Ռուփի

Ռուփի, արժույթների ընդհանուր անվանում, որը օգտագործվում է Հնդկաստանում, Մավրիկիոսում, Նեպալում, Պակիստանում, Սեյշելներում և Շրի Լանկայում, ինչպես նաև ծառայել է որպես որոշ երկրների նախկին արժույթ, օրինակ՝ Աֆղանստանում, Բահրեյնում, Քուվեյթում, Օմանում, Արաբական Միացյալ Էմիրություններում, Բրիտանական Արևելյան Աֆրիկայում, Բիրմայում, Գերմանական Արևելյան Աֆրիկայում։ Ինդոնեզիայում և Մալդիվներում արժույթի միավորը հայտնի է ռուպիա և ռուֆիյա անուններով։

Հնդկական ռուփի (₹) և Պակիստանյան ռուփի (Rs.) ենթաբաժանվում են հարյուր պաիսայի կամ պայսի։ Նեպալական ռուփին (रू) ստորաբաժանվում է հարյուր պայիսայի կամ չորս սուկաայի։ Մավրիկիական, Սեյշելյան և Շրի Լանկայի ռուփիները բաժանվում են 100 ցենտի։

Ստուգաբանություն

Հինդուստաներեն rupayā (रुपया) բառը առաջացել է սանսկրիտ rūpya բառից (रूप्य), որը նշանակում է «մշակված արծաթ, արծաթե մետաղադրամ», ըստ ծագման ածական է, որը նշանակում է ավելի կոնկրետ «կնքված, տպավորված», իսկ հետո արդեն օգտագործվել է որպես «մետաղադրամ»^[1]։ Դա ստացվել է rūpa գոյականից (रूप)՝ «ձև, նմանություն, պատկեր»։

Պատմություն

Մաուրյան կայսրության կողմից թողարկված «ռուպյարուպա»՝ անիվի և փղի խորհրդանիշներով։ Մ.թ.ա. 3-րդ դարի մետաղադրամներ

Հնդկաստանի կառավարություն- 1 ռուփի թղթադրամ, 1917 թ

Ռուփիի պատմությունը սկսվում է Հին Հնդկաստանից մոտավորապես մ.թ.ա. 3-րդ դարում։ Հին Հնդկաստանը մետաղադրամների ամենավաղ թողարկողներից մեկն է եղել աշխարհում^[2] Լիդիական ստատերների, մի քանի այլ մերձավորարևելյան մետաղադրամների և չինական վենի հետ միասին։ Տերմինը rūpya-ից է՝ արծաթե մետաղադրամի սանսկրիտ տերմին, սանսկրիտ rūpa^[3]^[4]:

Արտհաշաստրան, որը գրել է Չանակյան՝ Մաուրիայի առաջին կայսր Չանդրագուպտա Մաուրյայի (մ.թ.ա. մոտ 340–290 թթ.) գլխավոր խորհրդականը, նշում է արծաթե մետաղադրամները որպես rūpyarūpa, ինչպես նաև նշված են այլ տեսակներ, այդ թվում՝ ոսկե մետաղադրամները (rūpya-suvarṇa), պղնձե մետաղադրամները (քարե մետաղադրամներ) և կապարե մետաղադրամները ūpa sīsarūpa։ Rūpa նշանակում է ձև, օրինակ՝ rūpyarūpa բառում, rūpya-կռած արծաթ իսկ ռուպա-ձև։ Դրամների այս համակարգը քիչ թե շատ շարունակվել է հնդկական թերակղզում մինչև 20-րդ դարը^[5]^[6]^[7]։

Միջանկյալ ժամանակներում չկար ֆիքսված դրամական համակարգ, ինչպես հաղորդում է Դա Տանգ Սի Յու Ջին^[8]։

