Jump to content

Դաջվածք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դաջվածքի պատրաստման ընթացքում նկարահանված կարճ տեսանյութ։ Նիտրիլային ձեռնոցներ օգտագործվում են գործընթացի ընթացքում՝ մաշկի ծակոտումը վարակներից խուսափելու համար։
Նավաստու նախաբազուկը՝ պարանի և խարիսխի նկարով դաջված, համեմատվում է բնօրինակ ուրվագծի հետ; տես՝ նավաստիների դաջվածքներ։
Դաջվածքի կիրառումը կնոջ ոտքին

Դաջվածքը մարմնի փոփոխության ձև է, որը ստեղծվում է դաջվածքի թանաքի, ներկերի և պիգմենտների ներմուծմամբ, որոնք կարող են լինել կամ անջնջելի, կամ ժամանակավոր, մաշկի դերմիս շերտի մեջ՝ դիզայն ձևավորելու համար։ Դաջվածքի վարպետները ստեղծում են այս դիզայնները դաջվածքի մի քանի գործընթացների և տեխնիկայի միջոցով, ներառյալ ավանդական ձեռքով հարվածվող դաջվածքները և ժամանակակից դաջվածքի սարքերը։ Դաջվածքների պատմությունը հասնում է մինչև նեոլիթյան ժամանակներ, կիրառվել է աշխարհի տարբեր մշակույթներում, և դաջվածքների խորհրդանշականությունն ու ազդեցությունը տարբեր է տարբեր վայրերում և մշակույթներում։

Դաջվածքները կարող են լինել դեկորատիվ (առանց հատուկ նշանակության), խորհրդանշական (հատուկ նշանակությամբ կրողի համար), պատկերային (որոշակի անձի կամ առարկայի պատկերում), կամ տեքստային (գրված լեզուների բառեր կամ պատկերագրեր)։ Շատ դաջվածքներ ծառայում են որպես անցման ծեսեր, կարգավիճակի և աստիճանի նշաններ, կրոնական և հոգևոր նվիրումի խորհրդանիշներ, խիզախության զարդարանքներ, պտղաբերության նշաններ, սիրո երդումներ, ամուլետներ և թալիսմաններ, պաշտպանություն, ինչպես նաև պատիժ, օրինակ՝ մատնանշելով արտաքսվածներին, ստրուկներին և դատապարտյալներին։ Ընդարձակ դեկորատիվ դաջվածքները նաև եղել են կատարողական արվեստագետների, ինչպիսիք են դաջվածքներով կանայք։

Չնայած դաջվածքի արվեստը գոյություն ունի առնվազն այն ժամանակվանից, երբ առաջին հայտնի դաջվածք ունեցող անձը՝ Օցին, ապրել է մոտավորապես մ.թ.ա. 3330 թվականում: Հասարակության վերաբերմունքը դաջվածքների նկատմամբ պատմության ընթացքում շատ է փոխվել։ 20-րդ դարում դաջվածքի արվեստը աշխարհի մեծ մասում ասոցացվում էր հատուկ «խիստ» կենսակերպերի հետ, հատկապես՝ նավաստիների և բանտարկյալների։ 21-րդ դարում մարդիկ ընտրում են դաջվածք ունենալ որպես արվեստի, կոսմետիկ,հիշատակի, կրոնական և հոգևոր պատճառներով, կամ որպես պատկանելիության և ինքնության խորհրդանիշ որոշակի խմբերի, ներառյալ հանցավոր խմբավորումները կամ որոշակի էթնիկ խմբի կամ օրինապահ ենթամշակույթի։ Դաջվածքները կարող են արտահայտել, թե ինչպես է մարդը վերաբերվում ընտանիքի անդամի (հատկապես ծնողի կամ երեխայի) կամ անծանոթ անձի նկատմամբ։[1]

Դաջվածքները կարող են օգտագործվել նաև գործառնական նպատակներով, ինչպիսիք են նույնականացումը, մշտական դիմահարդարումը և բժշկական նպատակները։

Տերմինաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իսպանացիների պատկերացումը Visayan Pintados ("նկարվածները") ժողովրդի դաջվածքների (patik) մասին Ֆիլիպիններում, ըստ Boxer Codex-ի ՝ եվրոպացի հետազոտողների կողմից արված ավստրոնեզիական բնիկ դաջվածքների ամենավաղ պատկերներից մեկը

18-րդ դարում tattoo կամ tattow բառը փոխառություն է սամոական tatau բառից, որը նշանակում է «հարվածել»,[2][3] առաջացած Պրոտո-օվկիանոսյան *sau₃ արմատից, որը վերաբերում է թևի ոսկորի թռչող աղվեսի, որն օգտագործվել է դաջվածքի գործընթացում որպես գործիք։[4] Օքսֆորդի անգլերեն բառարանը տալիս է դաջվածքի ստուգաբանությունը հետևյալ կերպ. «18-րդ դարում՝ tattaow, tattow: Առաջացած է պոլինեզյան (սամոական, թահիթյան, տոնգական և այլն) tatau բառից։ Մարկեսյան լեզվում՝ tatu:» Մինչև պոլինեզյան բառի ներմուծումը, դաջվածքի գործընթացը Արևմուտքում նկարագրվում էր որպես ներկում, սպիացում կամ գունավորում։[5]

Դաջվածքի դիզայնի օրինակ

Մարմնի փոփոխության հետ կապված տերմինի ծագումը չպետք է շփոթել ռազմական թմբուկային հարվածի կամ կատարողականի բառի հետ։ Վերջին դեպքում, անգլերեն tattoo բառը առաջացել է հոլանդերեն taptoe բառից։[6]

Հեղինակային իրավունքով պաշտպանված դաջվածքների դիզայնները, որոնք զանգվածաբար արտադրվում են և ուղարկվում դաջվածքի վարպետներին, հայտնի են որպես «flash»:[7] Flash թերթիկները լայնորեն ցուցադրվում են բազմաթիվ դաջվածքի սրահներում՝ հաճախորդներին ոգեշնչման և պատրաստի դաջվածքի պատկերներ տրամադրելու նպատակով։

Ճապոներեն irezumi բառը նշանակում է «թանաքի ներարկում» և կարող է նշանակել դաջվածքներ, որոնք կատարվում են tebori մեթոդով (ավանդական ճապոնական ձեռքի մեթոդ), արևմտյան ոճի մեքենայով կամ ցանկացած այլ մեթոդով, որը ներառում է թանաքի ներարկում։ Ճապոնական ավանդական դաջվածքների դիզայնի ամենատարածված բառը horimono է։[8] Ճապոնացիները կարող են օգտագործել արևմտյան tattoo բառը որպես փոխառություն՝ նշանակելով ոչ ճապոնական բոլոր դաջվածքի ոճերը։[փա՞ստ]

Բրիտանացի մարդաբան Լինգ Ռոթը 1900 թվականին նկարագրել է մաշկի նշագրման չորս մեթոդներ և առաջարկել դրանք տարբերել «tatu», «moko», «cicatrix» և «keloid» անվանումներով։[9] Առաջինը մաշկի խայթում է, որը թողնում է այն հարթ, հանդիպում է այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Խաղաղօվկիանոսյան կղզիները։ Երկրորդը դաջվածքն է՝ համակցված կտրիչով փորագրմամբ, որը թողնում է ակոսներ մաշկի մեջ, հանդիպում է այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Նոր Զելանդիան։ Երրորդը սպիացումն է դանակով կամ կտրիչով, որը հանդիպում է այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Արևմտյան Աֆրիկան։ Չորրորդը և վերջինը սպիացումն է՝ նախորդ վերքը գրգռելով, կրկնակի սպիացում կատարելով՝ բարձրացված սպի ստանալու համար, հանդիպում է այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Տասմանիան, Ավստրալիան, Մելանեզիան և Կենտրոնական Աֆրիկան[պարզաբանել]։[10]

Տեսակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամերիկյան Դերմատոլոգիայի Ակադեմիան տարբերակում է դաջվածքների հինգ տեսակ. տրավմատիկ դաջվածքներ, որոնք առաջանում են վնասվածքների հետևանքով, ինչպիսիք են ասֆալտի մասնիկները ճանապարհատրանսպորտային պատահարներից կամ մատիտի գրաֆիտը; սիրողական դաջվածքներ, պրոֆեսիոնալ դաջվածքներ՝ ավանդական մեթոդներով և ժամանակակից դաջվածքի սարքերով; կոսմետիկ դաջվածքներ, որոնք հայտնի են որպես «մշտական դիմահարդարում»; և բժշկական դաջվածքներ։[11]

Տրավմատիկ դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տրավմատիկ դաջվածք առաջանում է, երբ ինչ-որ նյութ, օրինակ՝ ասֆալտ կամ վառոդ, պատահաբար ներթափանցում է վերքի մեջ՝ որևէ պատահարի կամ տրավմայի արդյունքում։[12] Եթե ներթափանցումը ներառում է ածխածին, դերմատոլոգները երբեմն այդ նշանը անվանում են ածխածնի բիծ՝ փոխարենը դաջվածք անվանելու։[13]:47 Անգլուխ ածխահանքերի աշխատողները կարող էին ունենալ հատուկ նշաններ, որոնք առաջացել էին ածխի փոշու ներթափանցման հետևանքով։[14] Դրանք հատկապես դժվար են հեռացվում, քանի որ ունենում են խորը տարածում մաշկի տարբեր շերտերում, և սպիացում կամ մշտական գունափոխում գրեթե անխուսափելի է՝ կախված տեղադրությունից։[փա՞ստ]

Նույնականացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բռնի դաջվածք՝ նույնականացման համար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նույնականացման դաջվածք Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարից փրկվածի վրա

Ամենահայտնի օրինակներից մեկը նացիստների կողմից հոլոքոստի ժամանակ համակենտրոնացման ճամբարների բանտարկյալներին նույնականացման համարակի դաջվածքների կիրառում էր, որը սկսվեց 1941 թվականի աշնանից։[15] SS-ը Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարում ներմուծել է այս պրակտիկան՝ բանտարկյալների մարմինները նույնականացնելու նպատակով։ Գրանցման ժամանակ պահակները դաջվածք էին անում յուրաքանչյուր բանտարկյալի՝ թվային համարով, սովորաբար ձախ նախաբազկի վրա, բայց երբեմն նաև կրծքի[16] կամ որովայնի հատվածում։[17] Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներից միայն Աուշվիցն էր, որ բանտարկյալներին դաջվածք էր անում։[18]

Կոսմետիկ դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դաջվածքով շուրթերի դիմահարդարում

Մշտական դիմահարդարումը դաջվածքների կիրառումն է՝ երկարատև հոնքեր, շուրթեր (շուրթի կոնտուր և/կամ շուրթերի ներկում), աչքեր (մշտական աչքի մատիտ) և նույնիսկ խալեր ստեղծելու համար։ Բնական գույներն օգտագործվում են հոնքերի և ծաղկազարդման համար, մինչդեռ տարբեր գունանյութեր կիրառվում են շուրթերի և աչքերի համար, որպեսզի ստեղծեն ավանդական դիմահարդարման նման ազդեցություն։[19]

ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում աճող միտում է մաստէկտոմիայից հետո վիրահատական սպիների վրա գեղարվեստական դաջվածքներ կիրառելը։ "Ավելի շատ կանայք ընտրում են չվերականգնել կուրծքը մաստէկտոմիայի հետո... Մաստէկտոմիայի դաջվածքը կամ արեոլայի դաջվածքը դառնում է ևս մեկ տարբերակ քաղցկեղից վերապրողների համար..."[20]

Բժշկական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բժշկական դաջվածքները օգտագործվում են ապահովելու, որ գործիքները ճիշտ տեղադրվեն ռադիոթերապիայի կրկնվող կիրառման ժամանակ, ինչպես նաև մարդու կրծքի վերակառուցման որոշ ձևերում՝ արհեստական պիգմենտացիայի միջոցով արեոլայի տեսքը վերականգնելու համար։ Դաջվածքներն օգտագործվում են նաև բժշկական տեղեկատվություն փոխանցելու նպատակով (օրինակ՝ արյան խումբ, առողջական վիճակ և այլն)։ Ալցհայմերով հիվանդությամբ տառապող որոշ հիվանդներ կարող են իրենց անուններով դաջվածք ունենալ, որպեսզի նրանց ավելի հեշտ լինի նույնականացնել, եթե նրանք կորցնեն կողմնորոշումը[21]։

Բացի այդ, դաջվածքները կիրառվում են վիտիլիգո ունեցող անձանց մաշկի գունային հավասարակշռությունը վերականգնելու համար։

Բժշկական դաջվածք՝ արյան խումբ

SS արյան խմբի դաջվածքները կրում էին Waffen-SS-ի անդամները Նացիստական Գերմանիայում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում՝ նրանց արյան խումբը նույնականացնելու համար։ Պատերազմից հետո այս դաջվածքը համարվում էր prima facie (առերևույթ) ապացույց, եթե ոչ կատարյալ, որ անձը պատկանում էր Waffen-SS-ին, ինչը կարող էր բերել ձերբակալության և դատական հետապնդման։ Այս պատճառով, որոշ նախկին Waffen-SS անդամներ հրազենով կրակում էին իրենց ձեռքին՝ հեռացնելու դաջվածքը, թողնելով սպիներ, որոնք նման էին ծաղիկի պատվաստանյութից առաջացած սպիներին, ինչը ավելի քիչ էր նկատվում[22]։

Դաջվածքները, հավանաբար, օգտագործվել են նաև հին բժշկության մեջ՝ որպես բուժման մի մաս։ 1898 թվականին բժիշկ Դանիել Ֆուկեն գրել է «բժշկական դաջվածքների» պրակտիկայի մասին Հին Եգիպտոսում, հիմնվելով Դեյր էլ-Բահարի տարածքում հայտնաբերված կանանց մումիաների վրա[23]։

