Ourense

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Ourense.

Ourense

Brasón
Localización
42°20′08″N 7°51′51″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	provincia de Ourense
Capital de	provincia de Ourense
Capital	Ourense
Contén a división administrativa	Ourense
Poboación
Poboación	104.250 (2023) (1.223,59 hab./km²)
Xentilicio	ourensá, ourensán, auriense
Xeografía
Parte de	Ourense
Superficie	85,2 km²
Bañado por	río Miño
Altitude	145 m
Comparte fronteira con	Barbadás Coles O Pereiro de Aguiar Amoeiro Toén Punxín San Cibrao das Viñas
Datos históricos
Precedido por	Canedo
Santo padrón	Martiño de Tours
Organización política
• Alcalde	Gonzalo Pérez Jácome (2019–)
Eleccións municipais en Ourense
Identificador descritivo
Código postal	32001–32005
Fuso horario	UTC+01:00
Prefixo telefónico	988
Código INE	32054
Outro
Irmandado con	Quimper Vila Real Tlalnepantla de Baz (2002–) Tlalnepantla (pt) (2002–)
Páxina web	ourense.gal…

Ourense é unha cidade e concello de Galicia, capital da provincia de Ourense e da súa comarca homónima. É a terceira cidade máis poboada de Galicia despois de Vigo e A Coruña. Ourense tiña 104.250 habitantes (INE 2023).

Está atravesada polos ríos Miño, Barbaña e Lonia. É coñecida como A cidade das Burgas debido á sona das súas famosas fontes de augas termais (a auga sae a 60-68 °C). Tamén é coñecida como Auria.

Destacan como monumentos a catedral de Ourense (século XII) co seu Pórtico do Paraíso e o Santo Cristo, a ponte Maior, o claustro de San Francisco, a igrexa da Trindade e a de San Domingo, o conxunto da súa zona vella, en proceso de recuperación e a modernista Casa Taboada.

Cidade termal por excelencia, ademais das Burgas hai augas termais no balneario da Chavasqueira (de inspiración xaponesa), O Tinteiro, Muíño da Veiga e Outariz. Están moi próximos á capital os centros balnearios da Arnoia, Baños de Molgas, Laias e O Carballiño.

Xeografía

Vista aérea da cidade.

O concello ten 85,2 km², e atópase a unha altura de 135 metros sobre o nivel do mar.

Clima

A situación climatolóxica de Ourense é moi especial. Conta cun clima oceánico cunha forte influencia do clima continental e clima mediterráneo. De acordo coa clasificación de Köppen, Ourense ten un clima Csa, é dicir, un clima morno con verán seco ou mediterráneo. A situación xeográfica da cidade, metida nun val, fai que os veráns sexan dunha extrema dureza acadando a maioría das veces temperaturas superiores aos 35 °C no verán. No inverno as temperaturas son baixas, aínda que a maioría das veces non baixan dos 0 °C. A temperatura máxima máis alta rexistrada na historia foi de 42,6 °C en xullo de 1990 e a temperatura mínima máis baixa foi de -8,6 °C o día de Nadal de 2001.

Parámetros climáticos medios de Ourense (1931-1960)
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Ano
Temperatura media (°C)	6,9	7,7	10,8	12,6	16,0	19,4	22,1	21,4	19,2	14,7	10,0	7,7	14
Precipitacións (mm)	90	78	99	56	62	42	17	20	43	89	95	128	818
Fonte: AEMET

Parámetros climáticos medios de Ourense (1972-2000)
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Ano
Temperatura máxima absoluta (°C)	22,0	25,0	30,6	32,9	37,4	40,9	42,6	42,2	41,1	33,0	25,0	22,4	42,6
Temperatura máxima media (°C)	12,1	14,7	18,1	19,0	22,3	26,7	29,7	29,9	26,6	20,9	15,5	12,7	20,6
Temperatura media (°C)	7,5	9,2	11,4	12,7	15,7	19,4	22,1	22,0	19,4	15,1	10,8	8,5	14,5
Temperatura mínima media (°C)	2,9	3,7	4,6	6,3	9,2	12,2	14,6	14,2	12,3	9,3	6,1	4,4	8,3
Temperatura mínima absoluta (°C)	-7,0	-8,0	-6,8	-3,2	-0,4	2,4	6,4	1,5	3,0	-3,0	-6,8	-8,6	-8,6
Precipitacións (mm)	90	81	54	70	67	39	19	23	57	97	93	124	817
Horas de sol	87	105	167	180	199	239	272	270	201	138	90	70	2043
Humidade relativa media (%)	75	69	62	62	62	60	59	59	63	70	75	77	66
Fonte: AEMET

Praza Maior.