1538/1540-ից մինչև 1545 թվականները իր կառավարման ընթացքում Սուր կայսրության Շեր Շահ Սուրին ստեղծեց նոր քաղաքացիական և ռազմական վարչակազմ և թողարկել է 178 հացահատիկ կշռող արծաթե մետաղադրամ, որը նույնպես կոչվել է Ռուպիա^[9]^[10]։ Սուրին նաև ներկայացրել է պղնձե մետաղադրամներ, որոնք կոչվում են dam և ոսկե մետաղադրամներ, որոնք կոչվում են mohur, որոնք կշռում են 169 հացահատիկ (10,95 գրամ)^[11]։ Ռուփիի որպես մետաղադրամ օգտագործումը շարունակվել է Մուղալների կայսրության օրոք նույն չափանիշով և կշռով, թեև Մուղալի կայսր Աքբարից հետո որոշ կառավարիչներ երբեմն ավելի ծանր ռուփի էին թողարկում^[12]^[13]։

Եվրոպական տերությունները սկսեցին մետաղադրամ հատել արդեն 17-րդ դարի կեսերից՝ Մուղալների կայսրության հովանավորությամբ։ Բրիտանական ոսկե մետաղադրամը կոչվում էին Կարոլինա, արծաթե մետաղադրամը Անգլինա, պղնձե մետաղադրամը Կուպերուն և թիթեղյա մետաղադրամներ Թիննի։ Բենգալյան մետաղադրամները մշակվել են մուղալական ոճով, իսկ Մադրասը՝ հիմնականում հարավային հնդկական ոճով։ Արևմտյան Հնդկաստանի անգլիական մետաղադրամները զարգացել են մուղալների, ինչպես նաև անգլիական մոդելով։ Միայն մ.թ. 1717 թվականին են բրիտանացիները թույլտվություն ստացել կայսր Ֆարրուխ Սիյարից՝ Բոմբեյի դրամահատարանում մուղալներ հատելու համար։ 1830 թվականի սկզբին բրիտանացիները դարձել էին գերիշխող ուժը Հնդկաստանում և սկսեցին ինքնուրույն մետաղադրամ հատել։ 1835 թվականի «Մետաղադրամների մասին ակտը» նախատեսում էր միատեսակ մետաղադրամներ ամբողջ Հնդկաստանում։ Նոր մետաղադրամների դիմերեսին կար Վիլյամ IV-ի պատկերը, իսկ դարձերեսին անգլերեն և պարսկերեն արժեքները։ 1840 թվականից հետո թողարկված մետաղադրամները կրում էին Վիկտորիա թագուհու դիմանկարը։ Թագավորական իշխանության տակ առաջին դրամը թողարկվել է 1862 թվականին, իսկ 1877 թվականին Վիկտորիա թագուհին ստանձնել է Հնդկաստանի կայսրուհու տիտղոսը։ Ոսկու արծաթի հարաբերակցությունը ընդլայնվել է 1870–1910 թվականներին։ Ի տարբերություն Հնդկաստանի, Բրիտանիան ոսկու ստանդարտի վրա էր։

1911 թվականին թագավոր-կայսր Գեորգի V- ի գահ բարձրանալը հանգեցրեց հայտնի «խոզի ռուփիին»։ Մետաղադրամի վրա թագավորը հայտնվել է փղի դրոշմով խալաթով։ Վատ փորագրության միջոցով փիղը խոզի տեսք ուներ։ Բնակչությունը կատաղած էր, և կերպարը պետք է արագ վերափոխվեր։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ արծաթի սուր պակասը հանգեցրեց մեկ ռուփի և երկու ու կես ռուփի թղթային արժույթի ներդրմանը։ Ավելի փոքր անվանական արժեքի արծաթե մետաղադրամները թողարկվել են պղնձի նիկելով։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պարտադրանքը հանգեցրեց մետաղադրամների վրա փորձերի, որտեղ ստանդարտ ռուփին փոխարինվեց «չորրորդական արծաթե խառնուրդով»։ Չորրորդական արծաթե մետաղադրամները թողարկվել են 1940 թվականից։ 1947 թվականին դրանք փոխարինվեցին մաքուր նիկելի մետաղադրամներով։ Դրամավարկային համակարգը մնացել էր անփոփոխ՝ մեկ ռուփիի մակարդակում՝ 64-192հատից։

