Ժակ Կարտիե

Ժակ Կարտիե; ֆր.՝ Jacques Cartier
Ծնվել է	դեկտեմբերի 31, 1491
Ծննդավայր	Սեն Մալո, Duchy of Brittany
Մահացել է	սեպտեմբերի 1, 1557 (65 տարեկան)
Մահվան վայր	Սեն Մալո
Գերեզման	Saint-Malo Cathedral
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	ղեկապետ, ճանապարհորդ հետազոտող, ծովային ճանապարհորդ, գյուտարար, ծովագնաց և քաղաքական գործիչ
Ամուսին	Mary Catherine des Granches?
Զբաղեցրած պաշտոններ	Governor of New France?
	Ստորագրություն;
	Jacques Cartier Վիքիպահեստում

Ժակ Կարտիե (ֆր.՝ Jacques Cartier, դեկտեմբերի 31, 1491, Սեն Մալո, Duchy of Brittany - սեպտեմբերի 1, 1557, Սեն Մալո^[1]), ֆրանսիացի ծովագնաց, ճանապարհորդ։ Սկիզբ է դրել Հյուսիսային Ամերիկայի ֆրանսիական գաղութացմանը։ Առաջին եվրոպացին, ով հայտնաբերել և քարտեզագրել է Սուրբ Լավրենտիոսի ծոցը և Սուրբ Լավրենտիոսի գետը, իսկ այդ տարածքը անվանել «Կանադի երկիր»։ Համարվում է Կանադայի հայտնագործողների մեկը։

Կենսագրություն

Վաղ շրջան

Շատ քիչ բան է հայտնի ծնունդից մինչև 1534 թվականի իր առաջին պաշտոնական ճանապարհորդությունը ընկած ժամանակահատվածից։ Նրա մկրտության արձանագրությունը մեզ չի հասել, քանի որ Սեն Մալոյի քաղաքացիական կացության 1472-1494 թվականների արձանագրությունների մատյանները բացակայում են^[4]։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից ի վեր պատմաբանները Ժակ Կարտիեին համարում են Ժամե և Ժեսլին Ժանսարների որդին, չնայած արխիվային ոչ մի փաստաթուղթ դա չի հաստատում^[5]։ Եթե նա վերջիններիս երեխան է, ապա պետք է ունենար Ղուկաս անունով եղբայր, Բերտլի անունով քույր և ևս մեկ եղբայր, որի անունը մեզ չի հասել^[6]։ Հայտնի է, որ Կարտիեն ունեցել է Ժեհան անունով քույր, նրա անունը նշված է Մալոյի մի քաղաքացու ՝1541 թվականին մայիսի 19-ին թվագրված կտակի մեջ^[7]։

1520 թվականին նա ամուսնացել է Ժակ դը Գրամշեի և Ֆրանսու դյու Մաստի դստեր՝ Կատրինի հետ, որի շնորհիվ նրա վարկն ու դիրքը հասարակության մեջ բավականին բարձրացել է։ Ըստ երևոյթին՝ ծովի մասին նրա ունեցած գիտելիքները բարձր են գնահատվել. նրան վստահվել է հայրենի քաղաքի կառավարումը։

Ճանապարհորդությունները

Ֆրանսիս Առաջին արքան Կարտիեին հատկացրել է երկու նավ՝ իրենց անձնակազմերով, որոնք 1534 թվականի ապրիլի 20-ին դուրս են եկել Սեն Մալոյից՝ դեպի Հեռավոր Արևելք տանող ծովային ճանապարհի համար արևմուտքում անցում գտնելու նպատակով^[8]։ Ատլանտյան օվկիանոսը կտրել-անցնելու համար պահանջվել է 20 օր. մայիսի 10-ին Կարտիեն իր արշավախմբով անցել է Նյուֆաունդլենդի հյուսիսային ափամերձ գոտիով, նավարկել Belle Isle նեղուցով և հուլիսի 6-ին հասել Chieurs Baie: Տեղի է ունեցիլ եվրոպացիների առաջին շփումը Mi'kmaq-ի ալգոնքյան ցեղի բնիկ ամերիկացիների հետ։ Այնուհետև Կարտիեն անցել է Սուրբ Լավրենտիոսի ողջ ծովածոցը, նավարկել Նյուֆաունդլենդի շուրջբոլորը։ 1534 թվականի սեպտեմբերի նա բռնել է դեպի Ֆրանսիա վերադարձի ճամփան։ Թեև չէր գտել դեպի Հեռավոր Արևելք տանող անցումը, բայց համոզվել էր, որ հետագայում կկարողանա հայտնաբերել այն^[9]։ Ծովագնացն իր հետ Ֆրանսիա էր բերել ամերիկացի երկու բնիկների՝ այն հույսով, որ նրանք կօգնեն իրեն՝ գտնելու հյուսիսարևմտյան անցումը։