Demografía

Segundo datos do IGE do 2022, o concello de Ourense conta con 103.756 habitantes situados polo centro urbano (97.051 hab.) e as 21 parroquias das que consta o concello (6.705 hab). A densidade de poboación é de 1.227,88 hab./km².

Censo total en 2016	105.893 habitantes
Menores de 15 anos	13.672 (12,91 %)
Entre 15 e 64 anos	66.112 (62,43 %)
Maiores de 65 anos	26.109 (24,66 %)

Evolución da poboación desde 1900 ata 2008
1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2008
15.194	15.998	17.581	21.579	28.397	55.574	64.153	73.379	96.085	108.382	109.051	107.057

Historia

Artigo principal: Historia de Ourense.

Xardín das Burgas.

Aínda que había asentamentos castrexos á beira do Miño e do Loña como os de Valdegola, Oira e San Tomé a cidade ten a súa orixe no asentamento romano a carón das Burgas e da gornición da ponte romana.

Situada preto da Vía Nova que unía Bracara Augusta (hoxe Braga en Portugal) con Asturica Augusta (hoxe Astorga) a cidade mantivo importancia tras a época romana pola súa ponte e situación central na antiga Gallaecia. Foi corte real dos suevos crese que durante o reinado de Carriarico/Teodomiro que foi o que fundou a primeira igrexa dedicada a San Martiño de Tours.

Tras as incursións árabes e normandas do século X, iníciase unha lenta recuperación. En 1084 o bispo Ederonio restaura a catedral, hoxe Igrexa de Santa María Nai. Mais será durante o bispado de Lourenzo de Ourense cando dona Tareixa de Portugal concede a xurisdición da cidade ao bispo e aos seus sucesores en 1122 situación que se mantería ata o século XVII.

Ao longo da Idade Moderna Ourense foi cidade de cregos, nobres e funcionarios, sendo a súa industria a do viño, que se mantivo ata as pragas de final do XIX. Neste século a cidade vai incrementar a súa poboación coa construción da estrada Villacastín-Vigo, e a nova liña férrea Monforte-Vigo tamén fai medrar a cidade, que se espalla máis aló da tradicional zona vella.

Durante o século XX este crecemento mantívose: Ourense continuou a ser o centro administrativo da provincia gañando un notable pulo comercial ligado a emigración procedente de Zamora, Logroño e León que aparece atraída polas novas vías de comunicación.

Actualmente Ourense é un importante nó de comunicacións onde se cruzan tres autoestradas, catro Estradas Nacionais, así como catro vías de ferrocarril. A Estación de Ourense - Empalme, unha das dúas coa que conta a cidade, é a máis importante de Galicia, dende onde se centraliza todo o tráfico ferroviario do noroeste da península.

Toponimia

Bautizada polos romanos como "A cidade de ouro" (Auriense) pola súa abundancia neste metal precioso, foi unha importante cidade de Hispania ata que se esgotaron as súas reservas deste mineral, que se atopaba no río Miño. Un topónimo relacionado é o da próxima praia fluvial de Oira, que segundo outra hipótese é a orixe da forma latinizada Auriense por engadirlle o sufixo -(e)nse a un posible prerromano Oira.

Tamén se cre que o nome da cidade vén do latín aquae urente ("augas abrasadoras"), ou do xermánico Warmse ("lago quente"), polas coñecidas fontes de augas termais As Burgas (nome derivado do latín burca que significa "pía"), unha das moitas que existen no concello.

Patrimonio

Cabeceira da catedral.

Ponte Maior sobre o río Miño.

Fonte na praza do Ferro.

Fachada do Museo Arqueolóxico.

Ourense dispón dun amplo patrimonio histórico entre o que cabe destacar os seguintes monumentos e lugares:

• Catedral de San Martiño
• As Burgas
• Igrexa da Santísima Trindade
• Pazo de Velle
• Pazo provincial de Ourense
• Igrexa de Santo Domingo
• Pazo de Oca-Valladares
• Igrexa de Santa María Nai
• Praza Maior
• Praza do Trigo
• Praza do Ferro

Pontes e pasarelas

• Ponte do Milenio
• Ponte de Loña
• Ponte Maior (BIC). Da primeira ponte da época de Augusto só quedan algunhas pedras nas bases. No século XII reconstruíse dando o perfil actual co arco apuntado, pero as novas ruínas teñen que esperar ao século XVII, no que Melchor de Velasco Agüero aplica a solución definitiva. A torre que aparece no escudo da cidade foi demolida no século XIX.
• Ponte Nova
• Ponte do Ribeiriño
• Pasarela de Oira
• Pasarela de Outariz

Teatros e cines

• Teatro principal
• Auditorio provincial de Ourense
• Galicine

Museos

• Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense
• Museo Municipal de Ourense
• Museo Catedralicio de Ourense, de arte sacra.
• Museo Internacional de Cornamusas, exposición de gaitas e cornamusas procedentes de todo o mundo.
• Centro de exposicións Caixanova, exposicións temporais nas que teñen cabida todo tipo de manifestacións artísticas, con especial presenza das artes plásticas.
• Colección de trens Fernández Pacheco Outeiriño, reflicte a historia e evolución do ferrocarril universal a través de máis de 4.000 pezas.