Հնդկաստանում «Աննա շարքը» ներկայացվել է 1950 թվականի օգոստոսի 15-ին։ Սա Հնդկաստանի Հանրապետության առաջին մետաղադրամն էր։ Թագավորի դիմանկարը փոխարինվեց Աշոկայի առյուծի մայրաքաղաքով։ Եգիպտացորենի խուրձը փոխարինեց վագրին մեկ ռուփի մետաղադրամի վրա։ Դրամավարկային համակարգը պահպանվել է 16 Աննայից բաղկացած մեկ ռուփիով։ 1955 թվականի Հնդկական մետաղադրամների արտադրության (փոփոխման) ակտը, որն ուժի մեջ է մտել 1957 թվականի ապրիլի 1-ից, ներմուծել է «տասնորդական շարք» հասկացությունը։ Այժմ ռուփին բաժանված էր 100 «Paisa»-ից` 16 Աննա 64 հատի փոխարեն։ «Naye Paise» մետաղադրամները հատվել են 1, 2, 5, 10, 20 և 50 «Naye Paise» անվանական արժեքներով։ Ե՛վ Anna շարքը, և՛ Naye Paise մետաղադրամները որոշ ժամանակ վավեր էին։ 1968 թվականից սկսած, նոր մետաղադրամները Naye Paise-ի փոխարեն կոչվում էին պարզապես Paise, քանի որ դրանք այլևս Naye (նոր) չէին։

Վաթսունական թվականների բարձր գնաճով պայմանավորված փոքր անվանական մետաղադրամները, որոնք պատրաստված էին բրոնզից, նիկել-արույրից, պղնձի նիկելից և բրոնզից աստիճանաբար սկսեցին հատվել միայն ալյումինից։ Այս փոփոխությունը սկսվել է նոր վեցանկյուն 3 paise մետաղադրամի ներդրմամբ։ 20 paise մետաղադրամը ներկայացվել է 1968 թվականին, բայց մեծ ժողովրդականություն չի վայելել։ Որոշակի ժամանակահատվածում ծախսերի և օգուտների նկատառումները հանգեցրին 1970-ականներին 1, 2 և 3 փողային մետաղադրամների աստիճանական դադարեցմանը։ Չժանգոտվող պողպատից 10, 25 և 50 paise արժողությամբ մետաղադրամները ներդրվել են 1988 թվականին, իսկ մեկ ռուփին՝ 1992 թվականին։ 1, 2 և 5 ռուփի արժողությամբ թղթադրամների կառավարման շատ զգալի ծախսերը հանգեցրին 1990-ական թվականներին այս անվանական արժեքների աստիճանական համադրմանը։

Արևելյան Աֆրիկա, Արաբիա և Միջագետք

Արևելյան Աֆրիկայում, Արաբիայում և Միջագետքում տարբեր ժամանակներում արդիական էր ռուփին և նրա դուստր մետաղադրամները։ Արևելյան Աֆրիկայում ռուփիի օգտագործումը տարածվում էր հյուսիսում գտնվող Սոմալիլենդից մինչև Նատալի մինչև հարավ։ Մոզամբիկում բրիտանական հնդկական ռուփիները գերթողարկված էին, իսկ Քենիայում բրիտանական Արևելյան Աֆրիկայի ընկերությունը հատում էր ռուփին և դրա ֆրակցիաները, ինչպես նաև pice:

Առաջին համաշխարհային պատերազմից անմիջապես հետո արծաթի գնի աճը հանգեցրեց ռուփիի արժեքի բարձրացմանը մինչև երկու շիլլինգ ստերլինգ։ 1920 թվականին բրիտանական Արևելյան Աֆրիկայում հնարավորություն ընձեռվեց ներմուծել նոր ֆլորին մետաղադրամ՝ արժույթը համապատասխանեցնելով ստերլինգին։ Դրանից անմիջապես հետո ֆլորինը բաժանվեց երկու արևելյան աֆրիկյան շիլլինգի:Սթերլինգին այս ձուլումը, սակայն, տեղի չի ունեցել բուն Բրիտանական Հնդկաստանում։ Սոմալիում իտալական գաղութային իշխանությունը «ռուպիա» հատեց ճիշտ նույն չափանիշով և այն անվանեց «բեսա»։