Եցիի (Ötzi the iceman) մարմնի վրա հայտնաբերվել է 61 դաջվածք, որոնք, հնարավոր է, օգտագործվել են որպես ասեղնաբուժության՝ ցավը թեթևացնելու համար[24]։ Ռադիոլոգիական ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ Եցիի ոսկորների վրա առկա էին տարիքային կամ ծանրաբեռնվածությունից առաջացած վնասվածքներ, որոնք համընկնում էին նրա դաջվածքներով ծածկված հատվածների հետ[25]։ Դրանք ներառում էին օստեոխոնդրոզը, փոքր-ինչ սպոնդիլոզ (ողնաշարի վնասվածք) գոտկային հատվածում, ինչպես նաև հոդերի մաշվածություն, հատկապես ծնկի և կոճի շրջանում։ Եթե սա իսկապես կապված է բուժական նպատակներով արված դաջվածքների հետ, ապա դա նշանակում է, որ աքուպունկտուրայի այս կիրառությունը առնվազն 2000 տարի ավելի հին է, քան դրա առաջին հայտնի օգտագործումը Չինաստանում (մոտ. մ.թ.ա. 100 թվական)։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Whang-od-ը, վերջին mambabatok-ը (ավանդական Կալինգա դաջվածքագործ) Կալինգայից Ֆիլիպիններում, կատարում է ավանդական batek դաջվածք

Հնագույն մումիացված մարդկային մարմինների պահպանված դաջվածքները վկայում են, որ դաջվածքների արվեստը կիրառվել է ամբողջ աշխարհում հազարավոր տարիների ընթացքում։[26] 2015 թվականին գիտական վերագնահատման արդյունքում հայտնաբերվեց, որ ամենահին հայտնի դաջվածք ունեցող մումիաներից մեկը Էցին է։ Նրա մարմինը, որն ուներ 61 դաջվածք, գտնվել է սառցե շերտերում Ալպերում և թվագրվել է մ.թ.ա. 3250 թվականի 2018 թվականին հայտնաբերվեցին աշխարհում ամենահին ֆիգուրատիվ դաջվածքները երկու եգիպտական մումիաների վրա, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 3351-3017 թվականներին[26][27][28]:

Հնագույն դաջվածքները առավելապես կիրառվել են Ավստրոնեզիացիների շրջանում։ Այդ դաջվածքները հանդիսանում էին վաղ տեխնոլոգիաներից մեկը, որոնք մշակվել էին Պրոտո-Ավստրոնեզիացիների կողմից Թայվանում և Հարավային Չինաստանի առափնյա շրջաններում առնվազն մ.թ.ա. 1500 թվականին՝ նախքան Ավստրոնեզիացիների տարածումը դեպի Ինդո-Խաղաղօվկիանոսյան կղզիներ[29][30]: Սկզբնական շրջանում այն կարող էր կապ ունենալ գլխի որսի հետ[31]։

Դաջվածքի ավանդույթները, ներառյալ դեմքի դաջվածքները, կարելի է գտնել Ավստրոնեզիացիների բոլոր ենթախմբերում, ներառյալ Թայվանի բնիկ ժողովուրդները, Մերձծովային Հարավարևելյան Ասիայի կղզաբնակ ազգերը, Միկրոնեզիացիները, Պոլինեզիացիները և Մալագասի ժողովուրդը։ Ավստրոնեզիացիները կիրառել են մաշկի ծակման յուրահատուկ տեխնիկա՝ օգտագործելով փոքր փայտե մուրճ և ծակող գործիք, որը պատրաստված էր Citrus ծառի փշերից, ձկան ոսկորից, կենդանիների ոսկորներից և ոստրեի խեցիներից։Հնագույն դաջվածքների ավանդույթները նաև փաստագրվել են պապուասների և Մելանեզիացիների շրջանում, ովքեր օգտագործում էին հատուկ օբսիդիանի գործիքներ մաշկի ծակման համար։ Որոշ հնագիտական վայրերում այս գործիքները կապվում են Ավստրոնեզիացիների ներգաղթի հետ դեպի Պապուա Նոր Գվինեա և Մելանեզիա։ Սակայն որոշ վայրեր ավելի հին են, քան Ավստրոնեզիացիների ընդլայնումը, և թվագրվում են մ.թ.ա. 1650-2000 թվականներին, ինչը վկայում է, որ տարածաշրջանում արդեն գոյություն է ունեցել դաջվածքի ավանդույթ[30]։

Անա Էվա Հեի, պրոֆիլից տեսարան, նկարահանված Ուոլթեր Քնոչեի կողմից, 1911 թվական

Այլ էթնոլեզվաբանական խմբերի շրջանում դաջվածքները կիրառվել են Ճապոնիայի այնու ժողովրդի, Ինդոչինայի որոշ Ավստրոասիական ժողովուրդների, Բերբերների՝ Թամազղայում (Հյուսիսային Աֆրիկա), Նիգերիայի Յորուբաների, Ֆուլբեների և Հաուսաների, ինչպես նաև Կենտրոնական Ամերիկայի Մայաների և Ացտեկների շրջանում[32][33][34]։ Դաջվածքների մշակույթը պահպանվել է նաև Ռապա Նուիի (Հարավային Խաղաղօվկիանոս) բնակիչների մոտ, Մեծ Բրիտանիայի երկաթե դարի Պիկտերի մոտ, ինչպես նաև Պալեոբալկանյան ժողովուրդների (Իլլիրիացիներ, թրակացիները), այդ թվում՝ Դաունիացիների շրջանում Ապուլիայում։ Այս մշակույթը պահպանվել է նաև Արևմտյան Բալկաններում Ալբանացիների (Ալբանական ավանդական դաջվածքներ), Բոսնիա և Հերցեգովինայի կաթոլիկների (Sicanje), ինչպես նաև որոշ Վալախներ համայնքներում[35][36][37][38]։

Եգիպտոս և Սուդան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին ֆիգուրատիվ դաջվածքները հայտնաբերվել են բնականաբար մումիացված մարդկային մնացորդների վրա, որոնք պատկանել են տղամարդու, ով թաղված էր մակերեսային գերեզմանում Գեբելեյնում՝ Վերին Եգիպտոսում, և ռադիածխածնային թվագրման արդյունքում թվագրվել են մ.թ.ա. 3351-3017 թվականներին[39]։ Այս տղամարդու մումիան, որը հայտնի է որպես «Գեբելեյնի մարդ», ունեցել է երկու համընկնող դաջվածք իր աջ նախաբազկին, որոնցից մեկը պատկերում է տավար կենդանի, իսկ մյուսը՝ մի ուրիշ եղջերավոր կենդանի, հավանաբար Բարբարյան ոչխար կամ մեկ այլ տավարազգի[39]։ Գեբելեյնի մարդը մահացել է մոտավորապես 18-21 տարեկան հասակում, ինչը ենթադրում է, որ նա իր դաջվածքները ստացել է բավական երիտասարդ տարիքում։

Հին Եգիպտոսի և Հին Նուբիայի մշակույթները, որոնք տեղակայված են ժամանակակից Սուդանի տարածքում, չնայած իրենց բազմազանությանը և բարդ կառուցվածքին, հաճախ ունեն ընդհանուր մշակութային արմատներ, օրինակ՝ դաջվածքների ավանդույթը։[40] Չնայած այն հանգամանքին, որ Գեբելեյնի մարդը թաղվել էր Եգիպտոսում, այս տարածաշրջանից դաջվածքներով մարդկանց մեծ մասը հայտնաբերվել է Հին Նուբիայում։ Նուբիայում դաջվածքներով ամենահին հայտնի մարդկային մնացորդները թվագրվում են C-Group ժամանակաշրջանին, որը տևել է մ.թ.ա. 2345-ից մինչև 1500 թվականը և համընկել է Հին Եգիպտոսի Առաջին և Երկրորդ Միջանկյալ շրջանների հետ։[40]

Այս C-Group ժամանակաշրջանում հայտնաբերված բոլոր դաջվածքներով մումիաները եղել են կանայք են, ինչը ենթադրում է, որ այդ ժամանակ դաջվածքները գենդերային առանձնահատկություն են ունեցել[40]։ Դաջվածքները սովորաբար կազմված են եղել կետավոր նախշերից և գծերից և տեղակայված էին որովայնի, կրծքավանդակի, ձեռքերի և/կամ ոտքերի վրա։[40]

Մ.թ.ա. 500 թվականին Նուբիայում հայտնաբերված տղամարդկանց վրա նույնպես եղել ենդաջվածքների ապացույցներ, որոնք հիմնականում տեղակայված են եղել ձեռքերի կամ նախաբազկի վրա, իսկ հազվադեպ՝ նաև դեմքի վրա[40]։

Նույն ժամանակաշրջանում ավելի շատ ֆիգուրատիվ դաջվածքների ապացույցներ են հայտնաբերվել, հատկապես՝ կանանց մումիաների վրա։ Այդ դաջվածքները ներառում էին բազմազան պատկերներ, օրինակ՝ վերացական «sss» շղթաներ կամ աստվածների ու աստվածուհիների պատկերներ[39]։

Նուբիայում Աքշայի տաճարից հայտնաբերված մումիաներից մեկը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 4-րդ դարին, ունեցել է եգիպտական աստված Բես-ի դաջվածքը իր ազդրի վրա[40]։ Բես-ը, որը համարվում էր թզուկ աստված, հաճախ ասոցացվել է պտղաբերության և ծննդաբերության հետ և լայնորեն կիրառվում էր որպես դաջվածքի դիզայն ինչպես Եգիպտոսում, այնպես էլ Նուբիայում։ Այս պատկերներն օգտագործվել են ինչպես պատկերագրական արվեստում (օրինակ՝ դամբարանային որմնանկարներում), այնպես էլ մարդկային մարմնի վրա դաջվածքների տեսքով։[40]

Հին Եգիպտոսում կամ Սուդանում դաջվածքների գործիքների հստակ նույնականացված գտածոներ չեն հայտնաբերվել հնագիտական պեղումների ընթացքում։ Դա պայմանավորված է գործիքների փխրունությամբ և դրանց հնարավոր սխալ նույնականացմամբ։ Այնուամենայնիվ, ենթադրվում է, որ այդ ժամանակաշրջանի դաջվածքները կատարվել են մետաղյա ասեղներով կամ ծակող գործիքներով, որոնք հիմնականում կապված են եղել տնային տնտեսությամբ զբաղվող կանանց աշխատանքի հետ։[40]

Չինաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յուե («վայրենի») մարդու արձան՝ դաջվածքներով և կարճ մազերով, հարավային Չինաստանի պարա-ավստրոնեզիական մշակույթներից, Zhejiang Provincial Museum-ից

Տարիմյան իջվածքի (Սինցզյան՝ արևմտյան Չինաստան) գերեզմանոցներում, ներառյալ Կումուկոու, Յանկաի, Շնծիտիան և Ցիծիլչոծա տեղանքները, հայտնաբերվել են դաջվածքներով մումիաներ, որոնք ունեցել են Արևմտյան Ասիայի/Հնդիրոփական ֆիզիկական հատկանիշներ և մշակութային տարրեր։ Այս մումիաները թվագրվում են մ.թ.ա. 2100-550 թվականներին։[26]

Հին Չինաստանում դաջվածքները համարվել են բարբարոսական պրակտիկա և կապվել են Յուե ժողովուրդների հետ, որոնք բնակվել են հարավարևելյան և հարավային Չինաստանում։ Դաջվածքները հաճախ հիշատակվել են գրականության մեջ՝ որպես ավազակների և ժողովրդական հերոսների տարր։

Նույնիսկ Ցին դինաստիայի ուշ շրջանում սովորական պրակտիկա էր դատապարտված հանցագործների դեմքերին դաջվածք անել նիշեր, օրինակ՝ 囚 («Բանտարկյալ»)։ Չնայած դաջվածքները համեմատաբար հազվադեպ էին Չինաստանի պատմության մեծ մասում, ստրուկները նույնպես երբեմն նշվում էին դաջվածքներով՝ որպես սեփականության նշան։

Այնուամենայնիվ, դաջվածքները, կարծես, պահպանվել են Չինաստանի հարավային մշակույթում։ Մարկո Պոլոն գրել է Կուանճո-ի մասին. «Շատերն այստեղ գալիս են Վերին Հնդկաստանից, որպեսզի իրենց մարմինը նկարազարդեն ասեղով՝ ինչպես մենք այլ տեղերում նկարագրել ենք, քանի որ քաղաքում կան շատ վարպետներ, ովքեր տիրապետում են այս արհեստին»։

Հայտնի չինական վեպում՝ Water Margin-ում, առնվազն երեք հիմնական կերպարներ՝ Լու Ճիշեն, Շը Ծին (史進) և Յան Չինը (燕青), նկարագրվում են որպես մարդիկ, որոնց մարմինները գրեթե ամբողջությամբ ծածկված են դաջվածքներով։

Wu Song-ը դատապարտվել է դեմքի դաջվածքի, որը նշել է իր հանցանքը՝ Սի Մենծինի (西門慶)-ի սպանությունը՝ իր եղբորը վրեժ լուծելու համար։

Բացի այդ, չինական լեգենդը պնդում է, որ Յու Ֆեի (հայտնի Սուն դինաստիայի գեներալ) մայրը իր որդու մեջքին դաջել է «Հայրենիքը մաքուր հավատարմությամբ հատուցիր» (精忠報國, ծին ճո բաո կուո) խոսքերը՝ նախքան նրան բանակ ուղարկելը։

Եվրոպա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջիոլո (իսկական անունը՝ Ջեոլի) Միանգասից, ով դարձել է ստրուկ Մինդանաոյում և գնվել անգլիացի Ուիլյամ Դամպիերի կողմից՝ իր մոր հետ միասին։ Նրա մայրը մահացավ ծովում։ Ջեոլին ցուցադրվել է Լոնդոնում մարդկային գազանանոցում 1691 թվականին՝ մեծ բազմության առջև, մինչև որ երեք ամիս անց մահացել է ծաղիկ հիվանդությունից։ Այդ ամբողջ ընթացքում, երբ նա ցուցադրվում էր, Դամպիերը հարստացավ[41][42][43][44]:

1566 թվականին ֆրանսիացի նավաստիները առևանգել են մի ինուիտ կնոջ և նրա երեխային ներկայիս Լաբրադորի տարածքից և նրանց տեղափոխել ներկայիս Բելգիայի Անտվերպեն քաղաք։ Մայրն ունեցել է դաջվածքներ, մինչդեռ երեխան դեռ դաջվածք չի ունեցել։ Անտվերպենում նրանք ցուցադրվել են տեղական պանդոկում՝ առնվազն մինչև 1567 թվականը, և քաղաքի տարածքում բաշխվել են հայտարարություններ՝ միջոցառման գովազդով։ 1577 թվականին անգլիացի ծովահեն Մարտին Ֆրոբիշերը գերի է վերցրել երկու ինուիտի և նրանց տեղափոխել Անգլիա ցուցադրության համար։ Նրանցից մեկը՝ Բաֆինի կղզիից, եղել է դաջվածքներով կին, ում պատկերել է անգլիացի քարտեզագիր Ջոն Ուայթը[45]։

1691 թվականին Ուիլյամ Դամպիերը Լոնդոն է բերել մի ֆիլիպինցի տղամարդու՝ Ջեոլին կամ Ջիոլոն, ով Մինդանաոյից էր (Ֆիլիպիններ) և ուներ ամբողջովին դաջվածքներով ծածկված մարմին։ Դամպիերը ցուցադրել է Ջեոլիին մարդկային գազանանոցում՝ շահույթ ստանալու նպատակով և կեղծ կերպով ներկայացրել նրան որպես «արքայազն», որպեսզի գրավի մեծ բազմություններ։ Ցուցադրության ժամանակ Ջեոլին դեռ ողբացել է իր մոր մահը, ում Դամպիերը նույնպես ստրկացրել է, և ով մահացել է Եվրոպա տեղափոխվելու ընթացքում` ծովում։ Չնայած Դամպիերը պնդել է, որ ընկերացել է Ջեոլիի հետ, իրականում նա շարունակել է շահագործել նրան՝ ցուցադրելով իր մարդկային գազանանոցում, որտեղ Ջեոլին մահացել է երեք ամիս անց։ Ջեոլիի մահից հետո նրա մարմինը քերթել են, մաշկազերծել, մաքուր մաշկը դեն նետել իսկ դաջվածքներով մաշկը վաճառել և ցուցադրվել են Օքսֆորդում։[46]

Օմայի դիմանկարը՝ դաջվածքներով Ռայաթեացի տղամարդ, ում Կապիտան Ջեյմս Կուկը բերեց Եվրոպա

Ընդունված է կարծել, որ դաջվածքի ժամանակակից տարածվածությունը գալիս է Կապիտան Ջեյմս Կուկի երեք ճանապարհորդություններից դեպի Հարավային Խաղաղօվկիանոս՝ 18-րդ դարի վերջին։ Անշուշտ, Կուկի ճանապարհորդություններն ու դրանցից ստացված գրականությունն ու պատկերները մեծացրել են դաջվածքների նկատմամբ հետաքրքրությունը (և, ինչպես նշվել է վերևում, «tattow» բառը հենց այդ ժամանակաշրջանում մտել է արևմտյան լեզուների օգտագործման մեջ)։[47]

1768 թվականին Կուկի առաջին ճանապարհորդության ընթացքում նրա գիտական սպա և արշավախմբի բուսաբան Սըր Ջոզեֆ Բենքսը, ինչպես նաև նկարիչ Սիդնի Պարկինսոնը և այլ անձնակազմի անդամներ վերադարձել են Անգլիա՝ դաջվածքների հանդեպ մեծ հետաքրքրությամբ։ Բենքսը շատ է գրել դրանց մասին, և համարվել է, որ Պարկինսոնը Թաիթիում ստացել է իր դաջվածքը[48][49]։ Բենքսը անգլիական արիստոկրատիայի բարձր գնահատված անդամ է եղել, ով Կուկի հետ ճամփորդելու իր հնարավորությունը ձեռք է բերել՝ ֆինանսավորելով արշավը 10,000 ֆունտով, ինչը ժամանակի համար շատ մեծ գումար է եղել։ Իր հերթին, Կուկը հետ է բերել դաջվածքներով Ռայաթեացի տղամարդուն՝ Օմային, ում ներկայացրել է թագավոր Ջորջին և անգլիական արքունիքին։ Հաջորդ ճանապարհորդությունների ընթացքում անձնակազմի այլ անդամներ, այդ թվում՝ սպայակույտի անդամներ, օրինակ՝ ամերիկացի Ջոն Լեդիարդը, ինչպես նաև սովորական նավաստիներ, նույնպես ձեռք են բերել տարբեր դաջվածքներ[50]։

Մեծ Բրիտանիայում առաջին փաստաթղթավորված պրոֆեսիոնալ դաջվածքի վարպետը եղել է Սաթերլենդ Մակդոնալդը, ով 1894 թվականից Լոնդոնում ղեկավարում էր իր սրահը[51]։

Մեծ Բրիտանիայում դաջվածքը դեռևս հիմնականում ասոցացվել է նավաստիների[52] և ստորին կամ նույնիսկ քրեական խավի հետ[53]։

Սակայն 1870-ականներին դաջվածքը դարձել է նորաձևություն որոշ բարձր խավի անդամների, այդ թվում՝ թագավորական ընտանիքի համար։ Դաջվածքի վարպետ Սաթերլենդ Մակդոնալդի հաճախորդների թվում էին «մեր թագավորական ընտանիքի անդամները, այդ թվում՝ Յորքի դուքսը, Ռուսաստանի գահաժառանգը, ինչպես նաև ռուսական, գերմանական և իսպանական արքունիքների կայսերական և թագավորական անդամներ...»[5][54]։

Ցածր խավի համար դաջվածքն այնքան էլ մատչելի չէր. այն կարող էր լինել բավականին թանկ[55] և երբեմն ցավոտ[56]։

Մեծ Բրիտանիայում դեռ երկար ժամանակ շարունակվել է սոցիալական շերտավորումը դաջվածքի ընդունելիության հարցում[57]։

Հյուսիսային Ամերիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ Հյուսիսային Ամերիկայի բնիկ ժողովուրդներ զբաղվում են դաջվածքների արվեստով։[58]

Եվրոպացի հետազոտողներն ու առևտրականները, ովքեր հանդիպել էին բնիկ ամերիկացիներին, նկատել էին նրանց դաջվածքները և գրել դրանց մասին։ Մի քանի եվրոպացիներ նույնիսկ որոշել էին ստանալ դաջվածքներ հենց բնիկ ամերիկացիներից[59]։

Ամերիկյան հեղափոխության ժամանակ դաջվածքներն արդեն տարածված էին ամերիկացի նավաստիների շրջանում[60]։ Դաջվածքները նշվում էին նաև պաշտպանական փաստաթղթերում՝ ինքնության վկայագրերում, որոնք տրվում էին, որպեսզի անձինք չգրանցվեին բրիտանական Թագավորական նավատորմում հարկադիր ծառայության[60]։ Քանի որ այդ փաստաթղթերը ապացույց էին, որ անձը ամերիկյան քաղաքացի է, սևամորթ նավաստիներն օգտագործում էին դրանք՝ ցույց տալու համար, որ նրանք ազատ մարդիկ են[61]։

Նավաստի, ով դաջվածք է անում իր ծառայակիցին USS New Jersey ռազմանավի վրա՝ 1944 թվականին

ԱՄՆ-ում առաջին փաստաթղթավորված պրոֆեսիոնալ դաջվածքի սրահը բացվել է 1870-ականների սկզբին գերմանացի ներգաղթյալ Մարտին Հիլդեբրանդտի կողմից[62][63]։ Նա ծառայել էր որպես Միության բանակի զինվոր Ամերիկյան քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ և դաջվածքներ էր արել բազմաթիվ այլ զինվորների համար[63]։

Քաղաքացիական պատերազմից անմիջապես հետո դաջվածքները նորաձև դարձան բարձր խավի երիտասարդների շրջանում[64]։

Այս միտումը շարունակվեց մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբը։ Էլեկտրական դաջվածքի մեքենայի հայտնագործումը նպաստել է դաջվածքների տարածվածության նվազմանը հարստության մեջ գտնվող մարդկանց շրջանում։ Մեքենան դաջվածքի գործընթացը դարձրել է և՛ ավելի հեշտ, և՛ ավելի մատչելի, ինչի հետևանքով դաջվածքները կորցրել են իրենց նախկին կարգավիճակի խորհրդանիշ լինելու արժեքը, քանի որ դրանք հասանելի են դարձել բոլոր սոցիալ-տնտեսական խավերի համար։ Դաջվածքի խորհրդանիշը փոխվել է՝ վերածվելով ապստամբների և հանցագործների բնորոշ նշանի։ Չնայած այս փոփոխությանը, դաջվածքները մնացել են տարածված հատկապես զինվորականների շրջանում, և այս ավանդույթը շարունակվում է մինչ օրս։

1975 թվականին ԱՄՆ-ում կար ընդամենը 40 դաջվածքի վարպետ, մինչդեռ 1980 թվականին այդ թիվը գերազանցում էր 5,000-ը՝ ներառելով ինքնահռչակ դաջվածքագործներին[65], ինչը պայմանավորված էր դաջվածքների նկատմամբ հանկարծակի մեծ պահանջարկով[66]։

Տարբեր ուսումնասիրություններ են կատարվել դաջվածք ունեցող բնակչության և հասարակության կողմից դրանց ընկալման վերաբերյալ։ 2006 թվականի հունիսին Journal of the American Academy of Dermatology-ը հրապարակել է 2004 թվականին անցկացված հեռախոսային հարցման արդյունքները, որոնք ցույց են տվել, որ 18-29 տարեկան ամերիկացիների 36%-ը, 30-40 տարեկանների 24%-ը և 41-51 տարեկանների 15%-ը դաջվածք ունեն[67]։ 2006 թվականի սեպտեմբերին Pew Research Center-ը կատարել է մեկ այլ հեռախոսային հարցում, որի արդյունքներով 18-25 տարեկանների 36%-ը, 26-40 տարեկանների 40%-ը և 41-64 տարեկանների 10%-ը դաջվածք են ունեցել։ Այս ուսումնասիրությունն ամփոփել է, որ X և Միլլենիալներ սերունդը արտահայտում են իրենց անհատականությունը իրենց արտաքին տեսքի միջոցով, իսկ դաջվածքներն այդ ինքնաարտահայտման տարածված ձևերից մեկն են[68]։

2008 թվականի հունվարին, Harris Interactive-ի կողմից իրականացված առցանց հարցման արդյունքում պարզվել է, որ ԱՄՆ բոլոր մեծահասակների 14%-ը դաջվածք ունի, ինչը փոքր-ինչ նվազել էր 2003-ի 16%-ի համեմատ։ Տարիքային խմբերի մեջ 18-24 տարեկանների 9%-ը, 25-29 տարեկանների 32%-ը, 30-39 տարեկանների 25%-ը, 40-49 տարեկանների 12%-ը, ինչպես նաև 50-64 տարեկանների 8%-ը դաջվածք ունեն։

Տղամարդիկ փոքր-ինչ ավելի հակված են ունենալ դաջվածք, քան կանայք։

1970-ականներից ի վեր դաջվածքները դարձել են արևմտյան նորաձևության հիմնական բաղկացուցիչներից մեկը՝ տարածվելով ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց շրջանում և ընդգրկելով բոլոր սոցիալ-տնտեսական խավերը։[69] Դրանք ընդունված են տարիքային տարբեր խմբերի մոտ՝ սկսած պատանեկության վերջից մինչև միջին տարիքը։

Շատ երիտասարդ ամերիկացիների համար դաջվածքը ձեռք է բերել բոլորովին այլ նշանակություն՝ նախորդ սերունդների համեմատ։ Այն ենթարկվել է «դրամատիկ վերաիմաստավորման»՝ վերածվելով ոչ թե շեղման (deviance) խորհրդանիշի, այլ ընդունելի ինքնաարտահայտման ձևի։[70]

2006 թվականի նոյեմբերի 1-ի դրությամբ Oklahoma-ն դարձավ վերջին նահանգը, որը օրինականացրեց դաջվածքները։ Դրանք արգելված էին այնտեղ 1963 թվականից։[71]

Ավստրալիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի սպիացումը լայնորեն կիրառվել է Ավստրալիայի բնիկ ժողովուրդների շրջանում, սակայն ներկայումս այն պահպանվել է միայն Arnhem Land-ի որոշ հատվածներում։ Յուրաքանչյուր «դիտավորյալ ձևավորված սպի պատմում է ցավի, տոկունության, ինքնության, կարգավիճակի, գեղեցկության, քաջության, վշտի կամ կորստի պատմություն»։[72] Նրանք այն դնում են վերքի վրա, և այն հետագայում դառնում է զարդարող սպի[72]:

Եվրոպական պատմության մեջ Ավստրալիայում դաջվածքների օգտագործումը կապված է հանցագործների նշագրման հետ, ինչը կիրառում էին եվրոպական իշխանությունները XVII-XVIII դարերում։[73]

Այս պրակտիկան նաև օգտագործվում էր բրիտանական իշխանությունների կողմից՝ բանակի դասալքողների և ռազմական դատարանի առջև կանգնած զինվորական անձանց նշելու համար։ XIX դարի Ավստրալիայում դաջվածքները սովորաբար անձնական որոշման արդյունք էին, այլ ոչ թե պաշտոնական պահանջ, սակայն բրիտանական իշխանությունները սկսեցին գրանցել դաջվածքները՝ դրանք ներառելով դատապարտյալների նկարագրություններում՝ նպաստելով նրանց նույնականացմանը և վերահսկմանը։[43]

Դաջվածքի արվեստը Ավստրալիայում հիմնականում ոչ առևտրային բնույթ ուներ դատապարտյալների տեղափոխման ժամանակաշրջանում։ Օրինակ, Hobart Almanac ամսագրում 1833 թվականին Ջեյմս Ռոսը նկարագրում է, թե ինչպես էին դատապարտյալները նավերի վրա հաճախ իրենց դաջվածքներ անում վառոդով։[43]

1823-1853 թվականների ընթացքում Van Diemen's Land (ներկայիս Տասմանիա) աքսորված 10,180 դատապարտյալների ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ 37%-ը տղամարդիկ և 15%-ը կանայք ունեին դաջվածքներ, ինչը Ավստրալիան այդ ժամանակ դարձնում էր ամենաշատ դաջվածքներ ունեցող անգլախոս երկիրը։[74]

Fred Harris, Tattoo Studio, Sydney, 1937

XX դարի սկզբին Ավստրալիայում արդեն կային դաջվածքի ստուդիաներ, սակայն դրանք թվով շատ չէին։ Օրինակ, Սիդնեյի Ֆրեդ Հարիսի դաջվածքի ստուդիան համարվում էր Սիդնեյի միակ դաջվածքի սրահը 1916-1943 թվականներին։[75]

Դաջվածքի դիզայնները հաճախ արտացոլում էին տվյալ ժամանակաշրջանի մշակույթը։ 1923 թվականին Հարիսի փոքր սրահը ականատես եղավ կանանց շրջանում դաջվածքների նկատմամբ հետաքրքրության աճին։ Մեկ այլ տարածված միտում էր այն, որ կանայք նախընտրում էին դաջվածքներ անել ոտքերին, որպեսզի դրանք երևան իրենց նեյլոնե գուլպաների տակից։[76] By 1937 Harris was one of Sydney's best-known tattoo artists and was inking around 2000 tattoos a year in his shop. Sailors provided most of the canvases for his work but among the more popular tattoos in 1938 were Australian flags and kangaroos for sailors of the visiting American Fleet.[77]

Ժամանակակից Ավստրալիայում դաջվածքների հանրաճանաչ դիզայններից մեկը Southern Cross (Հարավային խաչ) մոտիվն է կամ դրա տարբերակները։[65]

Ներկայումս Ավստրալիայում կա ավելի քան 2000 պաշտոնապես գրանցված դաջվածքավոր և ավելի քան 100 գրանցված դաջվածքի սրահ և կլինիկա, սակայն չգրանցված սրահների և կլինիկաների թիվը գնահատվում է կրկնակի ավելին։ Վերջին տասնամյակում Ավստրալիայում դաջվածքների պահանջարկը աճել է ավելի քան 440%-ով, ինչը դաջվածքավորումը դարձրել է երկրում բարձր պահանջարկ ունեցող մասնագիտություն։[78]

Ավստրալիայում անցկացվում են մի քանի խոշոր tattoo convention-ներ (դաջվածքների համաժողովներ), որոնցից ոմանք համարվում են ամենամեծերը Հարավային կիսագնդում։ Այս միջոցառումներին մասնակցում են Օվկիանիայի լավագույն դաջվածքավորները։[79][80]

Մաորիի ղեկավարը դաջվածքներով (moko), որը տեսել են Քուքը և նրա անձնակազմը (գծված Սիդնեյ Պարկինսոնի կողմից 1769 թվական), փորագրված Թոմաս Չեմբերսի «Ճամփորդության դեպի Հարավային ծովեր» ամսագրի համար։

Ահա Ձեր պահանջած թարգմանությունը՝ պահպանելով բոլոր ոչ անգլերեն նշանները:

Լատինական Ամերիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամերիկայի երեք ամենահայտնի պրեկոլումբոսյան քաղաքակրթություններից՝ մայաներն ու ացտեկները Կենտրոնական Ամերիկայից հայտնի էին իրենց դաջվածքներով, մինչդեռ ինկերը Հարավային Ամերիկայում դաջվածքներ չեն կրել։[81]

Սակայն գոյություն ունեն ապացույցներ, որ Chimu ժողովուրդը, որը նախորդել է ինկերին, օգտագործել է դաջվածքներ մոգական և բժշկական նպատակներով։

Ամազոնի տարբեր ցեղերը հազարամյակներ շարունակ կիրառել են դաջվածքներ, և այս ավանդույթը մինչ օրս պահպանվում է։ Նրանք հատկապես տարածված են դեմքի դաջվածքների տեսքով, հատկապես Սինկու գետի շրջանում, որը գտնվում է Բրազիլիայի հյուսիսում, ինչպես նաև Պուտումայո գետի շրջակայքում, որը սահմանակից է Պերուին, Բրազիլիային և Կոլումբիային[82]։

Սան Պաուլոն (Բրազիլիա) համարվում է աշխարհի ամենաշատ դաջվածք ունեցող քաղաքներից մեկը։[83]

New Zealand

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր Զելանդիայի մաորի ժողովուրդը պատմականորեն զբաղվել է դաջվածքի արվեստով։ Դրանցից ամենահայտնիները դեմքի դաջվածքներն են, որոնք նշանակում էին տոհմաբանություն, սոցիալական դիրք և կարգավիճակ ցեղի (iwi) շրջանակներում, որը հայտնի է որպես tā moko։

Դաջվածքային արվեստը Մաորիների համար հանդիսանում էր սրբազան ինքնության նշան, ինչպես նաև օգտագործվում էր tapu-ի, այսինքն՝ ոգու պահպանման համար, որը, ըստ հավատալիքների, ուղեկցում էր մարդուն մահից հետո։[84]

Մահից հետո դաջվածքներով պատված գանգը հաճախ պահպանվում էր, և այն հայտնի էր որպես Toi moko կամ mokomokai։

Եվրոպացիների հետ վաղ շփումների ժամանակ մաորիները հաճախ փոխանակում էին այս գանգերը զենքի դիմաց։ Ներկայումս, Նոր Զելանդիայի Te Papa ազգային թանգարանի գլխավորությամբ, այս գլուխները վերադարձվում են իրենց պատմական վայրեր[85][86][87]։

Հնդկաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնդկաստանում դաջվածքների արվեստը երկար պատմություն ունի և կիրառվել է տարբեր ցեղերի ու համայնքների կողմից։ Դաջվածքը ավանդաբար կապված էր մշակութային, սոցիալական և հոգևոր հավատալիքների հետ։

Հյուսիսարևելյան նահանգներում, ինչպիսիք են Ասսամն ու Նագալանդը, ցեղային դաջվածքներն ունեն հովանավորող նշանակություն, կապված էին անցման արարողությունների և ոգու ինքնության հետ։ Գոնդ ժողովրդի ներկայացուցիչներն Կենտրոնական Հնդկաստանում, ինչպես նաև Վարլի ցեղը Մահարաշտրայում, օգտագործում էին դաջվածքները՝ որպես իրենց մշակութային ժառանգության և բնության հետ կապի խորհրդանիշ։

Ռաջասթանում դաջվածքները հաճախ համարվում էին չար ուժերից պաշտպանող և բարեբախտություն բերող նշաններ։ Միշինգ ժողովուրդը (Ասսամ) դաջվածքները դիտարկում էր որպես հասունության և սոցիալական դիրքի ցուցիչ։

Ժամանակի ընթացքում դաջվածքների ավանդույթը վերափոխվել է, անցնելով ծեսերից և պաշտպանական նշանակությունից դեպի անձնական ինքնության և անհատականության արտահայտման միջոց։

Այսօր, ժամանակակից Հնդկաստանում դաջվածքները դարձել են մասսայական մշակույթի մի մասը, հատկապես քաղաքային շրջաններում, որտեղ բազմաթիվ հնդիկ դաջվածքագործներ միջազգային ճանաչում են ստացել։ Դաջվածքները դարձել են անհատական պատմություններ, հավատալիքներ և արվեստային ոճի արտահայտման միջոց։[88]

Գործընթաց

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաջվածքի գործունեությունը ներառում է պիգմենտի տեղադրումը մաշկի դերմիսի մեջ, որը էպիդերմիսի տակ գտնվող շերտն է։ Սկզբնական ներարկումից հետո պիգմենտը տարածվում է համասեռացված վնասված շերտի միջով՝ անցնելով էպիդերմիսով և վերին դերմիսով, որտեղ օտար նյութի առկայությունը ակտիվացնում է իմունային համակարգի ֆագոցիտները, որոնք կլանում են պիգմենտի մասնիկները։

Բուժման ընթացքում վնասված էպիդերմիսը քերվում և հեռանում է (վերացնելով մակերեսային պիգմենտը), մինչդեռ ավելի խորը շերտում ձևավորվում է գրանուլյացիոն հյուսվածք, որը հետագայում վերածվում է շարակցական հյուսվածքի՝ կոլագենի աճի միջոցով։ Սա վերականգնում է վերին դերմիսը, որտեղ պիգմենտը մնում է հաջորդ սերունդների մակրոֆագների ներսում՝ ի վերջո կենտրոնանալով դերմիս/էպիդերմիս սահմանագծի տակ գտնվող շերտում։

Այն կայուն է այնտեղ, սակայն երկարաժամկետ հեռանկարում (տասնամյակների ընթացքում) պիգմենտը հակված է ավելի խորը ներթափանցելու դերմիս, ինչը պայմանավորում է հին դաջվածքների մանրամասների աստիճանական խամրումը[89]։

Այլընտրանքային մեթոդ Մշտական դաջվածքի այլընտրանքային և անցավ մեթոդը օգտագործում է միկրամատիտներով պատված հատուկ կարկատաններ, որոնք պատրաստված են դաջվածքի թանաքից։ Կարկատանը սեղմվում է մաշկի վրա այնպես, ինչպես ժամանակավոր դաջվածքի թուղթը։ Միկրամատիտները լուծվում են, և մի քանի րոպե անց թանաքը ներծծվում է մաշկի մեջ։[90][91]

Սարքավորումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկու պարույր դաջվածքի մեքենա

Որոշ ցեղային մշակույթներ ավանդաբար դաջվածքներ ստեղծել են՝ մաշկի վրա նախշեր կտրելով և առաջացած վերքին թանաք, մոխիր կամ այլ նյութեր քսելով։ Որոշ մշակույթներում այս մեթոդը դեռևս կիրառվում է և կարող է լրացուցիչ լինել նշանագրման գործընթացին։ Որոշ այլ մշակույթներ դաջվածքի նշաններ են ստեղծում՝ թանաքը ձեռքով մաշկի մեջ ներթափանցելով՝ օգտագործելով սրված փայտե ձողեր կամ կենդանիների ոսկորներ (որոնք վերածվում են ասեղների)՝ կավե սկավառակներով կամ, ժամանակակից մոտեցմամբ, իրական ասեղներով։

Ժամանակակից դաջվածքների ստեղծման ամենատարածված մեթոդը էլեկտրական դաջվածքի մեքենան է, որը թանաքը ներմուծում է մաշկի մեջ՝ մեկ կամ մի խումբ ասեղների միջոցով, որոնք եռակցված են ձողի վրա և միացված են տատանվող միավորին։ Այդ միավորը արագորեն և կրկնվող շարժումով ասեղները մտցնում և հանում է մաշկից՝ սովորաբար վայրկյանում 80-150 անգամ։ Ասեղները միանգամյա օգտագործման են և առանձին փաթեթավորված են, կամ արտադրվում են նկարիչների կողմից՝ ըստ անհրաժեշտ խմբավորումների՝ յուրաքանչյուր կտորի համար։

Ժամանակակից դաջվածքների գործընթացում նկարիչը կարող է նախ օգտագործել ջերմային շաբլոնային թուղթ կամ հեկտոգրաֆիկ թանաք/շաբլոնային թուղթ՝ նախշը նախապես մաշկի վրա տեղափոխելու համար, նախքան այն կիրառելը։

Դաջվածքի կարգավորում և առողջության ռիսկերի վկայագրում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխատանքային տարածքի մաքրում Madacide-ով՝ հիվանդանոցային մանրէասպան հզոր լուծույթով

Շատ երկրներում դաջվածքների պրակտիկան կարգավորվում է, քանի որ այն կապված է հաճախորդի և վարպետի առողջության ռիսկերով, հատկապես տեղային վարակների և վիրուսների փոխանցման վտանգով։ Կախված արյան կամ այլ արտազատումների ցայտման ռիսկից՝ դաջվածքագործը կարող է կրել միանգամյա օգտագործման պլաստիկե գոգնոց և աչքերի պաշտպանիչ ակնոց։

Կարևոր նշանակություն ունեն ձեռքի հիգիենան, ռիսկերի գնահատումը և արյունով աղտոտված բոլոր սուր գործիքների և նյութերի պատշաճ հեռացումը։ Դաջվածքագործի ձեռքերը պետք է լվացվեն, ինչպես նաև այն հատվածը, որտեղ կիրառվելու է դաջվածքը։ Պետք է միշտ կրել ձեռնոցներ, և վերքը հաճախակի մաքրել թաց միանգամյա օգտագործման անձեռոցիկով։

Բոլոր գործիքները պետք է ախտահանվեն սերտիֆիկացված ավտոկլավում՝ օգտագործումից առաջ և հետո։ Լավագույն պրակտիկան է հաճախորդներին տրամադրել տպագիր համաձայնության ձևաթուղթ, որտեղ նշված են հնարավոր ռիսկերը և բարդությունները, ինչպես նաև խնամքի հրահանգները[92]։

Ասոցիացիաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմական ասոցիացիաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տիկին Մ. Սթիվենս Վագները դաջվածքներով ծածկված ձեռքերով և կրծքավանդակով, 1907 թվական

Ավստրոնեզիական հասարակություններում դաջվածքներն ունեին տարբեր նշանակություններ։ Տղամարդկանց մոտ դրանք тесно կապվում էին գլխագնդակային արշավների հետ։ Այդպիսի հասարակություններում, ինչպիսիք են Իֆուգաո և Դայակ ժողովուրդները, դաջվածքներն արձանագրում էին, թե քանի գլուխ էր թշնամուց վերցրել մարտիկը և հանդիսանում էին նորամուտի ծեսի մի մասը դեպի հասունություն։ Դաջվածքների թիվը, դիզայնը և տեղադրությունը ցույց էին տալիս մարտիկի կարգավիճակն ու խիզախությունը։ Դրանք նաև համարվում էին կախարդական պաշտպանություն տարբեր վտանգներից, ինչպիսիք են չար ոգիներն ու հիվանդությունները[93]։