Símbolos

O escudo de Ourense está formado por un fondo de prata sobre ondas de azur e prata que representan á auga, sobre a auga aparece unha ponte de ouro de cinco arcos. Na parte esquerda do escudo, sobre a ponte, aparece un castelo macenado de sabre e aclarado de goles. Á dereita do escudo pódese ver un león completamente dourado que terma dunha espada do mesmo metal. No centro do escudo apréciase unha coroa real pechada. Finalmente, o escudo está timbrado por unha coroa real, forrada de goles, ou vermello, pechada, que é un círculo de ouro, engastado de pedras preciosas, composto de oito floróns de follas de acanto, visibles cinco, interpoladas de perlas e de cada unha das súas follas saen cinco diademas sumados de perlas que converxen nun mundo azur, co semimeridiano e o ecuador de ouro, e de cruz de ouro.

Política

Pazo de Xustiza.

Artigo principal: Eleccións municipais en Ourense.

Véxase tamén: Alcaldes de Ourense.

Ourense é a capital da provincia, así como cabeceira da comarca homónima e do partido xudicial de Ourense. Ourense é a sede da Audiencia e Xulgados Provincias, a Deputación Provincial de Ourense, as delegacións da Xunta de Galicia e de varios organismos da Administración Xeral do Estado como a Subdelegación do Goberno, a Comisaría da Policía Nacional, o INSS e outros.

O popular Manuel Cabezas dirixiu o concello durante doce anos, entre 1995 e 2007, cando foi substituído por Enrique Nóvoa López, tamén concelleiro do PP, pouco antes das eleccións municipais dese mesmo ano. Delas xurdiu un goberno de coalición do PSdeG e o BNG que se revalidou en 2011. Trala dimisión o 29 de setembro de 2012 do socialista Francisco Rodríguez Fernández, ocupou a alcaldía en funcións a segunda na lista, Margarita Martín Rodríguez, ata a elección o 10 de outubro de 2012 de Agustín Fernández Gallego, número tres da lista do PSdeG, como novo alcalde.

Nas eleccións municipais de 2015, o PP foi a forza máis votada e o seu candidato Xesús Vázquez Abad foi elixido alcalde con maioría simple. En 2019 formouse un goberno en coalición de PP e Democracia Ourensana liderado por Gonzalo Pérez Jácome. En setembro de 2020 os concelleiros do PPdeG abandonan o goberno, e pouco despois fixérono varios concelleiros de DO críticos con Jácome.

Economía

A maior parte da cidadanía de Ourense traballa no sector servizos, aínda que tamén ten importancia o sector secundario, xa que a cidade conta con numerosas fábricas relacionadas coa química e os seus derivados. A cidade tamén recibe a influencia do Parque Tecnolóxico de Galicia, que aínda que non se atopa no concello de Ourense, achega grandes beneficios á cidade.

Infraestruturas de transportes

Estradas

O principal acceso á cidade é a autovía A-52 que comeza en O Porriño, e logo de pasar A Cañiza, Ribadavia e Ourense, diríxese cara a Verín, Pobra de Seabra e Benavente, onde desemboca na autovía A-6 a Madrid. Outro acceso é a AP-53 (chamada AG-53 nunha parte do seu percorrido) que procede de Santiago de Compostela e logo de pasar por Lalín xúntase coa A-52. Outras estradas de importancia son a N-120 que une Logroño e Vigo, pasando por Burgos, León, Ponferrada e Monforte de Lemos e que no futuro será a A-76; a N-525 que procede de Santiago e vai a Verín, e a N-540 que une Ourense con Lugo e que acaba 10 km ao norte da cidade na N-525 e que nun futuro será a A-56. Finalmente hai unha autovía urbana, a OU-11 que conecta a A-52 co barrio do Couto, o centro da cidade e a N-120 para desconxestionar os accesos á cidade.

Ferrocarril

Estación de Ourense - Empalme.

A rede de ferrocarril ten o seu centro na estación do Empalme, aínda que hai unha segunda estación na cidade, a de San Francisco, onde paran trens rexionais a Pobra de Seabra. Tamén existe unha terceira estación, a de Santa Cruz de Arrabaldo, apeadoiro de trens rexionais situado na parroquia de Arrabaldo, fóra do núcleo urbano.