Հնդկական ռուփին եղել է Դուբայի և Կատարի պաշտոնական արժույթը մինչև 1959 թվականը, երբ Հնդկաստանը ստեղծեց Ծոցի նոր ռուփին (նաև հայտնի է որպես «արտաքին ռուփի»)՝ ոսկու մաքսանենգությունը խոչընդոտելու համար։ Ծոցի ռուփին օրինական վճարման միջոց էր մինչև 1966 թվականը, երբ Հնդկաստանը զգալիորեն արժեզրկեց հնդկական ռուփին և ստեղծվեց նոր Կատարի ռիալը՝ տնտեսական կայունություն ապահովելու համար^[14]։

Նեղուցների բնակավայրեր

Նեղուցների բնակավայրերը ի սկզբանե եղել են բրիտանական Արևելյան հնդկական ընկերության գաղութները։ Իսպանական դոլարն արդեն տիրել էր նեղուցների բնակավայրերին, երբ բրիտանացիները ժամանեցին՝ 19-րդ դարում։ Արեւելյան հնդկական ընկերությունը փորձել է իր փոխարեն ռուփի ներմուծել։ Այս փորձերին դիմադրեցին տեղացիները և մինչև 1867 թվականը, երբ բրիտանական կառավարությունը Արևելյան հնդկական ընկերությունից ստանձնեց նեղուցների բնակավայրերի անմիջական վերահսկողությունը, ռուփի ներմուծելու փորձերը վերջնականապես դադարեցվեցին։

Տիբեթ

Մինչև 20-րդ դարի կեսերը Տիբեթի պաշտոնական արժույթը հայտնի էր նաև որպես Տիբեթյան ռուփի^[15]։

Դոմինացիաներ

Բնօրինակ արծաթե ռուփի 0,917 նուրբ արծաթ (179,9 հացահատիկ, 0,375 տրոյական ունցիա), բաժանված էր 16 աննայի, 64 կամ 192 paisa-ի։ Բրիտանական Հնդկաստանի յուրաքանչյուր շրջանառվող մետաղադրամ, մինչև ռուփիի տասնորդականացումը, գործնականում այլ անուն ուներ։ paisa-ն հավասար էր երկու դելասի, երեք piesa-ի կամ վեց դամարիի։ Կես աննան(ադհաննի կամ երկու paisa), երկու աննան (դուանի), չորս աննա (չավանի կամ քառորդ ռուփի) և ութ աննա (աթաննի կամ կես ռուփիի) այլ մետաղադրամներ լայնորեն օգտագործվում էին մինչև տասնորդականացումը 1961 թվականին (adha, do, chār, ātha թվերը հնդկերենում և ուրդուում նշանակում են համապատասխանաբար կես, երկու, չորս, ութ)^[16]։ Երկու paisa կոչվում էր նաև taka։

1957-ին Հնդկաստանում և 1961-ին Պակիստանում տեղի ունեցավ անկում:1957 թվականից հնդկական ռուփին բաժանվում է 100 paisa-ի։ Տասնորդականացված paisa-ն ի սկզբանե պաշտոնապես անվանվել է naya paisa, որը նշանակում է «նոր պաիսա»՝ այն տարբերելու նախկին պաիսայից, որն ավելի բարձր արժեք ուներ։ «Նայա» բառը հանվել է 1964 թվականին և այդ ժամանակվանից այն պարզապես հայտնի է որպես paisa (հոգնակի paise ):

Ռուփիի համար ամենից հաճախ օգտագործվող խորհրդանիշը «₨» է։ 2010 թվականի հուլիսի 15-ին Հնդկաստանը ընդունեց նոր խորհրդանիշ (₹) հնդկական ռուփիի համար։ Հնդկաստանի մեծ մասում ռուփին հայտնի է որպես ռուպայա, ռուփայե կամ մի քանի այլ տերմիններից մեկը, որը բխում է սանսկրիտ rūpya-ից, որը նշանակում է արծաթ։

