Saltar ao contido

Superóxido dismutase

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Superóxido dismutase
Estrutura dun tetrámero da Mn-superóxido dismutase 2 humana.[1]
Identificadores
Número EC 1.15.1.1
Número CAS 9054-89-1
Bases de datos
IntEnz vista de IntEnz
BRENDA entrada de BRENDA
ExPASy vista de NiceZyme
KEGG entrada de KEGG
MetaCyc vía metabólica
PRIAM perfil
Estruturas PDB RCSB PDB PDBe PDBj PDBsum
Gene Ontology AmiGO / EGO

A superóxido dismutase (SOD, EC 1.15.1.1) é un encima que cataliza alternativamente a dismutación (ou partición) do radical superóxido (O2−) en oxíxeno molecular ordinario (O2) ou en peróxido de hidróxeno (H2O2). O superóxido prodúcese como un subproduto do metabolismo do oxíxeno e, se non é regulado, causa moitos tipos de danos celulares.[2] O peróxido de hidróxeno é degradado por outros encimas como a catalase. A SOD é unha importante defensa antioxidante en case todas as células vivas expostas ao oxíxeno. Unha excepción a esta estratexia é Lactobacillus plantarum e outros lactobacilos relacionados, que usan un mecanismo diferente para previr os danos causados polo (O2−) reactivo.

Reacción química

[editar | editar a fonte]

Os encimas SOD encárganse de neutralizar o radical superóxido ao engadir ou retirar alternativamente un electrón das moléculas de superóxido que atopan, cambiando o O2− a unha ou dúas especies menos nocivas, que poden ser o oxíxeno molecular (O2) ou o peróxido de hidróxeno (H2O2). Esta dismutación do superóxido catalizada pola SOD pode describirse, para a SOD de Cu,Zn, coas seguintes semirreaccións:

  • Cu2+-SOD + O2− → Cu+-SOD + O2
  • Cu+-SOD + O2− + 2H+ → Cu2+-SOD + H2O2

A forma xeral, aplicable a todas as formas coordinadas por metal da SOD, pode escribirse así:

  • M(n+1)+-SOD + O2− → Mn+-SOD + O2
  • Mn+-SOD + O2− + 2H+ → M(n+1)+-SOD + H2O2.

onde M = Cu (n=1) ; Mn (n=2) ; Fe (n=2) ; Ni (n=2).

Nunha serie de tales reaccións, o estado de oxidación e a carga do catión metálico oscila entre n e n+1: +1 e +2 para o Cu, ou +2 e +3 para outros metais.

Tipos

[editar | editar a fonte]

Xeral

[editar | editar a fonte]

Irwin Fridovich e Joe McCord na Universidade Duke descubriron a actividade encimática da superóxido dismutase en 1968.[3] As SODs coñecíanse previamente como un grupo de metaloproteínas de función descoñecida; por exemplo, a CuZnSOD coñecíase co nome de eritrocupreína (ou hemocupreína ou citocupreína) ou como o fármaco antiinflamatorio de uso veterinario "Orgotein".[4] Brewer (1967) identificara unha proteína que posteriormente sería coñecida como superóxido dismutase como unha indofenol oxidase ao facer unha análise proteica de xeles de amidón usando a técnica da fenazina-tetrazolio.[5]

Hai tres familias principais de superóxido dismutase, dependendo do pregamento proteíco que presenten e o seu cofactor metálico: o tipo de Cu/Zn (que se une tanto ao cobre coma ao zinc), os tipos de Fe e Mn (que se unen ou ao ferro ou ao manganeso), e o tipo de Ni (que se une ao níquel).

