Bree
Ayns fishig, ta bree ny vooad. Dy cadjin, t'ad soilshaghey magh eh myr "jargaght dy yannoo obbyr fishigagh". Foddee bree ve ec breneen, nhee ny corys nheeghyn erbee myr eiyrtys y stayd fishigagh oc.
Ta cummaghyn bree goaill stiagh bree gleashiddagh, cummyssagh, çhermagh, ym-hayrnagh, sheeanagh, bree so-sheeney as goulraght vagnaidagh lectragh. Ren y fishigagh Germaanagh Hermann von Helmholtz fondaghey dy vel cummaghyn bree corrym rish y cheilley - foddee bree un chummey skellal roish, agh hig rish y mooad bree cheddin ayns cummey elley.[1] Foddee oo gra dy vel bree biallagh da leigh freayltys rish traa. Cha nel bree so-chroo ny so-stroie.
Foddee cummey bree erbee goll er çhyndaa dys cummey elley. Mannagh vel eh bree çhermagh, foddee eh çhyndaa er fondid mie, ny eer lane fondid. Bentyn rish bree çhermagh, ta nah leigh çhiass-niartallaght lhiettal y fondid. Myr sampleyr, tra ta ooill aawoalley marish ocsygien, ta bree cummyssagh goll er seyrey, er y fa dy vel kianglaghyn kemmigagh noa çheet rish 'sy troaryn as adsyn ny smoo shassooagh na ny v'ayns yn ocsygien as ooill. Foddee oo jannoo lectraght jeh'n vree seyrey er fondid mie liorish cooilleeney yn aawoalley ayns killag conney. Er y laue elley, foddee oo jannoo bree çhermagh jeh liorish lostey yn ooill. Agh liorish shen, ta kuse jeh'n bree çhermagh goll er "leodaghey", as cha nel eh ry-gheddyn da obbyr elley ec yn un çhiassid; myr shen, t'eh ayn ayns cummey nagh nod oo çhyndaa dys cummey elley. Ny yei shen, foddee oo jannoo cummaghyn bree elley jeh'n vree çhermagh t'er mayrn. Ayns dagh obbyr çhyndaa bree, ta'n lane vooadys bree neuchaghlaaee. Hug ad roish y reill shoh leah 'sy 19oo eash. T'eh bentyn rish corys scarrit erbee. Rere çhoarym Noether, ta freayltys bree ny eiyrtys nagh vel leighyn fishigagh caghlaa rish y traa.[2]
Ga nagh vel ard-sym bree ayns corys ennagh caghlaa rish y traa, ta'n feeu echey croghey er crauelagh cooilleeinee. Myr sampleyr, cha nel bree gleashiddagh erbee ec troailtagh ny hoie ayns eltan bentyn rish yn etlan; agh bentyn rish y thalloo, ta bree gleashiddagh echey, as myr shen, ard-sym bree ny smoo.
She mooad fishigagh scaillearagh eh bree. Rere Corys Unnidyn Eddyr-ashoonagh, t'ad towse bree ayns jouleyn, agh ayns magheryn ennagh t'ad jannoo ymmyd jeh unnidyn elley, myr sampleyr, kilowatt-ooryn as kilohiassanyn.
Imraaghyn
[reagh | edit source]- ↑ R. Resnick; D. Halliday (1960). "22-1 (Heat, a Form of Energy)", Physics (Baarle). John Wiley & Sons.
- ↑ Lofts, G; O'Keeffe D; et al. (2004). "11 — Mechanical Interactions", Jacaranda Physics 1, 2 (Baarle), Milton, Queensland, yn Austrail: John Willey & Sons Australia Ltd., 286. ISBN 0 7016 3777 3.