A estación de Ourense-Empalme é a máis importante da cidade e tamén de Galicia, debido á confluencia das liñas Santiago-Madrid e Monforte-Vigo, sendo o distribuidor máis importante da comunidade actualmente. Á parte de ter servizos de Media Distancia, hai trens diarios a cidades como Madrid, Barcelona, Hendaia e Bilbao. Está previsto que en 2012 cheguen tamén á estación trens de alta velocidade.

Transporte público

En Ourense hai 28 liñas urbanas de autobús xestionadas pola empresa Urbanos de Ourense, que vertebran tódolos barrios da cidade. Unha delas, a liña 25, coñecida como Moucho Bus, circula só polas noites. A liña 19 une o centro da cidade coas termas de Outariz e coñécese como Tren turístico das Termas. Tamén hai servizo de taxis, que teñen paradas nos principais lugares da cidade.

Existe tamén varias liñas rexionais e nacionais de autobús que parten da estación de autobuses de Ourense.

Deporte

As institucións deportivas con máis tradición na cidade son:

• Club Deportivo Ourense, equipo de fútbol da segunda división B española (desaparecido)
• Ourense Fútbol Sala
• Cidade de As Burgas FS, equipo de fútbol sala feminino que milita na Primeira División de Fútbol Sala Feminino.
• Ponte Ourense FS, equipo de fútbol sala feminino que milita na Primeira División de Fútbol Sala Feminino.
• Club Ourense Baloncesto, que está na LEB Ouro.
• Club Waterpolo Pabellón Ourense, club que xoga na Liga Galega de Waterpolo.
• C.H. Cidade de Ourense, club de hóckey herba.
• Morcegos Hockey Línea, equipo que participa na liga Galega de hóckey a patíns en liña.
• Ourense CF, antigamente Ponte Ourense Club de Fútbol.
• Unión Deportiva Ourense é un equipo creado pouco despois da desaparición do CD Ourense a traves da plataforma SOS CD Ourense.

Ourense na literatura

A cidade de Ourense aparece como espazo en varias novelas da literatura galega. Blanco Amor sitúa aquí varias das súas novelas, aínda que sen identificala directamente: na A esmorga, a cidade aparece baixo o nome de Auria; en Xente ao lonxe simplemente como A.

Tamén en Ourense están ambientadas Ilustrísima (Carlos Casares, 1980) e as novelas de Diego Ameixeiras Baixo mínimos (2004), O cidadán do mes (2006), Dime algo sucio (2009) e Historias de Oregón (2011, co nome ficticio de Oregón).

Na literatura popular

• As nenas de Pontevedra/ son o mesmo cás de Ourense,/ son sen quitarlles nin porlles/ como tódalas mulleres.
• De Castilla veu un peine/ que pasou por Benavente/ para peina-lo cabelo/ do Santo Cristo de Ourense .
• Fun a Braga, fun a Ourense,/ tamén fun ó Limoeiro;/ non achei millor amigo/ que a bulsa do meu diñeiro .
• Pasei a Ponte de Ourense,/ paseina de madrugada;/ topei un anelo de ouro/ i unha mazá colorada .
• Pasei a Ponte de Ourense,/ queridiña, por te ver,/ o día que te non vexo/ non boto fabas ao pote .
• Pasei a Ponte de Ourense/ e paseina dacabalo;/ vin unha troita no río/ i atireille cun zapato .
• Quédate con Dios, Ourense,/ coas túas camas de seda,/ que eu voume pra miña terra/ dormir en palla centea .
• Quédate con Dios, Ourense,/ coas túas ourensanas,/ que eu voume pra miña terra/ ver as miñas aldeanas .
• Rapaces das Burgas/ calade un pouquiño,/ escoitade as coplas/ do noso Maíño .
• Tres cousas hai en Ourense/ que non as hai en España:/ O Santo Cristo, a Ponte/ e a Burga fervendo auga.
• Viva Cruña, viva Lugo,/ viva Ourense e Pontevedra,/ viva Galicia, irmauciños,/ que pra nós no’hai millor terra .

Cidades irmandadas

• Vila Real, Portugal
• Tlalnepantla de Baz, México
• Quimper, Francia

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Ourense.

• 
  Altitude 135 m.
• 
  Vista da Catedral, desde a praza do Corrixidor.
• 
  Casa do concello.

Lugares de Ourense

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Ourense vexa: Lugares de Ourense.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bande Rodríguez, Enrique (1986). Orense hace 100 años (en castelán). Concello de Ourense. ISBN 84-505-3866-1. 

Ligazóns externas

• Páxina do Concello de Ourense
• Páxina do Campus Universitario de Ourense
• Páxina oficial de turismo da cidade de Ourense
• Páxina de ocio e información de Ourense
• Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense