Oído

Anatomía do oído en 3D.

O oído ou ouvido (do verbo latino audire 'oír') é un conxunto de órganos cuxas funcións principais son dotar de equilibrio e audición ao corpo dos humanos ou animais. Dentro do estudo do medicina denomínase tamén órgano vestibulococlear.

É un órgano que se atopa moi desenvolvido, principalmente en mamíferos terrestres e acuáticos, tal é o caso dos félidos e os grandes cetáceos onde, grazas á súa evolución fisioanatómica, hiperdesenvolvéronse mecanorreceptocitos especializados en destacar o sentido de equilibrio e audición en perfecta harmonía. No caso do ser humano esta evolución non está tan desenvolvida.

En conxunto o estudo histoanatómico do oído divídese en tres partes, oído externo, oído medio e oído interno.

Oído externo

Esquema da anatomía do oído.

Esta primeira parte anatómica do oído, está composto dun pavillón auricular, e dun conduto auditivo externo. Este pavillón auricular é o que se atopa composto de cartilaxe elástico. Este pavillón conta co lóbulo auricular que está composto por tecido fibroso, graxa e vasos sanguíneos. (Winans, 1998)

Componse na súa orixe polo pavillón auricular, o conduto auditivo exterior e da pelve interiofica.

O pavillón auricular está nunha base de cartilaxe elástica recuberta por pel branda, dita pel posúe abundantes glándulas sebáceas e na súa parte media posúe fibras de músculo estriado que se comunican co conduto auditivo externo, dándolle firmeza e apoio; así como certa capacidade de movementos no ser humano. No oído animal pódese apreciar dentro do estudo do órgano vestibulococlear dos mamíferos terrestres aos músculos extremismos da orella.

O conduto auditivo externo esténdese desde devandito pavillón cara ao tímpano. Este conduto mide unha media de ao redor de 2.5 cm de longo no ser humano, e pode medir até 7 cm noutros mamíferos. Está composto de cartilaxe elástica, tecido óseo e pel branda. Xusto na pel localízanse glándulas ceruminosas, que son unha especie de glándulas sudoríparas apocrinas, sendo as responsables da produción de cerume, que ten por funcións protexer á cavidade ótica de axentes estraños, como o po, axentes parasitos, axentes virulentos e de certos axentes bacterianos; e evitar a maceración da pel branda do conduto.

Oído medio

Artigo principal: Oído medio.

Representación en 3D do oído medio.

Aprécianse dentro do seu edificio anatómico: a cavidade timpánica, a membrana timpánica, os osiños do oído, seos e celas mastoides, así como a tuba farínxea ou faringotimpánica (antes denominada Trompa de Eustaquio).

Dentro da cavidade timpánica abárcase un seo irregular repleto de aire, este elemento chega desde a nasofarinxe por medio da tuba faringotimpánica, e encárgase de dar axuste á estrutura intratimpánica, así como de servir de medio de transporte de frecuencias acústicas. A cavidade timpánica está recuberta por mucosa e unha lámina epitelial de tipo plano simple na súa parte posterior, pero na anterior apréciase un epitelio de tipo cilíndrico ciliado pseudoestratificado con células caliciformes. A cavidade timpánica, ou tamén chamada caixa timpánica, está formada por 6 paredes, unha externa que corresponde á membrana timpánica, unha parede interna que está en relación co promontorio, unha parede posterior que comunica coa mastoide, unha parede anterior que comunica a través da tuba auditiva coa nasofarinxe, unha parede superior ou teito e unha inferior relacionada coa vea xugular, todos estes detalles son importantes na cirurxía de oído medio.