Diagrama de fitas da subunidade de SOD de Cu-Zn bovina[6]
Sitio activo da SOD de manganeso humana; o manganeso móstrase en púrpura.[7]
Dímeros de Mn-SOD e Fe-SOD.
  • Tipo de cobre e zinc. Usadas fundamentalmente polos eucariotas, incluíndo os humanos. O citosol de virtualmente todas as células eucariotas contén un encima SOD con cobre e zinc (Cu-Zn-SOD). Por exemplo, a Cu-Zn-SOD dispoñible comercialmente purifícase normalmente de células sanguíneas bovinas. O encima de Cu-Zn bovino é un homodímero cun peso molecular de 32.500. Foi a primeira SOD da que se resolveu a súa estrutura cristalina con resolución atómica, en 1975.[8] É un barril beta en greca de 8 febras, co sitio activo situado entre o barril e dous bucles superficiais. As dúas subunidades están estreitamente unidas, principalmente por interaccións hidrofóbicas e en menor medida electrostáticas. Os ligandos do cobre e zinc son as cadeas laterais de seis residuos de histidina e un de aspartato; unha histidina está unida entre os dous metais.[9]
  • Tipo de ferro ou manganeso. Usadas polos procariotas e protistas, e nas mitocondrias e cloroplastos.
    • Tipo de ferro. Moitas bacterias conteñen unha forma do encima con ferro (Fe-SOD); algunhas bacterias conteñen Fe-SOD, outras Mn-SOD e algunhas (como E. coli) conteñen ambas. A Fe-SOD pode tamén atoparse nos cloroplastos das plantas. As estruturas tridimensionais das superóxido dismutases de Mn e Fe homólogas teñen a mesma disposición de hélices alfa, e os seus sitios activos conteñen o mesmo tipo e disposición de cadeas laterais de aminoácidos. Son xeralmente dímeros, pero hai casos de tetrámeros.
    • Tipo de manganeso. Case todas as mitocondrias, e moitas bacterias, conteñen unha forma deste encima con manganeso (Mn-SOD). Por exemplo, a Mn-SOD das mitocondrias humanas. Os ligandos dos ións manganeso son 3 cadeas laterais da histidina, unha cadea lateral de aspartato e unha molécula de auga ou ligando hidroxilo, dependendo do estado de oxidación do Mn (respectivamente II e III).[10]
  • Tipo de níquel. É tipicamente procariota. Ten unha estrutura hexámera construída a partir de feixes de 4 hélices dextoxiros, cada un dos cales contén ganchos N-terminais que quelan un ión Ni. Este gancho do Ni contén o motivo His-Cys-X-X-Pro-Cys-Gly-X-Tyr; proporciona a maioría das interaccións críticas para a unión aos metais e a catálise, e serve como un probable diagnóstico das NiSODs.[11][12]
Superóxido dismutase
Dímero de superóxido dismutase de Cu,Zn de lévedo[13]
Identificadores
SímboloSod_Cu
PfamPF00080
InterProIPR001424
PROSITEPDOC00082
SCOPe1sdy / SUPFAM
Superóxido dismutase
Estrutura do dominio 1 (cor), superóxido dismutase de Mn humana[10]
Identificadores
SímboloSod_Fe_N
PfamPF00081
InterProIPR001189
PROSITEPDOC00083
SCOPe1n0j / SUPFAM
Superóxido dismutase
Estrutura do dominio 2 (cor), superóxido dismutase de Mn mitocondrial humana[10]
Identificadores
SímboloSod_Fe_C
PfamPF02777
InterProIPR001189
PROSITEPDOC00083
SCOPe1n0j / SUPFAM
Superóxido dismutase
Estrutura do hexámero da superóxido dismutase de Ni de Streptomyces[12]
Identificadores
SímboloSod_Ni
PfamPF09055
InterProIPR014123
SCOPe1q0d / SUPFAM

En plantas superiores, localizáronse isocimas da SOD en diferentes compartimentos celulares. A Mn-SOD está presente nas mitocondrias e peroxisomas. A Fe-SOD encontrouse principalmente nos cloroplastos pero tamén foi detectada nos peroxisomas, e a CuZn-SOD foi localizada no citosol, cloroplastos, peroxisomas, e no apoplasto.[14][15]

Humanos

[editar | editar a fonte]

Nos humanos hai tres formas de superóxido dismutase, igua que nos demais mamíferos e a maioría dos cordados. A SOD1 está localizada no citoplasma, a SOD2 nas mitocondrias, e a SOD3 é extracelular. A primeira é un dímero, mentres que as outras son tetrámeros. A SOD1 e SOD3 conteñen cobre e zinc, mentres que a SOD2, o encima mitocondrial, ten manganeso no seu centro reactivo. Os xenes están localizados nos cromosomas 21, 6 e 4, respectivamente (21q22.1, 6q25.3 e 4p15.3-p15.1).

Estrutura cristalina do encima SOD1 humano (cores do arco da vella N-terminal = azul, C-terminal = vermello) en complexo co cobre (esfera laranxa) e o zinc (esfera gris).[16]
Identificadores
Símbolo SOD1
Símbolos alt. ALS, ALS1
Entrez 6647
HUGO 11179
OMIM

147450

RefSeq NM_000454
UniProt P00441
Outros datos
Número EC 1.15.1.1
Locus Cr. 21 q22.1
Sitio activo da superóxido dismutase de Mn mitocondrial humana (SOD2).[1]
Identificadores
Símbolo SOD2
Símbolos alt. Mn-SOD; IPO-B; MVCD6
Entrez 6648
HUGO 11180
OMIM

147460

RefSeq NM_000636
UniProt P04179
Outros datos
Número EC 1.15.1.1
Locus Cr. 6 q25
Estrutura cristalográfica do encima SOD3 humano tetrámero (diagrama) en complexo con catións cobre e zinc (esferas laranxa e gris, respectivamente).[17]
Identificadores
Símbolo SOD3
Símbolos alt. EC-SOD; MGC20077
Entrez 6649
HUGO 11181
OMIM

185490

RefSeq NM_003102
UniProt P08294
Outros datos
Número EC 1.15.1.1
Locus Cr. 4 pter-q21

Plantas

[editar | editar a fonte]

En plantas superiores, os encimas superóxido dismutases (SODs) actúan como antioxidantes e protexen os compoñentes celulares da oxidación causada por especies reactivas do oxíxeno.[18] As especies reactivas do oxíxeno poden formarse como resultado da seca, lesións, herbicidas e pesticidas, ozono, actividade metabólica da planta, deficiencias en nutrientes, fotoinhibición, temperaturas externas ou do solo, metais tóxicos e raios UV ou gamma.[19][20] En concreto, o O2 molecular é reducido a O2− (superóxido) cando absorbe un electrón excitado liberado de compostos da cadea de transporte de electróns. O superóxido desnaturaliza encimas, oxida lípidos, e fragmentos de ADN.[19] As SODs catalizan a produción de O2 e H2O2 a partir de superóxido (O2−), o cal dá lugar a reactivos menos nocivos.

Cando se aclimatan a un incremento dos niveis de estrés oxidativo, as concentracións de SOD increméntanse tipicamente co grao das condicións de estrés. A compartimentalización de diferentes formas de SOD no corpo da planta fai que poidan contrarrestar os estreses de forma moi efectiva. Nas plantas hai tres clases ben coñecidas e estudadas de SODs de coencimas metálicos, que son:

  • As SODs de Fe que constan de dúas especies, unha homodímera (que contén 1-2 Fe) e outra tetrámera (con 2-4 Fe). Pénsase que son os metaloencimas SOD máis antigos e encóntranse en procariotas e eucariotas. As SODs de Fe están localizadas máis abundantemente dentro dos cloroplastos das plantas nas que aparecen.
  • As SODs de Mn constan dunha especie homodímera e especies homotetrámeras, cada unha das cales contén un só átomo de Mn(III) por subunidade. Encóntranse predominantemente en mitocondras e peroxisomas.
  • As SODs de Cu-Zn teñen propiedades eléctricas moi diferentes das das outras dúas clases. Estes están concentrados no cloroplasto, citosol e nalgúns casos o espazo extracelular. Nótese que as SODs de Cu-Zn proporcionan menos protección que as SODs de Fe cando se localizan no cloroplasto.[18][19][20]

Bacterias

[editar | editar a fonte]

Os glóbulos brancos humanos xeran superóxido e outras especies reactivas do oxíxeno para matar as bacterias. Durante a infección, algunhas bacterias (por exemplo, Burkholderia pseudomallei) producen superóxido dismutase para protexérense de ser aniquiladas.[21]

Bioquímica

[editar | editar a fonte]

A SOD protexe das reaccións nocivas do superóxido, defendendo a célula da súa toxicidade. A reacción do superóxido con non radicais está prohibida polo spin. En sistemas biolóxicos, isto significa que as súas principais reaccións son consigo mesmo (dismutación) ou con outro radical biolóxico como o óxido nítrico (NO) ou cun metal de transición. O radical anión superóxido (O2−) dismuta espontaneamente a O2 e peróxido de hidróxeno (H2O2) bastante rapidamente (~105 M−1s−1 a pH 7). A SOD é necesaria na célula porque o superóxido reacciona con dianas celulares sensibles e fundamentais. Por exemplo, reacciona co radical NO, e xera peroxinitrito tóxico.

Como a reacción de dismutación non catalizada para o superóxido require que dúas moléculas de superóxido reaccionen entre si, a taxa de dismutación é de segunda orde con respecto á concentración inicial de superóxido. Así, a vida media do superóxido, aínda que moi curta a altas concentracións (por exemplo, 0,05 segundos a 0,1mM), é, en realidade, bastante longa a baixas concentracións (por exemplo, 14 horas a 0,1 nM). En contraste, a reacción do superóxido coa SOD é de primeira orde con respecto á concentración do superóxido. Ademais, a superóxido dismutase ten a maior kcat/KM (unha aproximación da eficiencia catalítica) de todos os encimas coñecidos (~7 x 109 M−1s−1),[22] e esta reacción está limitada só pola frecuencia de colisión entre o encima e o superóxido. É dicir, a velocidade da reacción está "limitada pola difusión".