Ṭaṅka-ն հին սանսկրիտ բառ է փողի համար։ Մինչ Արևմտյան Պակիստանում երկփեղկ մետաղադրամը կոչվում էր taka, taka բառը սովորաբար օգտագործվում էր Արևելյան Պակիստանում (այժմ՝ Բանգլադեշ), որպես այլընտրանք ռուփիի։ Բենգալերեն և ասամերեն լեզուներում, որոնք խոսում են Ասամում, Տրիպուրայում և Արևմտյան Բենգալիայում, ռուփին հայտնի է որպես taka և գրված է հնդկական թղթադրամների վրա։ Օդիշայում այն հայտնի է որպես տանկա։ Անկախությունից հետո Բանգլադեշը սկսել է իր արժույթը պաշտոնապես անվանել «taka» 1971 թվականին։

Հնդկական արժույթի թողարկումը վերահսկվում է Հնդկաստանի պահուստային բանկի կողմից, իսկ պակիստանյան արժույթի թողարկումը վերահսկվում է Պակիստանի պետական բանկի կողմից։

2010 թվականից սկսած Հնդկաստանում 50 paise մետաղադրամը (կես ռուփի) ամենացածր արժեքով օրինական վճարման մետաղադրամն է։ Կանխիկ գործարքների համար սովորաբար օգտագործվում են 1, 2, 5 և 10 ռուփի մետաղադրամներ և 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 և 2000 ռուփի թղթադրամներ։

Ռուփիի մեծ անվանումները ավանդաբար հաշվարկվում են հետևյալում լախերով, կրորաներով, արաբներով, խարաբախներով, նիլահներով, պադմախերով, շանկհահերով, ուդպադհահներով և անկերով։ Պայմաններ, որոնք գերազանցում են կրորը սովորաբար չեն օգտագործվում փողի համատեքստում, օրինակ, գումարը կկոչվի 1 լախ կրոր (համարժեք է 1 տրլն. յեն) 10 խարաբի փոխարեն։

Խորհրդանիշ

Ռուփիի նշանը ₨ արժույթի նշանն է, որն օգտագործվում է Պակիստանում, Շրի Լանկայում, Նեպալում, Մավրիկիոսում, Սեյշելներում և նախկինում Հնդկաստանում դրամական հաշվառման միավորը ներկայացնելու համար։ Այն հիշեցնում է "Rs" նիշերի Լատինական հաջորդականությունը և հաճախ այդպես էլ գրվում է։

Հապավում

Լատինատառով «ռուփին» (եզակի) կրճատվում է որպես Re և «ռուփիներ» (հոգնակի) որպես ₨: Ինդոնեզական ռուպիան կրճատվում է Rp։ 19-րդ դարի տպագրության մեջ հապավումները հաճախ վերագրվում էին. $R_{\cdot }^{s}$ կամ $R^{\underline {s}}$ . Բրահմայական գրերում ռուփին հաճախ կրճատվում է առաջին վանկի գրաֆեմի հետ, կամայականորեն հաջորդում է շրջանաձև հապավումը կամ լատիներեն հապավումը՝ रु૰ (Դևանագարի ռուփի), રૂ૰ (Գուջարաթի ռուփի), රු ( սինհալերեն ru ), రూ ( թելուգու ռուփի)^[17]^[18]։

Rupee abbreviation in other languages
Լեզու	Բառ	Տառադարձություն	Հապավու	Յունիկոդ
Գուջարաթի	રૂપિચો, રૂપિયા	rūpiyo, rūpiyā	રૂ૰	U+0AB0 ર + U+0AC2 ૂ + U+0AF0 ૰
Կաննադա	ರೂಪಾಯಿ	rūpāyi	ರೂ	U+0CC4 ೄ kannada vowel sign vocalic rr
Մալայալամ	രൂപ	rūpāa	രൂ	( U+0D30 ര malayalam letter ra ) + ( U+0D42 ൂ malayalam vowel sign uu )
Թամիլերեն	ரூபாய்	rūbāy	ரூ	( U+0BB0 ர tamil letter ra ) + ( U+0BC2 ூ tamil vowel sign uu )
Տելուգու	రూపాయి	rūpāyi	రూ	( U+0C30 ర telugu letter ra ) + ( U+0C42 ూ telugu vowel sign uu )
Սինհալերեն	රුපියල	rupiyala	රු	(U+0DBB ර sinhala letter rayanna) + (U+0DD4 ු sinhala vowel sign ketti paa-pilla)

