Edukira joan

Tamara Karsavina

Wikipedia, Entziklopedia askea
Tamara Karsavina

Bizitza
JaiotzaSan Petersburgo, 1885eko otsailaren 25a (juliotar egutegia)
Herrialdea Errusiar Inperioa
HeriotzaBeaconsfield, 1978ko maiatzaren 26a (93 urte)
Hobiratze lekuaHampstead Cemetery (en) Itzuli
Familia
AitaPlaton Karsavin
Ezkontidea(k)Henry James Bruce (en) Itzuli  (1917, 1915 -
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaVaganova Academy of Russian Ballet (en) Itzuli 1902 (juliotar egutegia))
Hizkuntzakingelesa
errusiera
Jarduerak
Jarduerakballet dantzaria, koreografoa, autobiografialaria eta musika-irakaslea
Jasotako sariak
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaEliza ortodoxoa
IMDB: nm0440139 Musicbrainz: 6389f903-5537-4a3a-acbd-86e32f73201b Find a Grave: 8206567 Edit the value on Wikidata

Tamara Platonovna Karsavina (errusieraz: Тама́ра Плато́новна Карса́вина) edo Marie Rambert (San Petersburgo, Errusia, 1885eko martxoaren 10a — Beaconsfield, 1978ko maiatzaren 26a) lehen dantzari errusiarra izan zen, bere edertasunarengatik ezaguna. San Petersburgoko Dantza Eskola Inperialean ikasi zuen. 1904ean Milanera mugitu zen ikasten jarraitzeko helburuarekin, Caterina Beretta bidelagun zuelarik. Mariinski Antzokiko Ballet Inperialeko lehen dantzaria izan zen 1918ra arte.[1] Anna Pávlova eta Vaslav Nijinskirekin osatu zuen 1909an Serguéi Diguilevek sortutako Ballet Errusiarren hirukote nagusia, eta konpainiako ballet mitikoetan paper ugari interpretatu zituen, hala nola Silfideak, Suzko txoria, Arrosaren espektroa eta Petrushka.

Henry J. Bruce diplomatiko ingelesarekin ezkondu zen. Bikoteak 1918an Errusia utzi zuen, Londresen kokatzeko. 1930ean agertokietatik alde egin ostean, Erresuma Batuan profesionalki balleta irakasten eta sustatzen aritu zen, Hampsteaden (Londres) ezarrita. Balleta irakasten hasi zen, eta ballet britainiar modernoaren sortzaileetako bat bezala onartua izan zen. Bere ikasleen artean Margot Fonteyn nabarmentzen da. 1946tik 1955era Dantzaren Errege Akademiaren lehendakari izan zen.[1]

Royal Balleta ezartzen lagundu zuen, eta Errege Dantza Akademiako kide sortzailea izan zen, munduko dantza irakaskuntzako erakunderik handiena dena.[2]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tamara Karsavina San Petersburgon jaio zen, Platon Konstantinovich Karsavinen eta haren emazte Anna Iosifovnaren (ezkongabetan Khomyakova) alaba.[3][4] Aita, ballet Inperialeko dantzari nagusi eta mimoa zena, irakasle ere jardun zuen Balleteko Eskola Inperialean (Vaganova Ballet Academy). Ikasleen artean Michel Fokine izan zuen, etorkizunean dantza-laguna eta alabaren maitalea izan zena.[5][6]

Karsavinaren neba nagusia, Lev-Platonovich Karsavin (1882-1952), erdi aroko filosofo erlijiosoa eta historialari bihurtu zen.[7] Haren iloba Marianna Karsavina (1910-1993) Ukrainako Pyotra Suvchinsky idazle eta mezenas artistikoarekin ezkondu zen.[8] Amaren aldetik, Karsavina senide urruna zuen Aleksey Khomyakov poeta erlijioso eta mugimendu eslaviarraren sortzailea.[9]

Karsavinaren aita izan zen behin Marius Petiparen ikasle gogokoena, maisua eta koreografoa, baina harremana okertu egin zen azken urteetan.[10] Karsavinak uste zuen Petipa "azpikeria politiko baten" atzean zegoela, eta, ondorioz, uste baino lehen, aitak erretiroa hartu behar izan zuen.[11] Platonek Balleteko Eskola Inperialean irakasten jarraitu bazuen ere, eta ikasle pribatu batzuk ere kontserbatu bazituen ere, esperientziak ilusiorik gabe utzi zuen aita.[12]

Dantza ikasle

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tamara Karsavina 1894tik 1902era, dantza ikasketak osatu zituen San Petesburgoko Antzerki Inperialaren Eskolan, non irakasle izan zituen besteak beste, Platon Karsavin (bere aita), Christian Johansson, Enrico Cecchetti, Pavel Gerdt eta Alexander Gorsky.[1]

Karsavinak geroago hauxe idatzi zuen:

«Nire ustez, harrotasunari egindako kolpeak finantza-kontuek baino garrantzi handiagoa izan zuen haientzat. Azken batean, beti bizi ginen egunean, etorkizunari inoiz begiratu gabe, gehiago gastatuta zerbait zegoenean, eta nola edo hala egokitzen ginen halakorik ez zegoenean. Aitak bazuen bigarren zerbitzurako itzultzea espero izateko arrazoirik, bere kategoriako beste artista batzuek bezala. Min handia sortzen zion eszenatokitik aldentzeak.»[13]

Dantza Eskola Inperialean eta Mariinski Antzokian

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karsavina balletaren munduan hazi zen, haren aita, Platon Karsavin, dantzaria eta Mariinski Antzokiko ballet-maisua baitzen. Aitak ez zuen nahi alaba dantzan aritzea, baina berak eman zizkion lehen ikasgaiak, eta amaren adoreari esker 1902an onartua izan zen Dantza Eskola Inperialean.[14] Hantxe izan ziren Aleksandr Gorski, Pável Gerdt, Enrico Cecchetti eta Eugenia Sokolova.[15] Karsavinak 1902ko maiatzaren 1ean amaitu zituen ikasketak, Javotte balletean Mariinskiren binakako pausoa dantzatuz.[16] Bere aparteko talentuarengatik, Mariinskiren konpainian sartu zen, "korifeo" mailan, eta ez "debutatzaile" mailan, eta orduko bakarlari ziren dantzariekin partekatu zuen, hala nola Anna Pávlova, Yulia Sedova edo Vera Trefílova.