A alta eficiencia da superóxido dismutase parece que é necesaria para a célula: mesmo ás concentracións subnanomolares alcanzadas polas altas concentracións de SOD nas células, o superóxido inactiva o encima do ciclo do ácido cítrico aconitase, pode envelenar o metabolismo enerxético da célula, e libera ferro potencialmente tóxico. A aconitase é unha das varias (des)hidratases que conteñen grupos ferro-xofre nas rutas metabólicas que son inactivadas polo superóxido.[23]

Fisioloxía

[editar | editar a fonte]

O superóxido é unha das principais especies reactivas do oxíxeno da célula. Como consecuencia, a SOD desempeña un papel antioxidante clave. A importancia fisiolóxica das SODs ilústrase polas graves patoloxías que presentan os ratos alterados xeneticamente para que carezan da función deste encima. Os ratos que carecen de SOD2 morren uns días despois de naceren debido a un estrés oxidativo masivo.[24] Os ratos que carecen de SOD1 desenvolven unha ampla gama de patoloxías, incluíndo o carcinoma hepatocelular,[25] unha aceleración da perda de masa muscular relacionada coa idade,[26] unha incidencia temperán de cataratas e unha duración da vida reducida. Os ratos que carecen de SOD3 non mostran ningún defecto obvio e teñen unha duración da vida normal, aínda que son máis sensibles a danos hiperóxicos.[27] Os ratos knockout para calquera dos encimas SOD son máis sensibles aos efectos letais dos compostos que xeran superóxidos, como paraquat e diquat (dous herbicidas).

As moscas Drosophila que carecen de SOD1 teñen unha duración da vida drasticamente reducida, mentres que as que carecen de SOD2 morren antes do nacemento. Os knocdowns para a SOD no nematodo C. elegans non causan alteracións fisiolóxicas importantes. Os knockouts ou mutacións nulas en SOD1 son moi prexudiciais para o crecemento aerobio no lévedo Saccharomyces cerevisiae e teñen como resultado unha drástica redución na duración da vida posdiáuxica. Os knockout para SOD2 ou mutacións nulas causan inhibición do crecemento con fontes carbonadas para a respiración ademais de diminuíren a duración da vida posdiáuxica.

Xeráronse varios mutantes procariotas nulos para SOD, incluíndo en E. coli. A perda da CuZnSOD periplásmica causa a perda de virulencia e podería ser unha interesante diana para novos antibióticos.

Papel en enfermidades

[editar | editar a fonte]

As mutacións no encima SOD1 poden causar esclerose amiotrófica lateral familiar (unha forma de enfermidade das motoneuronas).[28][29][30][31] Unha mutación común é a A4V, e outra menos estudada é a G93A. As outras dúas isoformas da SOD non foron asociadas con ningunha enfermidade humana, pero nos ratos a inactivación de SOD2 causa letalidade perinatal[24] e a inactivación de SOD1 causa carcinoma hepatocelular.[25] As mutacións en SOD1 poden causar eslerose amiotrófica lateral familiar (varias evidencias mostran tamén que a SOD1 de tipo silvestre, en condicións de estrés celular, está implicada nunha fracción significativa dos casos de esclerose amiotrófica lateral esporádicos, que representan o 90% dos pacientes desta doenza),[32] por un mecanismo que actualmente non se coñece, pero que non se debe á perda da actividade encimática ou unha diminución na estabilidade conformacional da proteína SOD1. A sobreexpresión de SOD1 foi asociada aos trastornos neuronais que se observan na síndrome de Down.[33] En pacientes con talasemia, a SOD aumenta como mecanismo de compensación. Porén, no estadio crónico, a SOD non parece ser insuficiente e tende a diminuír debido á destrución de proteínas pola reacción masiva de oxidante-antioxidante.[34]

En ratos, as superóxido dismutases extracelulares (SOD3, ecSOD) contribúen ao desenvolvemento da hipertensión.[35][36] A diminución da actividade de SOD3 asociouse a enfermidades de pulmón como a síndrome de dificultade respiratoria aguda ou enfermidade pulmonar obstrutiva crónica.[37][38][39]

A superóxido dismutase tampouco se expresa nas células da crista neural no feto en desenvolvemento. Por tanto, os altos niveis de radicais libres poden causarlles danos a ditas células e inducir anomalías disráficas (defectos no tubo neural).

Actividade farmacolóxica

[editar | editar a fonte]

A SOD ten unha poderosa actividade antiinflamatoria. Por exemplo, a SOD é un tratamento experimental moi efectivo da inflamación crónica na colite, probado en ratos.[40] O tratamento con SOD diminúe a xeración de especies reactivas do oxíxeno e o estrés oxidativo e, dese xeito, inhibe a activación endotelial e modula os factores que gobernan a expresión de moléculas de adhesión e interaccións leucocito-endoteliais. Por tanto, usada como antioxidante pode ser unha importante nova terapia para o tratamento da enfermidade intestinal inflamatoria.[41]

Igualmente, a SOD ten moitas actividades farmacolóxicas. Por exemplo, mellora a nefrotoxicidade inducida polo cis-platino en roedores.[42] Na forma de "Orgotein" ou "ontosein", que é unha SOD do fígado bovino farmacoloxicamente activa, tamén é efectiva no tratamento de enfermidades inflamatorias do tracto urinario masculino.[43] Durante un certo período a SOD de fígado bovino obtivo unha aprobación regulatoria en varios países europeos para este uso, pero isto quedou paralizado pola preocupación pola posible transmisión de prións bovinos.