Արժեք

Ռուփիների պատմությանը կարելի է հետևել սկսած մ.թ.ա. 6-րդ դարից Հին Հնդկաստանից։ Հին Հնդկաստանն ուներ աշխարհի ամենահին մետաղադրամներից մի քանիսը, չինական վենի և լիդիական ստատերների հետ միասին^[2]։ Ռուփի մետաղադրամը օգտագործվել է այդ ժամանակվանից, նույնիսկ Բրիտանական Հնդկաստանի ժամանակ, երբ այն պարունակում էր 11,66 գրամ (1 տոլա ) 91,7% արծաթ, տրոյական ունցիայի 0,3437 ASW-ով (այսինքն՝ ժամանակակից գներով մոտ 10 ԱՄՆ դոլար արժողությամբ արծաթ)^[19]^[20]։ Արծաթի պարունակության հիման վրա ռուփիի գնահատումը ծանր հետևանքներ ունեցավ 19-րդ դարում, երբ աշխարհի ամենաուժեղ տնտեսությունները ոսկու ստանդարտի վրա էին։ ԱՄՆ-ում և եվրոպական տարբեր գաղութներում հսկայական քանակությամբ արծաթի հայտնաբերումը հանգեցրեց արծաթի արժեքի նվազմանը ոսկու համեմատ։

19-րդ դարի վերջում հնդկական արծաթե ռուփին մտավ ոսկու փոխանակման ստանդարտ՝ մեկ ռուփիից մեկ շիլլինգի և չորս պենսի ֆիքսված փոխարժեքով բրիտանական արժույթով, այսինքն՝ 15 ռուփիից մինչև 1 ֆունտ ստերլինգ։

Երկիիր	Արժույթ	Խորհրդանիշ	ISO 4217 կոդ	Փոքր միավոր	Ռուփի մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց (2023 թվականի մայիսի 15-ի դրությամբ)^[21]	Հաստատված	Նախորդ արժույթ
Հնդկաստան	Հնդկական ռուփի	₹	INR	Paisa = ¹⁄₁₀₀ ռուփի	82.23556	1540	նախորդ չկա
Ինդոնեզիա	Ինդոնեզական ռուփի	Rp	IDR	Սեն = ¹⁄₁₀₀ ռուփի	14,803.215	1949	Նիդեռլանդական Հնդկաստանի գուլդեն
Մալդիվներ	Մադիվյան ռուփի	Rf, MRf, MVR, .ރ or /-	MVR	Լաարի = ¹⁄₁₀₀ ռաֆիյա	15.406232	1945	Ցեյլոնյան ռուփի
Մավրիկիոս	Մավրիկյան ռուփի	₨, रु	MUR	ցենտ = ¹⁄₁₀₀ ռուփի	45.671789	1876	Հնդկական ռուփի, ֆունտ ստերլինգ, մավրիկյան դոլար
Նեպալ	Նեպալական ռուփի	रू	NPR	Paisa = ¹⁄₁₀₀ ռուփի	131.63432	1932	Նեպալյան մոհար
Պակիստան	Պակիստանյան ռուփի	₨	PKR	Paisa = ¹⁄₁₀₀ ռուփի	295.64616	1947	Հնդկական ռուփի (նախքան բաժանումը )
Սեյշելներ	Սեյշելյան ռուփի	SR, SRe	SCR	ցենտ= ¹⁄₁₀₀ ռուփի	13.405025	1976	Մավրիկյան ռուփի
Շրի Լանկա	Շրի Լանկայի ռուփի	₨, රු, ௹	LKR	ցենտ= ¹⁄₁₀₀ ռուփի	313.09518	1885	Հնդկական ռուփի, ֆունտ ստեռլինգ, ցեյլոնյան ռիքսդոլար

