուսերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ ССГН|Селенга
↑ Государственный водный реестр (2009-03-29). «Селенга». textual.ru (ռուսերեն). Минприроды России. Արխիվացված օրիգինալից 2009-03-29-ին. Վերցված է 2018-12-20-ին.
↑ Сообщение действительного члена А. П. Орлова о бывших в 1869 году чрезмерных наводнениях в Забайкальской области // Известия Сибирского отдела Императорского русскаго географического общества. Том 1. № 1. 10 августа 1870 года. стр. 16

Գրականություն

Старицкий А. К. Река Селенга в Забайкальской области / А. К. Старицкий // Материалы для описания русских рек. — СПб., 1913. — Т. L, вып. 2. — С. 1-119.
Ламакин В. В. Старинная рукописная карта Селенги и Гусиного озера и история вопроса о его происхождении // История геолого-географических наук. Выпуск 2 (Труды Института истории естествознания и техники, том 37). М., 1961. С. 277—289.
Птицын В. В. «Селенгинская Даурия: Очерки Забайкальск. края: В 2 ч. с 10 рис. и геогр. карт. Забайкалья — Санкт-Петербург: Экон. типо-лит., 1896». search.rsl.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
Экосистемы бассейна Селенги / Авторы: Гунин П. Д., Востокова Е. А., Бажа С. Н., Баясгалан Д., Дорофеюк Н. И., Дробышев Ю. И., Дугаржав Ч., Микляева И. М., Прищепа А. В., Чердонова В. А., Цэдэндаш Г., Швецов Ю. Г.. — М.: Наука, 2005. — 360, [48] с. — (Биологические ресурсы и природные условия Монголии: Труды совместной Российско-Монгольской комплексной биологической экспедиции; Т. 44). — 400 экз. — ISBN 5-02-032888-X
Эколого-географический атлас-монография «Селенга — Байкал» : Труды Байкальской экспедиции. Выпуск 1 / авторский коллектив; гл. ред. Н. С. Касимов; отв. ред.: Н. Е. Кошелева, М. Ю. Лычагин, С. Р. Чалов; картогр. ред. М. К. Тарасов. — Москва : Геогр. фак. МГУ, 2019. — ISBN 978-5-9500502-4-4.

Արտաքին հղումներ

«Старицкий А. К. Река Селенга в Забайкальской области. — СПб, 1913». dlib.rsl.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
«Глава 53 «РЕКА СЕЛЕНГА С УРОЧИЩИ» из Хорографической чертежной книги С. У. Ремезова начала XVIII в.». sibrelic.ucoz.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սելենգա (գետ)» հոդվածին։

Սա Ռուսաստանի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Սա Մոնղոլիայի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

[1] Селенга // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[2] Карта М-48-Б,Г ОХУ, МОНГОЛ УЛС Төв, Дархан-Уул ба Сэлэнгэ аймаг 1:500 000 «ЗУГАР ЗҮЙ» ХХК-д шинэчлэн хэвлэв. 2003 он.

[3] Корытный Л. М., Ильичёва Е. А., Павлов М. В., Амосова И. Ю. «Гидролого-морфологический подход к районированию дельты реки Селенги» (PDF). www.izdatgeo.ru (ռուսերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[4] ССГН|Селенга

[ГВР-5] Государственный водный реестр (2009-03-29). «Селенга». textual.ru (ռուսերեն). Минприроды России. Արխիվացված օրիգինալից 2009-03-29-ին. Վերցված է 2018-12-20-ին.

[6] Сообщение действительного члена А. П. Орлова о бывших в 1869 году чрезмерных наводнениях в Забайкальской области // Известия Сибирского отдела Императорского русскаго географического общества. Том 1. № 1. 10 августа 1870 года. стр. 16

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]