Un axente que imita a SOD chamado TEMPOL está actualmente probándose en ensaios clínicos para a radioprotección e prevención da dermatite inducida pola radiación.[44] TEMPOL e nitróxidos miméticos da SOD similares mostran múltiples accións en doenzas nas que está implicado o estrés oxidativo.[45]

Usos en cosmética

[editar | editar a fonte]

A SOD pode reducir os danos causados polos radicais libres na pel; por exemplo, reduce a fibrose que se produce despois de someterse a radiacións como tratamento para o cancro de mama. Porén, os estudos deste tipo deben considerarse preliminares, xa que moitas veces non teñen os controis adecuados, como pode ser a falta de aleatorización, estudos de dobre cego ou de placebo.[46] Propúxose que a superóxido dismutase reverte a fibrose, probablemente ao reverter os miofibroblastos (orixinados na fibrose) a fibroblastos normais.[47]

Fontes comerciais

[editar | editar a fonte]

A SOD obtense comercialmente do fitoplancto mariño, fígado bovino, do ravo picante, de melóns cantalupo (Cucumis melo var. cantalupo) e por fermentacións realizadas por certas bacterias, aínda que se pode atopar na maior parte dos seres vivos en diversas concentracións. Para usos terapéuticos normalmente a SOD inxéctase localmente. Non hai probas de que a inxestión de SOD non protexida (non en cápsulas con cuberta protectora) ou de alimentos ricos en SOD teña efectos fisiolóxicos: toda a SOD inxerida é degradada aos seus aminoácidos durante a dixestión, que despois se absorben no intestino. Porén, a inxestión de SOD unida a proteínas do trigo podería mellorar a súa actividade terapéutica, polo menos teoricamente.[48]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 PDB 1VAR; Borgstahl GE, Parge HE, Hickey MJ, Johnson MJ, Boissinot M, Hallewell RA, Lepock JR, Cabelli DE, Tainer JA (April 1996). "Human mitochondrial manganese superoxide dismutase polymorphic variant Ile58Thr reduces activity by destabilizing the tetrameric interface". Biochemistry 35 (14): 4287–97. PMID 8605177. doi:10.1021/bi951892w. 
  2. ↑ Hayyan M., Hashim M.A., AlNashef I.M., Superoxide Ion: Generation and Chemical Implications, Chem. Rev., 2016, 116 (5), pp 3029–3085. DOI: 10.1021/acs.chemrev.5b00407
  3. ↑ McCord JM, Fridovich I (Nov 1969). "Superoxide dismutase. An enzymic function for erythrocuprein (hemocuprein)". The Journal of Biological Chemistry 244 (22): 6049–55. PMID 5389100. 
  4. ↑ McCord JM, Fridovich I (1988). "Superoxide dismutase: the first twenty years (1968-1988)". Free Radical Biology & Medicine 5 (5-6): 363–9. PMID 2855736. doi:10.1016/0891-5849(88)90109-8. 
  5. ↑ Brewer GJ (Sep 1967). "Achromatic regions of tetrazolium stained starch gels: inherited electrophoretic variation". American Journal of Human Genetics 19 (5): 674–80. PMC 1706241. PMID 4292999. 
  6. ↑ PDB 2SOD;Tainer JA, Getzoff ED, Beem KM, Richardson JS, Richardson DC (September 1982). "Determination and analysis of the 2 A-structure of copper, zinc superoxide dismutase". J. Mol. Biol. 160 (2): 181–217. PMID 7175933. doi:10.1016/0022-2836(82)90174-7. 
  7. ↑ Quint P, Reutzel R, Mikulski R, McKenna R, Silverman DN (Feb 2006). "Crystal structure of nitrated human manganese superoxide dismutase: mechanism of inactivation". Free Radical Biology & Medicine 40 (3): 453–8. PMID 16443160. doi:10.1016/j.freeradbiomed.2005.08.045. 
  8. ↑ Richardson J, Thomas KA, Rubin BH, Richardson DC (Apr 1975). "Crystal structure of bovine Cu,Zn superoxide dismutase at 3 A resolution: chain tracing and metal ligands". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 72 (4): 1349–53. PMC 432531. PMID 1055410. doi:10.1073/pnas.72.4.1349. .