Ծանոթագրություններ

↑ «Etymology of rupee». etymonline.com. 2008 թ․ սեպտեմբերի 20. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Subodh Kapoor (January 2002). The Indian encyclopaedia: biographical, historical, religious ..., Volume 6. Cosmo Publications. էջ 1599. ISBN 81-7755-257-0.
↑ Turner, Sir Ralph Lilley (1985) [London: Oxford University Press, 1962–1966.]. «A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages». Includes three supplements, published 1969–1985. Digital South Asia Library, a project of the Center for Research Libraries and the University of Chicago. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 26-ին. «rū'pya 10805 rū'pya 'beautiful, bearing a stamp' ; 'silver'»
↑ Turner, Sir Ralph Lilley (1985) [London: Oxford University Press, 1962–1966.]. «A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages». Includes three supplements, published 1969–1985. Digital South Asia Library, a project of the Center for Research Libraries and the University of Chicago. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 26-ին. «rūpa 10803 'form, beauty'»
↑ D. R. Bhandarkar (1990). Lectures on Ancient Indian Numismatics. Asian Educational Services. էջ 129. ISBN 9788120605497.
↑ Rajaram Narayan Saletore. Early Indian Economic History. N.M Tripathi. էջ 614.
↑ D.C. Sircar (2021 թ․ սեպտեմբերի 10). Studies in Indian Coins. Motilal Banarsidass. էջ 277. ISBN 9788120829732.
↑ Trübner’s Oriental Series DA TANG XIYU JI Great Tang Dynasty Records of the Western World, translated by Samuel Beal TWO VOLUMES Kegan, Paul, Trench, Teubner & Co. London • 1906 [First Edition ‐ London • 1884]
↑ etymonline.com (2008 թ․ սեպտեմբերի 20). «Etymology of rupee». Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
↑ «Mughal Coinage». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. «Sher Shah issued a coin of silver which was termed the Rupiya. This weighed 178 grains and was the precursor of the modern rupee. It remained largely unchanged till the early 20th Century»
↑ Mughal Coinage Արխիվացված 2002-10-05 Wayback Machine at RBI Monetary Museum. Retrieved 4 May 2008.
↑ Mohammad Idris (2004). Foreign Trade Under Mughals. Shree Publishers & Distributors. էջ 55.
↑ Mughal Coinage at Reserve Bank of India Monetary Museum. Retrieved 1 December 2019.
↑ Richard F. Nyrop (2008). Area Handbook for the Persian Gulf States. Wildside Press. ISBN 978-1-4344-6210-7. «... The Indian rupee was the principal currency until 1959, when it was replaced by a special gulf rupee to halt gold smuggling into India ...»
↑ Theodore Roosevelt; Kermit Roosevelt (1929). «Trailing the giant panda». Nature. Scribner. 124 (3138): 944. Bibcode:1929Natur.124R.944.. doi:10.1038/124944b0. «... The currency in general use was what was known at the Tibetan rupee ...»
↑ See, for example https://www.hindi.co/ginatee/numbers_saNkhyaaENn.html, https://omniglot.com/language/numbers/urdu.htm
↑ Deka, Rabin (2010 թ․ հունվարի 25). «Additions to Deva-Nagariscript and Bengali script» (PDF). This proposal contains two attestations with a solid dot instead of a circle. Deka also points out that रु. is printed with a shorter head bar when used as the abbreviation for rupee.
↑ Pandey, Anshuman (2009 թ․ հոկտեմբերի 7). «L2/09-331 Proposal to Deprecate Gujarati Rupee Sign» (PDF). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
↑ Կաղապար:Numis cite SCWC
↑ «Equivalent of 0.343762855 troy ounce of silver in U.S. dollar». xe.com. 2006 թ․ հոկտեմբերի 2. Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
↑ «Xe: Currency Exchange Rates and International Money Transfer». www.xe.com. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին.