Երկրորդ ճամփորդության ժամանակ, որն սկսվել է 1535 թվականի մայիսի 19-ին, Կարտիեն բավականին խորացել է Սուրբ Լավրենտիոս գետի հոսանքով դեպի վեր։ Անձնակազմի 110 անդամների հետ էին ամերիկացի երկու բնիկները։ Հետազոտելով գետն ու գետափերը՝ նրանք հոկտեմբերի 2-ին հասել են իրոկեզական լավ ամրացված Հոչելագա գյուղին, որի մոտ գտնվող սարն անվանակոչել են Mont Royal ("արքայական սար"). այդպես է առաջացել ներկայիս Մոնրեալ քաղաքի անվանումը։ 1535 թվականի նոյեմբերին Կարտիեն որոշում է ընդունել ձմեռն անցկացնել տեղում. հավանաբար՝ ջրերի սառչելու պատճառով Ֆրանսիա վերադառնալն անհնար էր դարձել։ Ձմեռման ընթացքում անձնակազմը մեծ նեղություններ է կրել մինչ այդ անհայտ հիվանդության՝ ցինգայի պատճառով։ 1536 թվականին, երբ վերադարձել են Եվրոպա, 110 մարդուց 85-ն էին ողջ մնացել։

1540 թվականին Ժան-Ֆրանսուա դը լա Ռոք դը Ռոբերվալը թագավորից թույլտվություն է ստացել իր ծախսերով մեկնելու Կանադա և ձեռնամուխ լինելու նոր հայտնաբերված տարածքների յուրացմանը։ Կարտիեն այս անգամ երեք նավով է ուղարկվել ճանապարհորդության։ Քվեբեք քաղաքի և Սթադաքոնա գյուղի մերձակայքում նա կառուցել է Շառլսբուրգ-Ռոյալ ամրոցը, շարունակել է գետի հետազոտման աշխատանքները և դարձյալ ձմեռել է այդ վայրերում։ 1542 թվականի հունիսին վերադարձել է Եվրոպա, 1544-ին դարձյալ ուղարկվել Կանադա, որպեսզի ետ բերի դը Ռոբերվալին ու իր մարդկանց։ Իսկ Կանադայի արևելքի համակարգված հետազոտումն ու գաղութացումն սկսվել է 1603 թվականից՝ Սամուել դը Շամպլենի գլխավորությամբ, ով էլ հենց համարվում է Նոր Ֆրանսիայի հիմնադիրը։

Կարտիեի անունով են կոչվել Մոնրեալի փողոցներից մեկը, Քվեբեքից հարավ գտնվող ամենաբարձր սարը։ 1984 թվականին՝ ի նշանավորումն Կարտիեի առաջին ճանապարհորդության 450-ամյակի, անց է կացվել ծովային առագաստանավային մրցույթ՝ Քվեբեքից մինչև Կարտիեի հայրենի Սեն Մալո քաղաքը ձգվող երթուղով։