  9. ↑ Tainer JA, Getzoff ED, Richardson JS, Richardson DC (1983). "Structure and mechanism of copper, zinc superoxide dismutase". Nature 306 (5940): 284–7. PMID 6316150. doi:10.1038/306284a0. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 PDB 1N0J; Borgstahl GE, Parge HE, Hickey MJ, Beyer WF, Hallewell RA, Tainer JA (Oct 1992). "The structure of human mitochondrial manganese superoxide dismutase reveals a novel tetrameric interface of two 4-helix bundles". Cell 71 (1): 107–18. PMID 1394426. doi:10.1016/0092-8674(92)90270-M. 
  11. ↑ Barondeau DP, Kassmann CJ, Bruns CK, Tainer JA, Getzoff ED (Jun 2004). "Nickel superoxide dismutase structure and mechanism". Biochemistry 43 (25): 8038–47. PMID 15209499. doi:10.1021/bi0496081. 
  12. ↑ 12,0 12,1 PDB 1Q0M; Wuerges J, Lee JW, Yim YI, Yim HS, Kang SO, Djinovic Carugo K (Jun 2004). "Crystal structure of nickel-containing superoxide dismutase reveals another type of active site". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 101 (23): 8569–74. PMC 423235. PMID 15173586. doi:10.1073/pnas.0308514101. 
  13. ↑ PDB 1SDY; Djinović K, Gatti G, Coda A, Antolini L, Pelosi G, Desideri A, Falconi M, Marmocchi F, Rolilio G, Bolognesi M (December 1991). "Structure solution and molecular dynamics refinement of the yeast Cu,Zn enzyme superoxide dismutase". Acta Crystallogr. B 47 (6): 918–27. PMID 1772629. doi:10.1107/S0108768191004949. 
  14. ↑ Corpas FJ, Barroso JB, del Río LA (Apr 2001). "Peroxisomes as a source of reactive oxygen species and nitric oxide signal molecules in plant cells". Trends in Plant Science 6 (4): 145–50. PMID 11286918. doi:10.1016/S1360-1385(01)01898-2. 
  15. ↑ Corpas FJ, Fernández-Ocaña A, Carreras A, Valderrama R, Luque F, Esteban FJ, Rodríguez-Serrano M, Chaki M, Pedrajas JR, Sandalio LM, del Río LA, Barroso JB (Jul 2006). "The expression of different superoxide dismutase forms is cell-type dependent in olive (Olea europaea L.) leaves". Plant & Cell Physiology 47 (7): 984–94. PMID 16766574. doi:10.1093/pcp/pcj071. 
  16. ↑ PDB 3CQQ; Cao X, Antonyuk SV, Seetharaman SV, Whitson LJ, Taylor AB, Holloway SP, Strange RW, Doucette PA, Valentine JS, Tiwari A, Hayward LJ, Padua S, Cohlberg JA, Hasnain SS, Hart PJ (June 2008). "Structures of the G85R variant of SOD1 in familial amyotrophic lateral sclerosis". J. Biol. Chem. 283 (23): 16169–77. PMC 2414278. PMID 18378676. doi:10.1074/jbc.M801522200. 
  17. ↑ PDB 2JLP; Antonyuk SV, Strange RW, Marklund SL, Hasnain SS (May 2009). "The structure of human extracellular copper-zinc superoxide dismutase at 1.7 A resolution: insights into heparin and collagen binding". J. Mol. Biol. 388 (2): 310–26. PMID 19289127. doi:10.1016/j.jmb.2009.03.026. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Alscher RG, Erturk N, Heath LS (May 2002). "Role of superoxide dismutases (SODs) in controlling oxidative stress in plants". Journal of Experimental Botany 53 (372): 1331–41. PMID 11997379. doi:10.1093/jexbot/53.372.1331. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Smirnoff, Nicholas (1993). "Tansley Review No. 52 The role of active oxygen in the response of plants to water deficit and desiccation". Plant Phytology 125. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Raychaudhuri SS, Deng XW (2008). "The Role of Superoxide Dismutase in Combating Oxidative Stress in Higher Plants". The Botanical Review 66 (1): 89–98. doi:10.1007/BF02857783. 
  21. ↑ Vanaporn M, Wand M, Michell SL, Sarkar-Tyson M, Ireland P, Goldman S, Kewcharoenwong C, Rinchai D, Lertmemongkolchai G, Titball RW (Aug 2011). "Superoxide dismutase C is required for intracellular survival and virulence of Burkholderia pseudomallei". Microbiology 157 (Pt 8): 2392–400. PMID 21659326. doi:10.1099/mic.0.050823-0. 
  22. ↑ Heinrich PC, Löffler G, Petrifies PE (2006). Biochemie und Pathobiochemie (Springer-Lehrbuch) (German Edition). Berlin: Springer. p. 123. ISBN 3-540-32680-4. 