Արտաքին հղումներ

Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Rupee» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 23 (11th ed.). Cambridge University Press. էջ 855.

[1] «Etymology of rupee». etymonline.com. 2008 թ․ սեպտեմբերի 20. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.

[Subodh_Kapoor_15993-2] 2,0 ^2,1 Subodh Kapoor (January 2002). The Indian encyclopaedia: biographical, historical, religious ..., Volume 6. Cosmo Publications. էջ 1599. ISBN 81-7755-257-0.

[3] Turner, Sir Ralph Lilley (1985) [London: Oxford University Press, 1962–1966.]. «A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages». Includes three supplements, published 1969–1985. Digital South Asia Library, a project of the Center for Research Libraries and the University of Chicago. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 26-ին. «rū'pya 10805 rū'pya 'beautiful, bearing a stamp' ; 'silver'»

[4] Turner, Sir Ralph Lilley (1985) [London: Oxford University Press, 1962–1966.]. «A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages». Includes three supplements, published 1969–1985. Digital South Asia Library, a project of the Center for Research Libraries and the University of Chicago. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 26-ին. «rūpa 10803 'form, beauty'»

[Lectures2-5] D. R. Bhandarkar (1990). Lectures on Ancient Indian Numismatics. Asian Educational Services. էջ 129. ISBN 9788120605497.

[6] Rajaram Narayan Saletore. Early Indian Economic History. N.M Tripathi. էջ 614.

[7] D.C. Sircar (2021 թ․ սեպտեմբերի 10). Studies in Indian Coins. Motilal Banarsidass. էջ 277. ISBN 9788120829732.

[8] Trübner’s Oriental Series DA TANG XIYU JI Great Tang Dynasty Records of the Western World, translated by Samuel Beal TWO VOLUMES Kegan, Paul, Trench, Teubner & Co. London • 1906 [First Edition ‐ London • 1884]

[9] tymonline.com (2008 թ․ սեպտեմբերի 20). «Etymology of rupee». Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.

[10] «Mughal Coinage». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. «Sher Shah issued a coin of silver which was termed the Rupiya. This weighed 178 grains and was the precursor of the modern rupee. It remained largely unchanged till the early 20th Century»

[11] Mughal Coinage Արխիվացված 2002-10-05 Wayback Machine at RBI Monetary Museum. Retrieved 4 May 2008.

[12] Mohammad Idris (2004). Foreign Trade Under Mughals. Shree Publishers & Distributors. էջ 55.

[13] Mughal Coinage at Reserve Bank of India Monetary Museum. Retrieved 1 December 2019.

[nyrop20082-14] Richard F. Nyrop (2008). Area Handbook for the Persian Gulf States. Wildside Press. ISBN 978-1-4344-6210-7. «... The Indian rupee was the principal currency until 1959, when it was replaced by a special gulf rupee to halt gold smuggling into India ...»

[roosevelt19292-15] Theodore Roosevelt; Kermit Roosevelt (1929). «Trailing the giant panda». Nature. Scribner. 124 (3138): 944. Bibcode:1929Natur.124R.944.. doi:10.1038/124944b0. «... The currency in general use was what was known at the Tibetan rupee ...»

[16] See, for example https://www.hindi.co/ginatee/numbers_saNkhyaaENn.html, https://omniglot.com/language/numbers/urdu.htm

[Deka2010a2-17] Deka, Rabin (2010 թ․ հունվարի 25). «Additions to Deva-Nagariscript and Bengali script» (PDF). This proposal contains two attestations with a solid dot instead of a circle. Deka also points out that रु. is printed with a shorter head bar when used as the abbreviation for rupee.

[Pandey20092-18] Pandey, Anshuman (2009 թ․ հոկտեմբերի 7). «L2/09-331 Proposal to Deprecate Gujarati Rupee Sign» (PDF). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.

[19] Կաղապար:Numis cite SCWC

[20] «Equivalent of 0.343762855 troy ounce of silver in U.S. dollar». xe.com. 2006 թ․ հոկտեմբերի 2. Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.

[21] «Xe: Currency Exchange Rates and International Money Transfer». www.xe.com. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]