Գրականություն

Henri V. Michelant (Hrsg.): Jacques Cartier, Voyage de J. Cartier au Canada. Éditions Tross, Paris 1865
Léon Riotor: Jacques Cartier et le voyage au Canada. Chronique de la Nouvelle-France (La vie des grands découvreurs). Édition Roger, Paris 1937
Jacques Cartier: Die Entdeckung Kanadas 1534–1542. Übers. Alexandra Maria Lindner, Niels-Arne Münch. Edition Erdmann, Imprint von Verlagshaus Römerweg, Wiesbaden 2015
Jacques Cartier: Récits de mes voyages au Canada, 1534-1535-1540: textes et documents retrouvés. Éd. Pacifique Saint-Laurent, Montréal [1984?]
Fernand Braudel et Michel Mollat du Jourdin, Le monde de Jacques Cartier : l'aventure au , Berger-Levrault, 1995, 316 p.
Étienne Taillemite, Marins français à la découverte du monde : de Jacques Cartier à Dumont d'Urville, 1999, 725 p.
Étienne|nom1=Taillemite|titre=Dictionnaire des marins français|lieu=Paris|éditeur=éditions Tallandier|année=2002|nouvelle édition=nouvelle édition revue et augmentée |pages totales=573|isbn=2-84734-008-4|plume=}}.
Michel|nom1=Vergé-Franceschi|lien auteur1=Michel Vergé-Franceschi|direction=oui|titre=Dictionnaire d'Histoire maritime|sous-titre=|lien titre=|numéro d'édition=|éditeur=éditions Robert Laffont|lien éditeur=éditions Robert Laffont|lieu=Paris|année=2002|volume=|tome=|collection=Bouquins|pages totales=1508|passage=|isbn=2-221-08751-8|isbn2=2-221-09744-0|lire en ligne=|consulté le=|plume=}}.

|titre=La littérature québécoise sur le fil du temps |lire en ligne=http://m.ledevoir.com/article-505975 Արխիվացված 2017-08-21 Wayback Machine |sous-titre=Michel Laurin propose un voyage dans les écrits qui ont forgé l’identité d’un peuple |auteur=Fabien Deglise|périodique =Le Devoir}}.

http://faculty.marianopolis.edu/c.belanger/QuebecHistory/encyclopedia/JacquesCartier-HistoiredelaNouvelle-France-HistoryofNewFrance.htm%7Cprénom=Louis%7Cnom=Le(չաշխատող հղում) Jeune|titre=Jacques Cartier|série=Dictionnaire général de biographie…|éditeur=Université d'Ottawa|année= 1931}}.
Bernard Allaire|url=http://www.encyclopediecanadienne.ca/fr/article/jacques-cartier/%7Ctitre=(չաշխատող հղում) Jacques Cartier|série=l'Encyclopédie canadienne|site=http://www.encyclopediecanadienne.ca/%7Csous-titre=Jacques(չաշխատող հղում) Cartier, navigateur (né entre le 7 juin et le 23 décembre 1491 à Saint-Malo, France; décédé le 1er septembre 1557 à Saint-Malo, France)|date=2013-08-29}}.
(Ֆրանսերեն) Le chantier archéologique Cartier-Roberval Արխիվացված 2014-09-24 Wayback Machine.
(Ֆրանսերեն) Jacques Cartier, Relations - édition critique par Michel Bideaux, collection Bibliothèque du Nouveau Monde, Montréal, Les Presses de l'Université de Montréal (1986), réédité en 1999 2-7606-0750X.
(անգլերեն) Henry Percival Biggar, A Collection of Documents Relating to Jacques Cartier and the Sieur de Roberval (1930).
« Jacques Cartier à la découverte du Canada », documents pour l'histoire de Saint-Malo, Archives municipales de Saint-Malo, service éducatif, dossier, 1984.
Hudson, Charles M.; Tesser, Carmen Chaves (1994). Forgotten Centuries: Indians and Europeans in the American South, 1521-1704. University of Georgia Press. էջ 36. ISBN 978-0-8203-1654-3. Վերցված է 23. 3. 2013-ին.
Liebel, Jean (1999). Pierre Dugua, sieur de Mons, fondateur de Québec. Paris: Le Croît vif. ISBN 978-2-9079-6748-8.
Grenon, Jean-Yves (2000). Pierre Dugua De Mons: Founder of Acadie (1604–05), Co-Founder of Quebec (1608). Translated by Roberts, Phil. Annapolis Royal, Nova Scotia: Peninsular Press. ISBN 978-0-9682-0162-6.
McMullen, John Mercier (1855). The History of Canada: From Its First Discovery to the Present Time. C. W., J. M'Mullen. էջ 7.
Walford, Cornelius (1874). The insurance cyclopeadia.
Tracy, Frank Basil (1908). The Tercentenary History of Canada. New York, Toronto: P.F. Collier & Sons.
Blashfield, Jean F (2002). Cartier: Jacques Cartier in search of the Northwest Passage. Compass Point Books. ISBN 978-0-7565-0122-8.
Cartier, Jacques (1993). Ramsay Cook (ed.). The Voyages of Jacques Cartier. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-5015-1.
Greene, Meg (2004), Jacques Cartier: Navigating the St. Lawrence River, Rosen Central, ISBN 978-0-8239-3624-3
Guitard, Michèle (1984). Jacques Cartier in Canada. Ottawa: National Library of Canada. Text in English and in French, in parallel columns. ISBN 978-0-662-52832-6.
Jacob, Yves (2000), Jacques Cartier (French version), Éditions l'Ancre de marine, ISBN 978-2-84141-145-0
Trudel, Marcel (1973). The Beginnings of New France, 1524–1663. Toronto: McClelland and Stewart. ASIN B000RQPTDK.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118668633 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ Jacques Cartier
↑ https://trahir.wordpress.com/2018/02/10/vallieres-cartier/
↑ Frédéric Joüon des Longrais, Jacques Cartier. Documents nouveaux, Paris, Alphonse Picard, 1888, p. 8.
↑ Josseaume, « Autour de Jacques Cartier », Mémoires de la société généalogique canadienne-française, vol. 21 (janvier-mars), 1970, p. 30 note 14.
↑ Harvut, ibid. ; Paris-Jallobert, ibid.
↑ Frédéric Joüon des Longrais, Jacques Cartier..., .
↑ http://www.mocavo.com/A-History-of-Vermont/103618/15
↑ A memoir of Jacques Cartier, sieur de Limoilou, his voyages to the St. Lawrence, a bibliography and a facsimile of the manuscript of 1534