A membrana timpánica é de aspecto transparente e separa á cavidade timpánica do meato auditivo externo. Ten unha estrutura ovaloide cun diámetro medio de ao redor de 1 cm. Á membrana timpánica estúdanselle dúas porcións; a Pars Tensis ou porción estriada e a Pars Laxus ou porción laxa. Componse de tres capas:

• Capa intermedia: composta por un tecido fibroconectivo conformado en semitotalidade á membrana timpánica, composta por coláxeno ademais de fibras elásticas e fibroblastos.
• Estrato córneo: é pel que recobre a superficie exterior da membrana timpánica carecendo de pelos e glándulas, composta por epiderme que se pousa sobre unha capa de tecido conectivo subepidermiano.
• Mucosa: reviste á superficie interior da capa intermedia de tecido conectivo, cun epitelio de características plano simple.

Os osículos óticos son catro diminutos ósos denominados pola súa arquitectura anatómica co nome de martelo (malleus), bigornia (incus, que contén a apófise lenticular), e o estribo (stapes). O estribo é o óso máis pequeno do corpo humano. Estes conforman unha cadea que se estende desde a membrana timpánica até a xanela oval. Os osículos están compostos por tecido óseo compacto e cartilaxe hialino. A función dos osículos óticos e a membrana timpánica é a transformación das ondas sonoras que viaxan por medio do aire na cavidade timpánica a ondas sónicas que viaxen por medio do líquido perilinfático do oído interno. Cando as ondas sonoras penetran o oído medio, o martelo golpea a bigornia e este golpea ao estribo inmediatamente, facendo comunicación entre estes 3 osiños; despois deste proceso o son pasa pola xanela oval e a xanela redonda.

A tuba faringotimpánica ou trompa de Eustaquio mide no ser humano de idade adulta uns 4 cm de media. Componse dunha porción ósea e outra cartilaxinosa, posúe unha lámina epitelial composta por epitelio nasofarínxeo ou epitelio cilíndrico ciliado pseudoestratificado con abundantes células caliciformes. Serve para igualar a presión a ambos os dous lados do tímpano.

Oído interno

Tamén denominado labirinto, divídese á súa vez en labyrinthus osseus (óseo) e labyrinthus captivus (membranoso). No labyrinthus os seus os pequenos condutos semicirculares pertencen ao órgano propio do equilibrio, mentres que a coclearis ou caracola pertence ao órgano da audición. O labyrinthus osseus contén un líquido linfático denominado perilinfa que está localizado no espazo perilinfático.

O labyrinthus captivus subdivídese en labyrinthus vestibularis e labyrinthus coclearis. O labyrinthus vestibularis inclúe os estatoconios e os denominados utriculo e sáculo localizados nos condutiños semicirculares óseos. O labyrinthus coclearis está formado polo condutiño coclearis situado na cóclea ósea. O organo de Corti sitúase no condutiño coclearis e é denominado o órgano receptor da audición e propiocepción.

Existen tamén as canles semicirculares, son tres tubiños arqueados en semicírculos, implantados no vestíbulo e situados en tres planos rectangulares, segundo as tres dimensións do espazo. As canles semicirculares dannos a noción do espazo e, por tanto, contribúen ao mantemento do equilibrio da cabeza e do corpo.

Despois atopamos o caracol ou cóclea é un sistema de tubos enrolados, con tres tubos diferentes, un á beira do outro denominados rampla vestibular, rampla media e rampla timpánica. A rampla vestibular e media están separadas entre si pola membrana vestibular (M.V.), a rampla timpánica e a rampla media están separadas pola membrana basilar (M.B.). Na superficie da membrana basilar áchase unha estrutura, o órgano de Corti, que contén unha serie de células mecanicamente sensibles, as células ciliadas. A rampla vestibular e a rampla timpánica atópanse cheas de perilinfa, esta é rica en Na e pobre en proteínas. A rampla media contén endolinfa a cal é rica en proteínas e contén sobre todo K. A rampla vestibular relaciónase coa xanela oval mediante o vestíbulo e a rampla timpánica limita coa xanela redonda. Ambos os condutos comunican abertamente no vértice do caracol ou helicotrema. As células ciliadas sostidas polas células de Deiters están dispostas angularmente e cos seus extremos alcanzan a membrana tectoria de tipo xelatinoso e que está estendida sobre as células ciliadas.

A membrana vestibular é tan delgada que non dificulta o paso das vibracións sonoras desde a rampla vestibular á rampla media. Por tanto en canto a transmisión do son, a rampla vestibular e media considéranse como unha única cámara. A importancia da membrana vestibular depende de que conserve a endolinfa na rampla media necesaria para o normal funcionamento das células ciliadas.

Órgano de Corti

Órgano de Corti.

É o órgano fundamental da propiocepción do proceso auditivo en xeral. É tamén nomeado como órgano da spira ou órgano espiral dado que se atopa en todo o percorrido do conduto coclear, localizado no oído interno. Está conformado por un epitelio engrosado de características demasiado complexas, imposibles de definir mesmo baixo microscopía electrónica, pero pódese sintetizar o seu estudo en dúas fontes celulares:

• Células ciliadas cocleares: teñen a función de transformar sinais acústicos físicos a sinais acústicos mecánicos cortilinfáticas, e destas a sinais electroquímicas dirixidas á área receptora auditiva da cortiza cerebral (41 e 42 de Brodman). Mecanorreceptocitos sensoriais, cunha fileira de células ciliadas internas e catro fileiras de células ciliadas externas.
  • Células Ciliadas Internas: existen nun número aproximado de 4000, aliñadas nunha única fileira sobre a cara interna das células columnares internas. Aseméllanse na súa microestrutura á dunha pera, dentro do seu citosol aprécianse bordos sinápticos de natureza aferente.
  • Células Ciliadas Externas: localízanse na periferia das células columnares externas formando 4 fileiras regulares cun número aproximado de 13.000 células. Os seus terminais nerviosos son de características aferentes e eferentes.
• Células de sostén: son células diferenciadas que descansan sobre unha membrana basal, existen 6 tipos denominados pola súa microestrutura:
  • Células limitantes internas: confeccionan o espazo de Nuel ou túnel medio.
  • Células falánxicas internas: proporcionan un sostén pilárico.
  • Células columnares internas: confeccionan o túnel de Corti ou túnel interno.
  • Células columnares externas: confeccionan o túnel de Corti ou túnel interno.
  • Células falánxicas externas: proporcionan un sostén pilárico.
  • Células limitantes externas: confeccionan o espazo de Nuel ou túnel medio.

O líquido linfático localizado no medio do túnel de Corti e do espazo de Nuel denomínase cortilinfa (endolinfa), de funcións acústico-receptoras.

Nervación e irrigación

O oído interno está nervado polo NC VIII, denominado Nervio Vestibulococlear ou Vestibulococlearis. A súa irrigación está propiciada pola arteria auditiva interna, rama da arteria cerebelosa inferior.

A evolución do oído nos vertebrados

Despois de que os vertebrados invadiran a terra, o sentido da audición volveuse moito máis importante do que fora en hábitats acuáticos. As partes do oído interno que teñen que ver co sentido do equilibrio non cambiaron moito. Outras partes cambiaron de maneira gradual para dar lugar a estruturas que reciben e procesan os sons que viaxan polo aire. Deste xeito evolucionou o oído medio. As súas estruturas encárganse da amplificación e transmisión das ondas sonoras até o oído interno. Nos réptiles, formouse unha pequena depresión a cada lado da cabeza e evolucionou como a membrana timpánica. Esta delgada membrana vibra rapidamente en resposta ás ondas sonoras. Detrás do tambor de todos os crocodilos, aves e mamíferos existentes hai unha cavidade chea de aire e uns pequenos ósos que transmiten vibracións cara ao oído interno. Os precursores destes ósos sostiñan estruturalmente ás bolsas branquiais nos primeiros peixes, logo volvéronse parte da articulación mandibular. Algúns dos ósos que algunha vez realizaron o intercambio gaseoso modificáronse cara a funcións de alimentación e, máis tarde, modificáronse para a audición entre réptiles, aves e mamíferos.