  23. ↑ Gardner PR, Raineri I, Epstein LB, White CW (Jun 1995). "Superoxide radical and iron modulate aconitase activity in mammalian cells". The Journal of Biological Chemistry 270 (22): 13399–405. PMID 7768942. doi:10.1074/jbc.270.22.13399. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Li Y, Huang TT, Carlson EJ, Melov S, Ursell PC, Olson JL, Noble LJ, Yoshimura MP, Berger C, Chan PH, Wallace DC, Epstein CJ (Dec 1995). "Dilated cardiomyopathy and neonatal lethality in mutant mice lacking manganese superoxide dismutase". Nature Genetics 11 (4): 376–81. PMID 7493016. doi:10.1038/ng1295-376. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Elchuri S, Oberley TD, Qi W, Eisenstein RS, Jackson Roberts L, Van Remmen H, Epstein CJ, Huang TT (Jan 2005). "CuZnSOD deficiency leads to persistent and widespread oxidative damage and hepatocarcinogenesis later in life". Oncogene 24 (3): 367–80. PMID 15531919. doi:10.1038/sj.onc.1208207. 
  26. ↑ Muller FL, Song W, Liu Y, Chaudhuri A, Pieke-Dahl S, Strong R, Huang TT, Epstein CJ, Roberts LJ, Csete M, Faulkner JA, Van Remmen H (Jun 2006). "Absence of CuZn superoxide dismutase leads to elevated oxidative stress and acceleration of age-dependent skeletal muscle atrophy". Free Radical Biology & Medicine 40 (11): 1993–2004. PMID 16716900. doi:10.1016/j.freeradbiomed.2006.01.036. 
  27. ↑ Sentman ML, Granström M, Jakobson H, Reaume A, Basu S, Marklund SL (Mar 2006). "Phenotypes of mice lacking extracellular superoxide dismutase and copper- and zinc-containing superoxide dismutase". The Journal of Biological Chemistry 281 (11): 6904–9. PMID 16377630. doi:10.1074/jbc.M510764200. 
  28. ↑ Milani P, Gagliardi S, Cova E, Cereda C (2011). "SOD1 Transcriptional and Posttranscriptional Regulation and Its Potential Implications in ALS". Neurology Research International 2011: 458427. PMC 3096450. PMID 21603028. doi:10.1155/2011/458427. 
  29. ↑ Deng HX, Hentati A, Tainer JA, Iqbal Z, Cayabyab A, Hung WY, Getzoff ED, Hu P, Herzfeldt B, Roos RP (Aug 1993). "Amyotrophic lateral sclerosis and structural defects in Cu,Zn superoxide dismutase". Science 261 (5124): 1047–51. PMID 8351519. doi:10.1126/science.8351519. 
  30. ↑ Conwit RA (Dec 2006). "Preventing familial ALS: a clinical trial may be feasible but is an efficacy trial warranted?". Journal of the Neurological Sciences 251 (1-2): 1–2. PMID 17070848. doi:10.1016/j.jns.2006.07.009. 
  31. ↑ Al-Chalabi A, Leigh PN (Aug 2000). "Recent advances in amyotrophic lateral sclerosis". Current Opinion in Neurology 13 (4): 397–405. PMID 10970056. doi:10.1097/00019052-200008000-00006. 
  32. ↑ Gagliardi S, Cova E, Davin A, Guareschi S, Abel K, Alvisi E, Laforenza U, Ghidoni R, Cashman JR, Ceroni M, Cereda C (Aug 2010). "SOD1 mRNA expression in sporadic amyotrophic lateral sclerosis". Neurobiology of Disease 39 (2): 198–203. PMID 20399857. doi:10.1016/j.nbd.2010.04.008. 
  33. ↑ Groner Y, Elroy-Stein O, Avraham KB, Schickler M, Knobler H, Minc-Golomb D, Bar-Peled O, Yarom R, Rotshenker S (1994). "Cell damage by excess CuZnSOD and Down's syndrome". Biomedicine & Pharmacotherapy = Biomédecine & Pharmacothérapie 48 (5-6): 231–40. PMID 7999984. doi:10.1016/0753-3322(94)90138-4. 
  34. ↑ Rujito L, Mulatsih S, Sofro AS (May 2015). "Status of Superoxide Dismutase in Transfusion Dependent Thalassaemia". North American Journal of Medical Sciences 7 (5): 194–8. PMID 26110130. doi:10.4103/1947-2714.157480. Arquivado dende o orixinal o 02 de xuño de 2018. Consultado o 11 de outubro de 2016. 
  35. ↑ Gongora MC, Qin Z, Laude K, Kim HW, McCann L, Folz JR, Dikalov S, Fukai T, Harrison DG (Sep 2006). "Role of extracellular superoxide dismutase in hypertension". Hypertension 48 (3): 473–81. PMID 16864745. doi:10.1161/01.HYP.0000235682.47673.ab. 