Արտաքին հղումներ

Hans-Jürgen Hübner: Jacques Cartier
Jacques Cartier Արխիվացված 2017-02-06 Wayback Machine, www.nationalgeographic.de
(Ֆրանսերեն) Mario Mimeault, Jacques Cartier ou la construction d'un héros (au Québec), Gaspé, 2002 Արխիվացված 2012-01-07 Wayback Machine.
(Ֆրանսերեն) Timbre Jacques Cartier, 1534-1984 (2 F) - République française, 1984.
(Ֆրանսերեն) Timbre Jacques Cartier, 1534-1984 ) - Canada, 1984(չաշխատող հղում).
(Ֆրանսերեն) (անգլերեն) Lieu historique national du Canada Cartier-Brébeuf.
(Ֆրանսերեն) La tombe de Jacques Cartier à Saint-Malo.
(Ֆրանսերեն) (անգլերեն) Le manoir (restauré) de Jacques Cartier à Limoëlou : un musée Արխիվացված 2018-08-29 Wayback Machine.
Կենսագրություն
Jacques Cartierի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
-{English translation of Cartier's accounts}-
-{Jacques Cartier at Civilization.ca}-

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժակ Կարտիե» հոդվածին։

[_70b84a572b70a6fd-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118668633 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_bbc76b9be70b84dc-2] Jacques Cartier

[_e5a4534f20ce3da3-3] ttps://trahir.wordpress.com/2018/02/10/vallieres-cartier/

[4] Frédéric Joüon des Longrais, Jacques Cartier. Documents nouveaux, Paris, Alphonse Picard, 1888, p. 8.

[5] Josseaume, « Autour de Jacques Cartier », Mémoires de la société généalogique canadienne-française, vol. 21 (janvier-mars), 1970, p. 30 note 14.

[6] Harvut, ibid. ; Paris-Jallobert, ibid.

[7] Frédéric Joüon des Longrais, Jacques Cartier..., .

[8] ttp://www.mocavo.com/A-History-of-Vermont/103618/15

[9] A memoir of Jacques Cartier, sieur de Limoilou, his voyages to the St. Lawrence, a bibliography and a facsimile of the manuscript of 1534

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]