Վիսայանների մոտ՝ գաղութացման շրջանից առաջ Ֆիլիպիններում, դաջվածքներն կրում էին թումաո ազնվական դասը և timawa մարտիկները՝ որպես իրենց մասնակցության և արիության մշտական գրառումներ ծովային արշավներում, որոնք հայտնի էին որպես mangayaw[94][95]։

Ավստրոնեզիական կանանց մոտ, օրինակ՝ Թայալ ժողովրդի և Մաորի կանանց դիմային դաջվածքները, դրանք նշում էին կարգավիճակը, հմտությունները և գեղեցկությունը։[96][97] Դաջվածքները մաս էին կազմում Վու մշակույթի Յանցզի գետային դելտայի հին մշակույթին, սակայն ավանդական հան մշակույթում Չինաստանում դրանք ունեին բացասական ենթատեքստ։ Չժոու փախստականներ Վու Տայբոն և նրա եղբայր Չժունյոնգը գրանցված են եղել, որ կտրել են իրենց մազերը և դաջվածքներով ծածկվել, որպեսզի ընդունվեն, նախքան Վու պետության հիմնադրումը։ Սակայն Չժոու և Իմպերիալ Չինաստանի մշակույթում դաջվածքները հիմնականում օգտագործվում էին որպես պատիժ՝ հանցագործներին նշելու համար։[98][99]

Դաջվածքների կապը հանցագործների հետ Չինաստանից փոխանցվել է նաև Ճապոնիա՝ ազդելով այնտեղի մշակույթի վրա։[98] Այսօր դաջվածքները շարունակում են մեծամասամբ անընդունելի լինել չինական հասարակության մեջ։[100]

Հանցագործների և ստրուկների դաջվածքավորումը սովորական երևույթ էր Հռոմեական կայսրությունում[101]։ Կաթոլիկ խորվաթները Բոսնիայից, հատկապես երեխաներն ու կանայք, օգտագործում էին Sicanje՝ որպես պաշտպանություն իսլամացման դեմ Օսմանյան տիրապետության ընթացքում Բալկաններում[102]։

19-րդ դարում ազատ արձակված հանցագործները ԱՄՆ-ից և Ավստրալիայից, ինչպես նաև Բրիտանական զինված ուժերից դասալքածները նույնականացվում էին իրենց դաջվածքներով[103]։

Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներում բանտարկյալներին նույնականացման համար համարակալված դաջվածքներ էին անում։ Այսօր էլ, շատ բանտարկյալներ դեռևս դաջվածքներ են անում իրենց մարմիններին՝ որպես բանտում անցկացրած ժամանակի նշան[5]։

1888 թվականի ճապոնական փայտափորագրություն (ukiyo-e), որը պատկերում է մի մարմնավաճառի, որը կծում է իր թաշկինակը ցավից, երբ նրա ձեռքը դաջվածք են անում: Պատմական պրակտիկայի հիման վրա, դաջվածքը հավանաբար նրա սիրելիի անունն է։ Տպագրված է Ցուկիոկա Յոշիտոշիի կողմից։

Մեյձի Ճապոնիայի կառավարությունը 19-րդ դարում արգելել էր դաջվածքները, և այդ արգելքը ուժի մեջ էր 70 տարի, մինչև այն չեղարկվեց 1948 թվականին։[104] 2012 թվականի հունիսի 6-ի դրությամբ, բոլոր նոր դաջվածքները արգելված են Օսակա քաղաքի աշխատակիցների համար։ Արդեն առկա դաջվածքները պետք է պատշաճ հագուստով ծածկվեն։ Կանոնակարգերը ավելացվել են Օսակայի էթիկական նորմերին, և դաջվածք ունեցող աշխատակիցներին խրախուսել են դրանք հեռացնել։ Դա իրականացվել է, քանի որ դաջվածքների ուժեղ կապը յակուզաի, կամ ճապոնական կազմակերպված հանցագործության հետ, հատկապես այն բանից հետո, երբ Օսակայի մի պաշտոնյա 2012 թվականի փետրվարին սպառնացել էր դպրոցականին՝ ցույց տալով իր դաջվածքը։

Ամերիկայի բնիկ ժողովուրդները նույնպես օգտագործել են դաջվածքները իրենց ցեղը ներկայացնելու համար։[105]

Ժամանակակից ասոցացիաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Wilfrid Derome դաջվածքների հավաքածու, 1925 թվական

Դաջվածքները խիստ կապվում են շեղված վարքի, անձի խանգարումների և հանցավորության հետ։[106][107] Չնայած նրան, որ դաջվածքների հանդեպ ընդհանուր ընդունվածությունը աճում է արևմտյան հասարակությունում, դրանք դեռևս ունեն ուժեղ խարան որոշ սոցիալական խմբերի շրջանակներում[108]։ Դաջվածքները, որպես կանոն, համարվում են ռուսական մաֆիայի մշակույթի կարևոր մաս[109]։

Ժամանակակից մշակութային ընկալումները դաջվածքների վերաբերյալ Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում մեծապես ձևավորվել են 19-րդ և 20-րդ դարերում արմատացած կարծրատիպերի ազդեցությամբ, որոնք կապվել են շեղված սոցիալական խմբերի հետ։ Հատկապես Հյուսիսային Ամերիկայում, դաջվածքները կապված են եղել կարծրատիպերի, ֆոլկլորի և ռասիզմի հետ[84]։ Միայն 1960-70-ական թվականներին մարդիկ սկսեցին դաջվածքները կապել հասարակությունից դուրս մղված խմբերի, ինչպիսիք են բայքերները և բանտարկյալները[110]։

Այսօր ԱՄՆ-ում շատ բանտարկյալներ և հանցավոր խմբավորումները օգտագործում են առանձնահատուկ դաջվածքներ՝ իրենց հանցավոր վարքագիծը, բանտարկության տարիները և կազմակերպական պատկանելությունը ցուցադրելու համար[111]։ Օրինակ, արցունքաձև դաջվածքը կարող է խորհրդանշել սպանություն, կամ յուրաքանչյուր արցունք կարող է ներկայացնել ընկերոջ մահը։

Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ի զինված ուժերի անդամներն ունեն դաջվածքների օգտագործման հաստատված պատմություն՝ որպես զինվորական ստորաբաժանումները, մարտերը կամ սպանությունները խորհրդանշելու միջոց, ինչը հատկապես տարածված է տարեց ամերիկացիների շրջանում։

Ճապոնիայում դաջվածքները հաճախ կապվում են յակուզա հանցավոր խմբերի հետ, սակայն կան նաև ոչ-յակուզա խմբեր, ինչպիսին է Ֆակուշի Մասաիչիի դաջվածքների ասոցիացիան, որը ձգտել է պահպանել մահացած ճապոնացիների մաշկը, եթե նրանք ունեցել են լայնածավալ դաջվածքներ։

Դաջվածքները տարածված են նաև Բրիտանական զինված ուժերում։

ԱՄՆ-ում մասնագիտությունից կախված՝ որոշ ոլորտներում դաջվածքները դարձել են ընդունելի։ Բազմաթիվ ընկերություններ ավելի մեծ ուշադրություն են դարձնում բազմազանությանը և ներառականությանը[112]։

Նույնիսկ ավանդական և անհատական դաջվածքների նմուշներն այսօր ցուցադրվում են արվեստի գլխավոր ցուցասրահներում, օրինակ՝ Beyond Skin ցուցահանդեսը Քրոյդոնի թանգարանում[113]։

Բրիտանիայում կան ապացույցներ, որ կանայք 20-րդ դարի ընթացքում ունեցել են դաջվածքներ, որոնք թաքցվել են հագուստի տակ, ինչպես նաև փաստագրական տեղեկություններ կանանց դաջվածքագործների, ինչպիսին էր Ջեսի Նայթը 1920-ական թվականներին[114]։

Դպրոցից հաճախ բացակայող և վտանգի ենթակա համարվող դեռահաս աղջիկների շրջանում անցկացված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել դրական կապ մարմնի փոփոխությունների (ինչպես դաջվածքները) և մարմնի նկատմամբ բացասական զգացողությունների ու ցածր ինքնագնահատականի միջև։ Սակայն այդ նույն հետազոտությունը նաև ապացուցեց, որ մարմնի փոփոխման հիմնական դրդապատճառը «ինքնության որոնումն» է, ինչպես նաև մարմնի նկատմամբ վերահսկողություն ստանալու փորձը՝ սոցիալական օտարացման աճող ժամանակաշրջանում[115]։

21-րդ դարում դաջվածքների ոլորտում կանանց աճող ներգրավվածությունը, ինչպես նաև ավելի մեծ թվով կանանց կողմից դաջվածքների կիրառումը, կարծես թե փոխում է դաջվածքների նկատմամբ նախկինում տարածված բացասական ընկալումները։

Բևերլի Յուեն Թոմփսոնի «Covered in Ink» գրքում նա հարցազրույցներ է վերցրել ծանր դաջվածքներով կանանցից Վաշինգտոնում, Մայամիում, Օռլանդոյում, Հյուսթոնում, Լոնգ Բիչում և Սիեթլում 2007-ից 2010 թվականներին՝ կիրառելով մասնակից դիտարկում և 70 կնոջ խորքային հարցազրույցներ։ Երիտասարդ սերունդները, ընդհանուր առմամբ, ավելի անտարբեր են ծանր դաջվածքներով կանանց նկատմամբ, մինչդեռ ավելի մեծահասակները, ներառյալ նրանց ծնողները, հակված են նայել դաջվածքներին արհամարհանքով։ Որոշ ծնողներ նույնիսկ ծայրահեղ քայլերի են դիմում՝ իրենց զավակներին ժխտելով դաջվածքներ ունենալու պատճառով[116]։

Ընտանիքի արձագանքը հաճախ արտացոլում է ընդհանուր ընտանեկան հարաբերությունները։ Համաձայն զեկույցների՝ ընտանիքի այն անդամները, ովքեր մերժում են դաջվածքները, երբեմն նույնիսկ փորձում են մաքրել պատկերները, նրանց վրա սուրբ ջուր լցնել կամ վիրահատական ճանապարհով հեռացնել։ Մինչդեռ նրանք, ովքեր էմոցիոնալ առումով ընդունում են իրենց ընտանիքի անդամների դաջվածքները, կարողանում են պահպանել ամուր կապեր նույնիսկ դրանից հետո[117]։

Գովազդ և մարքետինգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաջվածքները նույնպես օգտագործվել են մարքեթինգում և գովազդում, երբ ընկերությունները վճարում են մարդկանց, որպեսզի իրենց մարմնի վրա դաջվածքներով պատկերվեն բրենդների լոգոները, ինչպիսիք են HBO, Red Bull, ASOS.com և Sailor Jerry-ի ռոմը։ Այս պրակտիկան հայտնի է որպես "skinvertising"։ B.T.'s Smokehouse, Մասաչուսեթսում գտնվող բարբեքյու ռեստորանը, հաճախորդներին առաջարկում էր ողջ կյանքի ընթացքում անվճար սնունդ, եթե նրանք իրենց մարմնի տեսանելի մասում դաջվածք անեին հաստատության լոգոն: Ինը մարդ ընդունեց այս առաջարկը։

Առողջության ռիսկեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաջվածքի ցավը կարող է տատանվել անհարմարավետից մինչև անտանելի՝ կախված մարմնի այն հատվածից, որտեղ կատարվում է դաջվածքը։ Ժամանակակից անզգայացնող քսուքների կիրառմամբ ցավը կարող է վերանալ կամ նվազել։ Դաջվածքի ժամանակ հնարավոր է ուշագնացություն, սակայն այն համարվում է քիչ հավանական։

Քանի որ դաջվածքը պահանջում է մաշկի իմունոլոգիական պատնեշի խախտում, այն կարող է բերել առողջական ռիսկեր, այդ թվում՝ վարակների և ալերգիկ ռեակցիաների։ Ժամանակակից դաջվածքագործները նվազեցնում են առողջական ռիսկերը՝ հետևելով համընդհանուր նախազգուշական միջոցներին, օգտագործելով միանվագ պարագաներ և յուրաքանչյուր օգտագործումից հետո ստերիլացնելով իրենց գործիքները։ Շատ իրավասություններ պահանջում են, որ դաջվածքագործներն անցնեն արյան միջոցով փոխանցվող հիվանդությունների վերապատրաստում, օրինակ՝ Կարմիր Խաչի և Աշխատանքային անվտանգության և առողջապահության վարչության (OSHA) կողմից առաջարկվող դասընթացները։

2009 թվականի դրությամբ (ԱՄՆ-ում) չկան գրանցված դեպքեր, երբ դաջվածքից ՄԻԱՎ վարակ է փոխանցվել։

Սկզբնակ դաջվածքներում, օրինակ՝ բանտերում կիրառվող պրակտիկայում, վարակման վտանգը բարձրանում է։ Վարակներ, որոնք տեսականորեն կարող են փոխանցվել չստերիլիզացված դաջվածքի գործիքների կամ աղտոտված թանաքի միջոցով, ներառում են մաշկի մակերեսային վարակներ, սնկային վարակներ, որոշ տեսակներ հեպատիտ, հերպեսի պարզ վիրուս, ՄԻԱՎ, ստաֆիլոկոկ, տետանուս և տուբերկուլյոզ։

Կելոիդի ձևավորումը դաջվածքի տեղում

Դաջվածքի թանաքները նկարագրվել են որպես "անշանավոր ոչ ռեակտիվ հիստոլոգիապես"։ Այնուամենայնիվ, բժշկական փաստաթղթերում արձանագրվել են ալերգիկ ռեակցիաների դեպքեր, հատկապես որոշակի գույների նկատմամբ։ Սա երբեմն պայմանավորված է թանաքի պիգմենտում նիկելի առկայությամբ, որը կարող է առաջացնել մետաղի նկատմամբ տարածված ալերգիա։

Երբեմն, եթե արյունատար անոթ է վնասվում դաջվածքի պրոցեդուրայի ընթացքում, կարող է առաջանալ արյունազեղում/հեմատոմա։ Միևնույն ժամանակ, որոշ դաջվածքի թանաքներ կարող են պարունակել վտանգավոր նյութեր, և Եվրոպական Քիմիական Գործակալությունը (ECHA) առաջարկ է ներկայացրել սահմանափակելու մոտ 4000 նյութի միտումնավոր օգտագործումը կամ թույլատրելի կոնցենտրացիան, երբ դրանք առկա են դաջվածքի թանաքում։

Եվրոպական Միության Նանոմատերիալների Դիտարկման Կենտրոնի (EUON) ուսումնասիրության համաձայն, ժամանակակից դաջվածքի թանաքներից մի քանիսը պարունակում են նանոմատերիալներ, ինչը առաջացնում է լուրջ նանոտոքսիկոլոգիական մտահոգություններ։

Որոշ գույներ՝ կարմիրը կամ նման գույները, ինչպիսիք են մանուշակագույնը, վարդագույնը և նարնջագույնը, հակված են ավելի շատ խնդիրներ և վնասներ առաջացնելու՝ համեմատած այլ գույների հետ[118]։ Կարմիր թանաքն անգամ առաջացրել է այնքան լուրջ մաշկային և հյուսվածքային վնասվածքներ, որ անհրաժեշտ է եղել ոտքի կամ ձեռքի անդամահատում։ Եթե դաջվածքի որևէ մաս (հատկապես կարմիր) սկսում է նույնիսկ փոքր խնդիրներ առաջացնել, օրինակ՝ քոր գալ կամ ավելի վատ՝ ուռչել, ապա դանիացի փորձագետները խստորեն առաջարկում են հեռացնել կարմիր մասերը[119]։ 2017 թվականին Ֆրանսիայի Եվրոպական սինքրոտրոնային ճառագայթման հաստատության հետազոտողները պարզել են, որ դաջվածքի թանաքի որոշ քիմիական նյութեր կուտակվում են ավշային հանգույցներում՝ խոչընդոտելով վարակների դեմ պայքարելու նրանց ունակությունը։ Այնուամենայնիվ, հեղինակները նշել են, որ դաջվածք ունեցող մարդկանց մեծ մասը, ներառյալ վերլուծված դոնորները, չեն տառապում քրոնիկական բորբոքումից[120][121]։

Դաջվածք անող վարպետները հաճախ խորհուրդ են տալիս պաշտպանել մաշկը արևից՝ դաջվածքների գունաթափումը կանխելու և մաշկի ամբողջականությունը պահպանելու համար, ինչը հետագա դաջվածք անելը ավելի հեշտ կդարձնի[122][123]։

Հեռացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև դաջվածքները համարվում են մշտական, երբեմն հնարավոր է դրանք ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն հեռացնել լազերային բուժումների միջոցով։ Սովորաբար ածխածնի հիման վրա ստեղծված պիգմենտները կամ երկաթի օքսիդի հիման վրա ստեղծված պիգմենտները, ինչպես նաև որոշ գունավոր թանաքներ կարելի է ավելի ամբողջական հեռացնել, քան այլ գույների թանաքները։ Դաջվածքները հեռացնելու հետ կապված ծախսերն ու ցավը սովորաբար ավելի մեծ են, քան դրանք անելու հետ կապված ծախսերն ու ցավը։ Լազերային հեռացման մեթոդներից բացի, կան նաև այլ մեթոդներ, ներառյալ դերմաբրազիան, սալաբրազիան (մաշկի քերում աղով), կրճատման տեխնիկաները, կրիովիրաբուժությունը և հատումը, որը երբեմն դեռ օգտագործվում է մաշկի պատվաստման հետ միասին՝ ավելի մեծ դաջվածքների համար։ Այնուամենայնիվ, այս հին մեթոդները գրեթե ամբողջությամբ փոխարինվել են լազերային հեռացման բուժման տարբերակներով[124]:

Ժամանակավոր դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկավառակի ժամանակավոր ամբիգրամի դաջվածք Սեր/էրոս, դաստակների վրա

Ժամանակավոր դաջվածքը մշտական դաջվածքի նման մաշկի վրա արված ոչ մշտական պատկեր է։ Որպես մարմնի նկարչության ձև, ժամանակավոր դաջվածքները կարող են նկարվել, ներկվել կամ օդափոշիացվել[125][126]։

Տեսակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեկալի տիպի ժամանակավոր դաջվածքներ Դեկալի (սեղմվող) ժամանակավոր դաջվածքները օգտագործվում են մարմնի ցանկացած մաս զարդարելու համար։ Դրանք կարող են պահպանվել մեկ օրից մինչև մեկ շաբաթից ավել[127]։

Մետաղական զարդ-դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փայլաթիթեղային ժամանակավոր դաջվածքները դեկալի տիպի ժամանակավոր դաջվածքների տարատեսակ են, որոնք տպվում են փայլաթիթեղի դրոշմման տեխնիկայով՝ թանաքի փոխարեն։ Փայլաթիթեղային դիզայնը տպվում է հայելային պատկերով, որպեսզի մաշկի վրա կիրառելուց հետո երևա ճիշտ ուղղությամբ։ Յուրաքանչյուր մետաղական դաջվածք պաշտպանված է թափանցիկ պաշտպանիչ թաղանթով։

Օդափոշիացված ժամանակավոր դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած դրանք դարձել են ավելի հանրաճանաչ և սովորաբար պահանջում են ավելի մեծ ներդրում, օդափոշիացված ժամանակավոր դաջվածքները պակաս հավանական է, որ կհասնեն մշտական դաջվածքի տեսքին և կարող են չպահպանվել այնքան երկար, որքան սեղմվող ժամանակավոր դաջվածքները։ Նկարիչը փչում է օդափոշիացված դաջվածքները՝ օգտագործելով տրաֆարետ սպիրտային հիմքով կոսմետիկ թանաքներով։ Դեկալի դաջվածքների նման, օդափոշիացված ժամանակավոր դաջվածքները նույնպես հեշտությամբ հեռացվում են շփող սպիրտով կամ մանկական յուղով։

Հեննայի ժամանակավոր դաջվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաջվածքի մեկ այլ այլընտրանք է հեննայի հիմքով դաջվածքները, որոնք սովորաբար չեն պարունակում հավելումներ։ Հեննան բուսական ծագում ունեցող նյութ է, որը ներկվում է մաշկի վրա՝ այն ներկելով կարմրա-նարնջագույնից մինչև շագանակագույն երանգով։ Հեննայի կիսամշտական բնույթի պատճառով, դրանք չունեն դեկալի ժամանակավոր դաջվածքներին բնորոշ իրական գույները։ Կիրառման ժամանակատար գործընթացի պատճառով, այն համեմատաբար վատ տարբերակ է երեխաների համար։ Մաշկաբանական հրապարակումները հաղորդում են, որ բնական հեննայի նկատմամբ ալերգիկ ռեակցիաները շատ հազվադեպ են, և արտադրանքը ընդհանուր առմամբ համարվում է անվտանգ մաշկի վրա կիրառման համար։ Սակայ լուրջ խնդիրներ կարող են առաջանալ որոշակի հավելումներով հեննայի օգտագործումից։ FDA-ն և բժշկական ամսագրերը հաղորդում են, որ սև հեննայով ներկված ժամանակավոր դաջվածքները հատկապես վտանգավոր են։

Կիրառվում է հինա ժամանակավոր դաջվածք

Ապահովություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեկալի տիպի ժամանակավոր դաջվածքների անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեկալի ժամանակավոր դաջվածքները, երբ օրինական կերպով վաճառվում են Միացյալ Նահանգներում, ունեն իրենց գունային հավելումների հաստատումը ԱՄՆ Սննդի և դեղերի վարչության (FDA) կողմից՝ որպես կոսմետիկ միջոցներ – FDA-ն որոշել է, որ այս ներկանյութերն անվտանգ են «մաշկի հետ անմիջական շփման» համար։ Թեև FDA-ն ստացել է մի քանի հաղորդում այս տիպի ժամանակավոր դաջվածքից առաջացած մաշկի թեթև գրգռման մասին, ներառյալ կարմրությունը և այտուցը, գործակալությունը պարզել է, որ այս ախտանշանները «երեխաներին բնորոշ» են և բավականաչափ նշանակալի չեն հանրությանը նախազգուշացնելու համար։ Սակայն չհաստատված պիգմենտները, որոնք երբեմն օգտագործվում են ոչ ամերիկյան արտադրողների կողմից, կարող են ալերգիկ ռեակցիաներ առաջացնել ցանկացած մարդու մոտ։

Օդափոշիացված դաջվածքների անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արհեստագործության, արվեստ ստեղծելու կամ հագուստը զարդարելու համար արտադրված օդափոշիացված ներկերի տեսակները երբեք չպետք է օգտագործվեն դաջվածքների համար։ Այս ներկերը կարող են ալերգիկ կամ թունավոր լինել։

Հեննայի դաջվածքների անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դերմատիտ՝ սև հինայով արված ժամանակավոր դաջվածքի (դելֆինի) պատճառով

FDA-ն կանոնավոր կերպով նախազգուշացումներ է տալիս սպառողներին՝ խուսափելու ցանկացած ժամանակավոր դաջվածքներից, որոնք պիտակավորված են որպես սև հեննա կամ նախապես խառնված հեննա, քանի որ դրանք կարող են պարունակել պոտենցիալ վնասակար բաղադրիչներ, ներառյալ արծաթի նիտրատ, կարմին, պիրոգալոլ, դիսպերս նարնջագույն ներկանյութ և քրոմ։ Սև հեննան իր գույնը ստանում է պարաֆենիլենդիամինից (PPD), մանածագործական ներկանյութից, որը FDA-ի կողմից հաստատված է մարդու կողմից օգտագործման համար միայն մազերի ներկման մեջ։ Կանադայում PPD-ի օգտագործումը մաշկի վրա, ներառյալ մազերի ներկը, արգելված է։ Հետազոտությունները կապել են այս և այլ բաղադրիչները առողջական խնդիրների շարքի հետ, ներառյալ ալերգիկ ռեակցիաները, քրոնիկական բորբոքային ռեակցիաները և ուշ սկսվող ալերգիկ ռեակցիաները՝ կապված հագուստի և վարսավիրական ներկերի հետ[128]։ Դրանք կարող են այս ռեակցիաներն առաջացնել կիրառումից երկար ժամանակ անց։ Ոչ սև հեննան, ոչ էլ նախապես խառնված հեննան հաստատված չեն FDA-ի կողմից կոսմետիկ օգտագործման համար։

Կրոնական տեսակետներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին եգիպտացիները դաջվածքներն օգտագործում էին աստվածությանը նվիրվածություն ցույց տալու համար, և հավատում էին, որ դաջվածքները աստվածային պաշտպանություն են փոխանցում[129]։ Հինդուիզմում, Բուդդիզմում և Նեոպագանիզմում դաջվածքներն ընդունելի են։ Հարավարևելյան Ասիայում կա պաշտպանիչ դաջվածքների ավանդույթ, որոնք հայտնի են որպես սակ յանտ կամ յանտրա դաջվածքներ, որոնք ներառում են բուդդայական պատկերներ, աղոթքներ և խորհրդանիշներ։ Բուդդայի կամ այլ կրոնական կերպարների պատկերները հակասություններ են առաջացրել որոշ բուդդայական երկրներում, երբ դրանք օգտագործվել են արևմտյան մարդկանց կողմից դաջվածքների մեջ, ովքեր չեն հետևում Բուդդաների կամ աստվածությունների պատկերների հարգալից ցուցադրման ավանդական սովորույթներին։

Հուդայականությունը ընդհանուր առմամբ արգելում է դաջվածքները իր հետևորդների շրջանում՝ հիմնվելով Ղևտացոց 19-ի պատվիրանների վրա։ Հրեաները հակված են հավատալու, որ այս պատվիրանը վերաբերում է միայն հրեաներին և ոչ թե հեթանոսներին։ Սակայն, երիտասարդ հրեաների աճող թիվ դաջվածքներ է անում կա՛մ նորաձևության, կա՛մ իրենց հավատքի արտահայտման համար[130]։

Նոր Կտակարանում չկա հատուկ ուսմունք, որն արգելում է դաջվածքները։ Քրիստոնեական դավանանքների մեծ մասը հավատում է, որ Հին Ուխտի ծիսական օրենքները Ղևտացոցում չեղյալ են համարվել Նոր Ուխտի գալստյամբ. որ տարբեր մշակութային պրակտիկաների արգելքը, ներառյալ դաջվածքը, նախատեսված էր իսրայելցիներին հարևան ժողովուրդներից տարբերակելու համար սահմանափակ ժամանակահատվածում, և նախատեսված չէր որպես համընդհանուր օրենք՝ հեթանոսների համար բոլոր ժամանակներում կիրառելու համար։ Եգիպտոսի շատ ղպտի քրիստոնյաներ խաչի դաջվածք ունեն իրենց աջ դաստակին՝ մուսուլմաններից իրենց տարբերակելու համար։ Սակայն որոշ Ավետարանական և ֆունդամենտալիստ բողոքական դավանանքներ հավատում են, որ պատվիրանը կիրառելի է այսօր քրիստոնյաների համար և հավատում են, որ դաջվածք անելը մեղք է[131]։

Դաջվածքները համարվում են հարամ շատ սուննի մուսուլմանների համար՝ հիմնված գիտնականների որոշումների և սուննի Հադիսի հատվածների վրա[132]։ Շիա իսլամը չի արգելում դաջվածքները, և շատ շիա մուսուլմաններ (լիբանանցիներ, իրաքցիներ, իրանցիներ) ունեն դաջվածքներ, հատկապես կրոնական թեմաներով[132][133]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեջբերումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Johnson, Frankie J (2007). «Դաջվածքները՝ մտք, մարմին և հոգի։ Արվեստի ներքին էությունը». Sociological Viewpoints. 23: 45–61.
  2. ↑ Thompson, Beverly Yuen (2015). «"I Want to Be Covered": Heavily Tattooed Women Challenge the Dominant Beauty Culture» (PDF). Covered in Ink: Tattoos, Women and the Politics of the Body. New York, New York USA: New York University Press. էջեր 35–64. ISBN 978-0-8147-8920-9.
  3. ↑ «Meaning of Tatau 1». Pasefika Design.
  4. ↑ Blust, Robert; Trussel, Stephen (2010). «*sau₃ թռչող աղվեսի թևոսկոր, օգտագործվել է դաջվածքի համար; դաջվածք». Austronesian Comparative Dictionary. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. Վերցված է 8 November 2022-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 «tattoo». The Hutchinson Unabridged Encyclopedia with Atlas and Weather guide (Credo Reference. Web. ed.). Helicon. July 2021.
  6. ↑ OED
  7. ↑ «Tattoo History: Flash Art». Cloak and Dagger. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  8. ↑ «History Of Irezumi/Horimono». Oni Tattoo Design. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  9. ↑ Roth, H. Ling (11 September 1900). On Permanent Artificial Skin Marks: a definition of terms. Bradford: Anthropological Section of the British Association for the Advancement of Science.
  10. ↑ McDougall, Russell and Davidson, Iain; eds. (2016). The Roth Family, Anthropology, and Colonial Administration, p.97. Routledge. 9781315417288.
  11. ↑ «Tattoos, Body Piercings, and Other Skin Adornments». Aad.org. Արխիվացված է օրիգինալից 23 December 2010-ին. Վերցված է 5 April 2012-ին.
  12. ↑ «10.18 Traumatic Tattoos and Abrasions». Emergency Medicine Informatics. Արխիվացված է օրիգինալից 7 September 2017-ին. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  13. ↑ James, William D.; Berger, Timothy G.; և այլք: (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. ISBN 978-0-7216-2921-6.
  14. ↑ Orwell, George (1940). «Down the Mine». Inside the Whale.
  15. ↑ «Tattoos and Numbers: The System of Identifying Prisoners at Auschwitz». www.ushmm.org.
  16. ↑ Photograph taken by Donald R. Ornitz. «Survivors in a barracks in Mauthausen. Note the tattoo on the chest of the man in the left foreground». United States Holocaust Memorial Museum (black and white photograph).
  17. ↑ «American film about Nazi atrocities at concentration camps shown at Nuremberg Trials [also called Concentration Camps in Germany, 1939-1945]». United States Holocaust Memorial Museum (Black and white 35mm nitrate film [digitised]). Archives of the Nuremberg International Military Tribunal. U.S. Army Signal Corps.
  18. ↑ «Tattoos and Numbers: The System of Identifying Prisoners at Auschwitz». encyclopedia.ushmm.org. Վերցված է 11 October 2019-ին.
  19. ↑ «Permanent Make-Up». NHS. Վերցված է 20 August 2018-ին.
  20. ↑ Locke, Katherine. 2013. "Women choose body art over reconstruction after cancer battle: Undergoing a mastectomy is a harrowing experience, but tattoos can celebrate the victory over cancer." The Guardian. 7 August 2013.
  21. ↑ Arndt, Kenneth A.; Hsu, Jeffrey T. S. (2007). Manual of Dermatologic Therapeutics (illustrated ed.). Lippincott Williams & Wilkins. էջ 116. ISBN 978-0-7817-6058-4. Վերցված է 6 September 2013-ին.
  22. ↑ Lepre, George (2004). Himmler's Bosnian Division: The Waffen-SS Handschar Division 1943–1945. Schiffer Publishing Ltd. էջ 310. ISBN 978-0-7643-0134-6.
  23. ↑ Gemma Angel, "Tattooing in Ancient Egypt Part 2: The Mummy of Amunet". 10 December 2012.
  24. ↑ Piombino-Mascali, Dario; Krutak, Lars (4 January 2020). «Therapeutic Tattoos and Ancient Mummies: The Case of the Iceman». Purposeful Pain: The Bioarchaeology of Intentional Suffering. Bioarchaeology and Social Theory. էջեր 119–136. doi:10.1007/978-3-030-32181-9_6. ISBN 978-3-030-32180-2. ISSN 2567-6814. Վերցված է 28 April 2021-ին.
  25. ↑ Spindler, Konrad (2001). The Man in the Ice. Phoenix. էջեր 178–184. ISBN 978-0-7538-1260-0.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Deter-Wolf, Aaron; Robitaille, Benoît; Krutak, Lars; Galliot, Sébastien (February 2016). «The World's Oldest Tattoos» (PDF). Journal of Archaeological Science: Reports. 5: 19–24. Bibcode:2016JArSR...5...19D. doi:10.1016/j.jasrep.2015.11.007. S2CID 162580662.
  27. ↑ Scallan, Marilyn (9 December 2015). «Ancient Ink: Iceman Otzi Has World's Oldest Tattoos». Smithsonian Science News. Վերցված է 19 December 2015-ին.
  28. ↑ Ghosh, Pallab (1 March 2018). «'Oldest tattoo' found on 5,000-year-old Egyptian mummies». BBC. Վերցված է 8 March 2018-ին.
  29. ↑ Patrick Vinton Kirch (2012). A Shark Going Inland Is My Chief: The Island Civilization of Ancient Hawai'i. University of California Press. էջեր 31–32. ISBN 978-0-520-27330-6.
  30. ↑ 30,0 30,1 Furey, Louise (2017). «Archeological Evidence for Tattooing in Polynesia and Micronesia». In Lars Krutak & Aaron Deter-Wolf (ed.). Ancient Ink: The Archaeology of Tattooing. University of Washington Press. էջեր 159–184. ISBN 978-0-295-74284-7.
  31. ↑ Baldick, Julian (2013). Ancient Religions of the Austronesian World: From Australasia to Taiwan. I.B.Tauris. էջ 3. ISBN 978-1-78076-366-8.
  32. ↑ Evans, Susan, Toby. 2013. Ancient Mexico and Central America: Archaeology and Culture History. 3rd Edition.
  33. ↑ Wilson-Fall, Wendy (Spring 2014). «The Motive of the Motif Tattoos of Fulbe Pastoralists». African Arts. 47 (1): 54–65. doi:10.1162/AFAR_a_00122. S2CID 53477985.
  34. ↑ Corbett, Sarah (6 February 2016). «Facial Tattooing of Berber Women». Ethnic Jewels Magazine. Վերցված է 18 May 2018-ին.
  35. ↑ Kaeppler, Adrienne L. (2018). The iconic tattooed man of easter island: an illustrated life. Santa Monica, CA: EISP Foundation Mana Press. էջեր 37, 51. ISBN 978-1-7324952-0-3.
  36. ↑ Lelaj, Olsi (2015). «Mbi tatuazhin në shoqërinë shqiptare» [On Tattoo in the Albanian Society]. Kultura Popullore. Centre of Albanological Studies. 34 (71–72): 91–118. ISSN 2309-5717.
  37. ↑ Norman, Camilla (2018). «Illyrian Vestiges in Daunian Costume: tattoos, string aprons and a helmet». In Gianfranco De Benedittis (ed.). Realtà medioadriatiche a confronto: contatti e scambi tra le due sponde. Atti del convegno Termoli 22-23 luglio 2016. Campobasso: Università degli Studi del Molise. էջեր 57–71.
  38. ↑ Carr, Gillian (2005). «Woad, tattoing, and identity in later Iron Age and Early Roman Britain». Oxford Journal of Archaeology. 24 (3): 273–292. doi:10.1111/j.1468-0092.2005.00236.x.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Friedman, Renée (2018). «Natural Mummies from Predynastic Egypt Reveal the World's Earliest Figural Tattoos». Journal of Archaeological Science. 92: 116–125 – via Elsevier Science Direct.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 40,5 40,6 40,7 Tassie, Geoffrey (2003). «Identifying the Practice of Tattooing in Ancient Egypt and Nubia». Papers from the Institute of Archaeology. 14: 85–101.
  41. ↑ Mangubat, Lio (Nov 2, 2017). «The True Story of the Mindanaoan Slave Whose Skin Was Displayed at Oxford». Esquire Philippines. Արխիվացված օրիգինալից May 30, 2023-ին.
  42. ↑ Savage, John (c. 1692). "Etching of Prince Giolo". State Library of New South Wales.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Maxwell-Stewart, Hamish, in Caplan, J. (2000). Written on the body: The tattoo in European and American history / edited by Jane Caplan. London: Reaktion. 1-86189-062-1
  44. ↑ Barnes, Geraldine (2006). «Curiosity, Wonder, and William Dampier's Painted Prince». Journal for Early Modern Cultural Studies. 6 (1): 31–50. doi:10.1353/jem.2006.0002. S2CID 159686056.
  45. ↑ Krutak, Lars (22 August 2013). «Myth Busting Tattoo (Art) History». Lars Krutak: Tattoo Anthropologist. Վերցված է 25 February 2020-ին.
  46. ↑ Mangubat (2017). The True Story of the Mindanaoan Slave Whose Skin Was Displayed at Oxford. Esquire.
  47. ↑ «Captain Cook, Sir Joseph Banks and tattoos in Tahiti». Royal Museums Greenwich (անգլերեն). 25 August 2015. Վերցված է 3 April 2020-ին.
  48. ↑ Knows, The Dear (6 June 2010). «Sir Joseph Banks and the Art of Tattoo». The Dear Surprise (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 3 April 2020-ին.
  49. ↑ Gallacher, Stevie (6 August 2018). «The story of Scots explorer and artist Sydney Parkinson, who joined Captain Cook's expedition armed with pencils and paint». The Sunday Post (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 3 April 2020-ին.
  50. ↑ «The Cook Myth: Common Tattoo History Debunked». tattoohistorian.com. 5 April 2014.
  51. ↑ «The man who started the tattoo craze in Britain is coming to a museum near you». The Independent (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 26 May 2022-ին. Վերցված է 20 July 2018-ին.
  52. ↑ Մի քանի օր անց նավաբեկությունից հետո ջրասուզակները հայտնաբերեցին զոհվածների մարմինները։ Շատերն անճանաչելի էին, բայց անձնակազմի մի անդամը հեշտությամբ ճանաչվեց իր դաջվածքների շնորհիվ. «Հաճախ հարց է առաջանում, թե ինչու են նավաստիները դաջվածքներ անում»։ The Times (London), 30 հունվարի 1873, էջ 10
  53. ↑ The Times (London), 3 ապրիլի 1879, էջ 9. «Հանցագործության աշխարհն ունի իր մռայլ գունդը՝ այնքանով, որքանով դա վերաբերում է արտաքին... որակներին... նրանք իրենց անջնջելիորեն դաջվածքներ են անում... հաստատելով իրենց ինքնությունը ասեղների և վառոդի օգնությամբ։ Սա կարող է լինել բացատրությունը ջրահարսերի, Կուպիդոնի նետերի, ՄԱՐԻ անունի, ծնողների հիշատակին նվիրված տխուր մակագրությունների, ինչպես նաև ազատության կոչերի ակամա թախիծի»։
  54. ↑ Broadwell, Albert H. (27 January 1900). «Sporting pictures on the human skin». Country Life.Արխիվացված 3 Նոյեմբեր 2013 Wayback Machine
  55. ↑ The Times (London), 18 ապրիլի 1889, էջ 12. «Ճապոնացի պրոֆեսիոնալ դաջվածքագործը»։ Հոդվածը նկարագրում է Հոնկոնգում գործող անանուն ճապոնացի դաջվածքագործի գործունեությունը։ Նա վիշապի դաջվածքի համար պահանջում էր 4 ֆունտ, ինչը տևում էր 5 ժամ։ Հոդվածի վերջում նշվում է. «Հոնկոնգի վարպետը դաջվածք է արել անգլիացի արքայազնի ձեռքին, իսկ Կիոտոյում զբաղվել է մեկ ամբողջ ամիս՝ անգլիացի լորդի մարմնի և վերջույթների վրա ճապոնական պատմության տեսարանների վերարտադրությամբ։ Այդ աշխատանքի համար նրան վճարել են մոտ 100 ֆունտ։ Նա նաև դաջվածքներ է արել կանանց համար։ … Նրա տարեկան եկամուտը Հոնկոնգում դաջվածքներով մոտ 1,200 ֆունտ է»։
  56. ↑ Broadwell, Albert H. (27 January 1900). «Sporting pictures on the human skin». Country Life. «Առավել զգայուն դեպքերում մաշկի տակ ներարկում են կոկայինի մեղմ լուծույթ, ... և ոչ մի զգացողություն չի լինում, իսկ հանգստացնող լուծույթն այնքան մեղմ է, որ ոչ մի ազդեցություն չի թողնում ... բացառությամբ տեղային ազդեցության»։
  57. ↑ 1969 թվականին Լորդերի պալատը քննարկեց անչափահասների դաջվածքն արգելելու մասին օրինագիծ՝ հիմնվելով այն մտահոգության վրա, որ վերջին տարիներին այն դարձել է «մոդայիկ» երիտասարդների համար, սակայն ասոցացվում է հանցագործության հետ, քանի որ երիտասարդ հանցագործների 40%-ը դաջվածքներ ուներ։ Լորդ Թեյնհեմը և Աբերդինի և Թեմեյրի 3-րդ մարկիզը սակայն առարկեցին՝ նշելով, որ իրենք նույնպես երիտասարդ տարիքում դաջվածքներ են արել՝ առանց որևէ բացասական հետևանքի։ The Times (London), 29 ապրիլի 1969, էջ 4. «Երիտասարդներին խայտառակ դաջվածքներից փրկելը»։
  58. ↑ Root, Leeanne (13 September 2018). «How Native American Tattoos Influenced the Body Art Industry». Ict News (անգլերեն). Վերցված է 12 June 2022-ին.
  59. ↑ Friedman Herlihy, Anna Felicity (June 2012). Tattooed Transculturites: Western Expatriates among Amerindian and Pacific Islander Societies, 1500–1900 (PhD). Chicago, IL: University of Chicago.
  60. ↑ 60,0 60,1 Dye, Ira (1989). «The Tattoos of Early American Seafarers, 1796–1818». Proceedings of the American Philosophical Society. 133 (4): 520–554. ISSN 0003-049X. JSTOR 986875.
  61. ↑ Law in American History: Volume 1: From the Colonial Years Through the Civil War. Էջ 305։
  62. ↑ Nyssen, Carmen. «New York City's 1800s Tattoo Shops». Buzzworthy Tattoo History (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 7 September 2017. Վերցված է 6 June 2022-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  63. ↑ 63,0 63,1 Amer, Aïda; Laskow, Sarah (13 August 2018). «Tattooing in the Civil War Was a Hedge Against Anonymous Death». Atlas Obscura (անգլերեն). Վերցված է 5 June 2022-ին.
  64. ↑ Namra, Inbar (5 May 2023). «Victorian Tattoos – Yes, They Were a Thing». Greatest Ink (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 5 May 2023-ին.
  65. ↑ 65,0 65,1 «Think before you ink: Tattoo risks». Mayo Clinic (անգլերեն). Վերցված է 26 April 2022-ին.
  66. ↑ «Original Tattoo Artist: Times Changing». The Washington Post (ամերիկյան անգլերեն). 9 November 1980. ISSN 0190-8286. Վերցված է 5 March 2019-ին.
  67. ↑ Kirby, David (2012). Inked Well. Patterns for College Writing: A Rhetorical Reader and Guide: Bedford/St. Martins. էջեր 685–689. ISBN 978-0-312-67684-1.
  68. ↑ «A Portrait of 'Generation Next'». The Pew Research Center for the People and the Press. 9 January 2007. Վերցված է 5 April 2012-ին.
  69. ↑ «History, Ink – The Valentine». Google Arts & Culture (անգլերեն). Վերցված է 20 April 2020-ին.
  70. ↑ Roberts, D. J. (2012). «Secret Ink: Tattoo's Place in Contemporary American Culture». Journal of American Culture. 35 (2): 153–65. doi:10.1111/j.1542-734x.2012.00804.x. PMID 22737733.
  71. ↑ «State last to legalize tattoo artists, parlors». Chicago Tribune. 11 May 2006. Վերցված է 6 June 2019-ին.
  72. ↑ 72,0 72,1 «Aboriginal Scarification». The Australian Museum (անգլերեն). Վերցված է 2023-05-21-ին.
  73. ↑ Clare Andersen in Caplan, J. (2000). Written on the body: The tattoo in European and American history / edited by Jane Caplan. London: Reaktion. 1-86189-062-1
  74. ↑ «Tattoo trend goes back to Tasmania's convict era, author finds». ABC News. 30 August 2016.
  75. ↑ PIX Magazine, Vol. 1 No. 4 (19 February 1938)
  76. ↑ SYDNEY WOMEN'S CRAZE. (6 October 1923). Maryborough Chronicle, Wide Bay and Burnett Advertiser (Qld. : 1860–1947), p. 11
  77. ↑ Fred Harris Tattoo Studio Sydney, 1916–1943, State Library of New South Wales
  78. ↑ «Tattoo Removal Stats and Facts». 26 November 2019.
  79. ↑ «Rites Of Passage Tattoo Festival | Melbourne & Sydney». ritesofpassagefestival.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 18 July 2022-ին.
  80. ↑ «Australian Tattoo Expo | 300+ Tattoo Artists Under One Roof». www.tattooexpo.com.au (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 18 July 2022-ին.
  81. ↑ «Pre-Columbian Tattoos of Western South America». 6 July 2020.
  82. ↑ «The Kayabi: Tattooers of the Brazilian Amazon». 25 May 2013.
  83. ↑ «20 interesting facts about Sao Paulo». 22 May 2022.
  84. ↑ 84,0 84,1 Atkinson, Michael (2003). Tattooed: the sociogenesis of a body art. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-8568-9. Վերցված է 5 April 2012-ին.
  85. ↑ «Toi moko « Trafficking Culture» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023-05-21-ին.
  86. ↑ «A Strange Trade — Deals in Maori Heads — Pioneer Artists». victoria.ac.nz.
  87. ↑ Fennell, Marc; Ross, Monique (2020-12-13). «The headhunters». ABC News (ավստրալիական անգլերեն). Վերցված է 2023-05-21-ին.
  88. ↑ Sharma, Dristi (2021). «A link through the ink». India Today. Վերցված է 2021-12-23-ին.
  89. ↑ «Tattoo Lasers: Overview, Histology, Tattoo Removal Techniques». Medscape. 13 September 2017.
  90. ↑ «Researchers Develop Painless Tattoos That Can Be Self-Administered». research.gatech.edu. {{cite web}}: Text "Research" ignored (օգնություն)
  91. ↑ Li, Song; Kim, Youngeun; Lee, Jeong Woo; Prausnitz, Mark R. (21 October 2022). «Microneedle patch tattoos». iScience (անգլերեն). 25 (10): 105014. Bibcode:2022iSci...25j5014L. doi:10.1016/j.isci.2022.105014. PMC 9617462. PMID 36317159.
  92. ↑ «Tattooing and body piercing guidance: Toolkit» (PDF). Chartered Institute of Environmental Health. Վերցված է 17 March 2017-ին.
  93. ↑ DeMello, Margo (2014). Inked: Tattoos and Body Art around the World. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-076-8.
  94. ↑ José S. Arcilla (1998). An Introduction to Philippine History. Ateneo de Manila University Press. էջեր 14–16. ISBN 9789715502610.
  95. ↑ William Henry Scott (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Ateneo de Manila University Press.
  96. ↑ Major-General Robley (1896). «Moko and Mokamokai – Chapter I – How Moko First Became Knows to Europeans». Moko; or Maori Tattooing. Chapman and Hall Limited. էջ 5. Վերցված է 26 September 2009-ին.
  97. ↑ Lach, Donald F. & Van Kley, Edwin J. (1998). Asia in the Making of Europe, Volume III: A Century of Advance. Book 3: Southeast Asia. University of Chicago Press. էջ 1499. ISBN 978-0-226-46768-9.
  98. ↑ 98,0 98,1 DeMello, Margo (2007). Encyclopedia of body adornment. Westport: Greenwood Press. էջ 61. ISBN 978-0-313-33695-9.
  99. ↑ Dutton, Michael (1998). Streetlife China. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 163 & 180. ISBN 978-0-521-63141-9.
  100. ↑ Dutton, Michael (1998). Streetlife China. Cambridge: Cambridge University Press. էջ 180. ISBN 978-0-521-63141-9.
  101. ↑ «Tattoos and the Romans...». ancientworlds.net. Վերցված է 2024-04-16-ին.
  102. ↑ Truhelka, Ciro. Wissenschaftliche Mittheilungen Aus Bosnien und der Hercegovina: "Die Tätowirung bei den Katholiken Bosniens und der Hercegovina." Sarajevo; Bosnian National Museum, 1896.
  103. ↑ «A Military Deserter Marking Instrument, 1842». BADA (անգլերեն). Վերցված է 2024-04-16-ին.
  104. ↑ Ito, Masami, "Whether covered or brazen, tattoos make a statement", Japan Times, 8 հունիսի 2010, էջ 3
  105. ↑ «Native American Tattoos». Cloak and Dagger Tattoo London (ամերիկյան անգլերեն). 30 September 2020. Վերցված է 26 April 2022-ին.
  106. ↑ Wesley G. Jennings; Bryanna Hahn Fox; David P. Farrington (14 հունվարի 2014). «Հանցագործության մեջ ներգրված. դաջվածքների և կյանքի ընթացքում հանցավոր վարքագծի պատճառահետևանքային կապի ուսումնասիրություն՝ Քեմբրիջի հանցավորության զարգացման ուսումնասիրության շրջանակներում». Journal of Criminal Justice. 42 (1, Հունվար–Փետրվար 2014): 77–84. doi:10.1016/j.jcrimjus.2013.12.006.
  107. ↑ Adams, Joshua (2012). «Դաջվածքների և շեղված վարքագծի փոխհարաբերությունը ժամանակակից հասարակությունում». Deviance Today: 137–145.
  108. ↑ «Հասարակությունը և դաջվածքները». HuffPost UK (անգլերեն). 4 ապրիլի 2017. Վերցված է 26 մայիսի 2019-ին.
  109. ↑ Hodgkinson, Will (26 հոկտեմբերի 2010). «Ռուսական քրեական դաջվածքներ. կոդը կոտրելու փորձ». The Guardian (անգլերեն). Վերցված է 21 սեպտեմբերի 2018-ին.
  110. ↑ Bodies of Inscription: A Cultural History of the Modern Tattoo Community. Margo DeMello. Durham, NC: Duke University Press, 2000. vii + 222 pp., photographs, notes, bibliography, index.
  111. ↑ Lichtenstein, Andrew. «Texas Prison Tattoos». Foto8. Վերցված է 8 December 2007-ին.
  112. ↑ Hennessey, Rachel (8 March 2013). «Tattoos No Longer A Kiss Of Death In The Workplace». Yahoo! Small Business Advisor. Forbes. Արխիվացված է օրիգինալից May 4, 2013-ին. Վերցված է 15 March 2013-ին.
  113. ↑ «Beyond Skin». Museum of Croydon. Արխիվացված է օրիգինալից 17 August 2018-ին. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  114. ↑ Mifflin, Margot (2013). Bodies of Subversion: A secret history of women and tattoo (3rd ed.). Powerhouse Books. էջ 192. ISBN 978-1-57687-613-8.
  115. ↑ Carroll, L.; Anderson, R. (2002). «Body piercing, tattooing, self-esteem, and body investment in adolescent girls». Adolescence. 37 (147): 627–37. PMID 12458698.
  116. ↑ Thompson, Beverly Yuen (24 July 2015). Covered in Ink. New York University Press. doi:10.18574/nyu/9780814760000.001.0001. ISBN 978-0-8147-6000-0.
  117. ↑ Thompson, Beverly Yuen (2015). Covered in Ink: Tattoos, Women and the Politics of the Body. New York University Press. էջեր 87–88.
  118. ↑ «Gode råd om tatoveringer: De her farver skal du undgå». 26 March 2014.
  119. ↑ Danish TV programme "Min krop til andres forfærdelse" or "My body to the dismay of others" aired on DR 3 1. July 9pm CEST. A man who at a younger age had competed with his older brother to obtain the largest tattoos, experienced an infection years later originating in the red portions of the tattoos, resulting in his left leg being amputated piece by piece. Also, a woman with incipient problems at her two formerly red roses was followed as her skin was removed.
  120. ↑ Schreiver, Ines; Hesse, Bernhard; Seim, Christian; Castillo-Michel, Hiram; Villanova, Julie; Laux, Peter; Dreiack, Nadine; Penning, Randolf; Tucoulou, Remi; Cotte, Marine; Luch, Andreas (2017-09-12). «Synchrotron-based ν-XRF mapping and μ-FTIR microscopy enable to look into the fate and effects of tattoo pigments in human skin». Scientific Reports (անգլերեն). 7 (1): 11395. Bibcode:2017NatSR...711395S. doi:10.1038/s41598-017-11721-z. ISSN 2045-2322. PMC 5595966. PMID 28900193.
  121. ↑ Akst, Jef (2017-09-12). «Tattoo Ink Nanoparticles Persist in Lymph Nodes». The Scientist Magazine (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024-02-29-ին. Վերցված է 2024-08-17-ին.
  122. ↑ «Re: Cutaneous melanoma attributable to sunbed use: systematic review and meta-analysis». The BMJ (անգլերեն): e4757. 18 September 2018.
  123. ↑ Rosenbaum, Brooke E.; Milam, Emily C.; Seo, Lauren; Leger, Marie C. (2016). «Skin Care in the Tattoo Parlor: A Survey of Tattoo Artists in New York City». Dermatology (անգլերեն). 232 (4): 484–489. doi:10.1159/000446345. ISSN 1018-8665. PMID 27287431.
  124. ↑ «Images of Tattoo removal procedure» (գերմաներեն). Վերցված է 12 January 2011-ին.
  125. ↑ «Temporary Vs. Permanent Tattoos: Which One Should You Get? - Saved Tattoo» (ամերիկյան անգլերեն). 2 March 2021. Վերցված է 26 April 2022-ին.
  126. ↑ «How to remove temporary tattoos». 15 July 2021. Արխիվացված է օրիգինալից 15 August 2022-ին. Վերցված է 22 July 2021-ին.
  127. ↑ «Temporary Tattoos, Henna/Mehndi, and "Black Henna"». FDA. Վերցված է 3 August 2015-ին.
  128. ↑ «FDA warns consumers about dangers of temporary tattoos». Fox News. 26 March 2013. Վերցված է 3 August 2015-ին.
  129. ↑ Ferguson, Matthew (31 October 2018). «Opinions on tattoos differ by religion». Webster Journal. Վերցված է 13 April 2019-ին.
  130. ↑ Torgovnick, Kate (17 July 2008). «For Some Jews, It Only Sounds Like 'Taboo'». The New York Times. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  131. ↑ Campo, Juan E.; Iskander, John (26 October 2006). The Coptic Community. doi:10.1093/oxfordhb/9780195137989.001.0001. ISBN 978-0-19-513798-9.
  132. ↑ 132,0 132,1 «Are Tattoos Haram? - A Complete Guide». Muslimversity (ամերիկյան անգլերեն). 30 March 2020. Վերցված է 26 April 2022-ին.
  133. ↑ Velasco, Pia (23 March 2021). «My Muslim Culture Says Tattoos Are Haram-But Are They?». HelloGiggles (անգլերեն). Վերցված է 26 April 2022-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարդաբանական
Հանրաճանաչ և գեղարվեստական
Բժշկական

Այլ աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դաջվածք» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դաջվածք&oldid=10223600» էջից