  36. ↑ Lob HE, Marvar PJ, Guzik TJ, Sharma S, McCann LA, Weyand C, Gordon FJ, Harrison DG (Feb 2010). "Induction of hypertension and peripheral inflammation by reduction of extracellular superoxide dismutase in the central nervous system". Hypertension 55 (2): 277–83, 6p following 283. PMC 2813894. PMID 20008675. doi:10.1161/HYPERTENSIONAHA.109.142646. 
  37. ↑ Young RP, Hopkins R, Black PN, Eddy C, Wu L, Gamble GD, Mills GD, Garrett JE, Eaton TE, Rees MI (May 2006). "Functional variants of antioxidant genes in smokers with COPD and in those with normal lung function". Thorax 61 (5): 394–9. PMC 2111196. PMID 16467073. doi:10.1136/thx.2005.048512. 
  38. ↑ Ganguly K, Depner M, Fattman C, Bein K, Oury TD, Wesselkamper SC, Borchers MT, Schreiber M, Gao F, von Mutius E, Kabesch M, Leikauf GD, Schulz H (May 2009). "Superoxide dismutase 3, extracellular (SOD3) variants and lung function". Physiological Genomics 37 (3): 260–7. PMC 2685504. PMID 19318538. doi:10.1152/physiolgenomics.90363.2008. 
  39. ↑ Gongora MC, Lob HE, Landmesser U, Guzik TJ, Martin WD, Ozumi K, Wall SM, Wilson DS, Murthy N, Gravanis M, Fukai T, Harrison DG (Oct 2008). "Loss of extracellular superoxide dismutase leads to acute lung damage in the presence of ambient air: a potential mechanism underlying adult respiratory distress syndrome". The American Journal of Pathology 173 (4): 915–26. PMC 2543061. PMID 18787098. doi:10.2353/ajpath.2008.080119. 
  40. ↑ Jubeh TT, Nadler-Milbauer M, Barenholz Y, Rubinstein A. Local treatment of experimental colitis in the rat by negatively charged liposomes of catalase, TMN and SOD. J Drug Target. 2006 Apr;14(3):155-63. PMID 16753829 . DOI 10.1080/10611860600648429
  41. ↑ Seguí J, Gironella M, Sans M, Granell S, Gil F, Gimeno M, Coronel P, Piqué JM, Panés J (Sep 2004). "Superoxide dismutase ameliorates TNBS-induced colitis by reducing oxidative stress, adhesion molecule expression, and leukocyte recruitment into the inflamed intestine". Journal of Leukocyte Biology 76 (3): 537–44. PMID 15197232. doi:10.1189/jlb.0304196. 
  42. ↑ McGinness JE, Proctor PH, Demopoulos HB, Hokanson JA, Kirkpatrick DS (1978). "Amelioration of cis-platinum nephrotoxicity by orgotein (superoxide dismutase)". Physiological Chemistry and Physics 10 (3): 267–77. PMID 733940. 
  43. ↑ Marberger H, Huber W, Bartsch G, Schulte T, Swoboda P (1974). "Orgotein: a new antiinflammatory metalloprotein drug evaluation of clinical efficacy and safety in inflammatory conditions of the urinary tract". International Urology and Nephrology 6 (2): 61–74. PMID 4615073. doi:10.1007/bf02081999. 
  44. ↑ Número do ensaio clínico NCT01324141 para "Topical MTS-01 for Dermatitis During Radiation and Chemotherapy for Anal Cancer" en ClinicalTrials.gov
  45. ↑ Wilcox CS (May 2010). "Effects of tempol and redox-cycling nitroxides in models of oxidative stress". Pharmacology & Therapeutics 126 (2): 119–45. PMC 2854323. PMID 20153367. doi:10.1016/j.pharmthera.2010.01.003. 
  46. ↑ Campana F, Zervoudis S, Perdereau B, Gez E, Fourquet A, Badiu C, Tsakiris G, Koulaloglou S (2004). "Topical superoxide dismutase reduces post-irradiation breast cancer fibrosis". Journal of Cellular and Molecular Medicine 8 (1): 109–16. PMID 15090266. doi:10.1111/j.1582-4934.2004.tb00265.x. 
  47. ↑ Vozenin-Brotons MC, Sivan V, Gault N, Renard C, Geffrotin C, Delanian S, Lefaix JL, Martin M (Jan 2001). "Antifibrotic action of Cu/Zn SOD is mediated by TGF-beta1 repression and phenotypic reversion of myofibroblasts". Free Radical Biology & Medicine 30 (1): 30–42. PMID 11134893. doi:10.1016/S0891-5849(00)00431-7. 
  48. ↑ Romao S (Mar 2015). "Therapeutic value of oral supplementation with melon superoxide dismutase and wheat gliadin combination". Nutrition 31 (3): 430–6. PMID 25701330. doi:10.1016/j.nut.2014.10.006. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Superóxido_dismutase&oldid=6719844»