Hurrengo urteetan, Karsavina eskalafoian igotzen joan zen, Michel Fokine ballet-maisu eta koreografo gaztearen inguruko dantzari gazteen taldean. Bera izan zen Armidako Pabilioa lanaren protagonista (1907) eta Egiptoko gau bat (1908), zeinarekin Fokinek Mariinskiren koreografo titular postua bereganatu zuen. 1909an, Karsavinak "lehen dantzari" maila gorena lortu zuen Beltxargen aintzira eta Kortsarioa errepertorio klasikoekin, eta urte horretan bertan Ballet errusiarrekin bat egin zuen, Serguéi Diguilevek sortutako konpainiarekin, Parisen dantzaren arte errusiarraren erakusketa bat aurkezteko.[17]

Ballet errusiarrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Parisko Théâtre du Châtelet-en, Ballet errusiarren debuteko gauean, 1909ko maiatzaren 19an, Karsavinak Armidako Pabilioia eta Le Festin lanetan protagonista izan zen, eta ikusleen gogoa piztu zuen, Nijinski eta Báldinarekin hiruko urrats bat eginez lehen lanean eta bigarrenean, Nijinskirekin biko urratsa Txaikovskiren Loti ederra-ren Txori urdina.[18] Egun batzuk geroago, Parisko prentsak "La Karsavina" bihurtuta, Silfideak lanean agertu zen Pávlova eta Nijinskirekin. Parisko arrakasta handiaren ondoren, Karsavinak eskaintza ugari jaso zituen, eta, Mariinskirekin zituen betebeharretara itzuli aurretik, bakarka aritu zen aste batzuetan Coliseumean, Londresko "music-hall" batean.[19]

Karsavina Lehen Mundu Gerra baino lehen, Ballet Errusiarrek Europan egin zituzten hurrengo biretan, Mariinskirekiko betebeharrak utzi barik, eta Londresera bakarrik egindako irteera aberatsak konpainiari leial izan zitzaion izarretako bat izan zen, eta Europako jendeak eta kritikak gehien maite zuten izarretako bat. 1910eko denboraldian, Parisen, arrakasta izan zuen Giselle klasikoaren berrezarpenean eta Fokineren Inauteriak eta Suzko txoria sorkuntza berrietan.

1911ko biraren ondoren, non Karsavinak Nijinskirekin batera dantza egin zuen El Espectro de la rosa eta Petrushka lanetan, Ballet errusiarrak Mariinskitik bereizi ziren eta kuartel orokorra Monte-Carlon ezarri zuten. Karsavinak, Fokinek eta beste batzuek Mariinskirekiko leialtasunari eutsi zioten, Diaguilevekin kolaboratuta. Karsavinaren iritziz, Ballet Errusiarren garaipen-goraldia 1914ko udan lortu zen, gerraren aurretik.[20] Gerraren ondorioz konpainia sakabanatu aurreko azken sorkuntza Urrezko Oilarra izan zen Londresko denboraldian.[21]

Gerra eta Iraultza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karsavina zailtasun handiz itzuli zen Errusiara, 1917ko gerraren eta Errusiako Iraultzaren urte iskanbilatsuak eman zituen, Mariinskiren dantzan. Mariinskiren ateak zabalik egon ziren garai hartan. Lehen senarrarengandik banandu ondoren, Henry J. Bruce diplomatiko britainiarrarekin ezkondu zen.[22] Bruce, San Petersburgoko enbaxada britainiarraren agregatua zen. Mariinskiren agurra La bayadera lanarekin izan zen, 1918ko maiatzaren 14an. Handik gutxira, Londresera joan zen, senarrarekin eta Nikita seme txikiarekin.

Ballet errusiarrekin, berriro

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1919an Londresera iristean, Karsavinak Diguilevekin eta haren Ballet Errusiarrekin harremanetan jarri zen berriro. Ballet horiek gerratik bizirik atera ziren, eta berriro igo zen eszenatokira, ekainaren 4an, Sheherezade eta Inauteriak ikuskizunekin. Baina, batez ere, Manuel de Fallaren musika zuen Hiru puntako kapela, Léonide Massine dantzariaren koreografia eta Pablo Picassoren dekoratuaz, eta bere karrera berpiztu zuen.[23] Karsavina artista gonbidatu gisa agertu zen konpainian, eta balletak sortu zituen: Pulcinella, Massineren ondoan (1920) eta Romeo eta Julieta, Lifarrekin batera.[24][25] Londresko Ballet Errusiarren azken denboraldian, 1929ko uztailean, Panpina rola egin zuen azken aldiz Petrushkan lanean.[26]

Urte horretan, abuztuan, Diáguilev hil eta Ballet Errusiarrak desegin ondoren, Karsavinak denbora labur batez lagundu zion Rambert Balletari, eszenatokietatik behin betiko erretiratu aurretik. Royal Academy of Dancing-en sortzaileetako bat izanik, Ballet Errusiarretako errepertorioko klasikoen birjarpen askotan aholkulari gisa eta Ballet Technique-n (Londres, 1957) bildutako balletaren teknikari buruzko idazkien bidez, Karsavinak eragin erabakigarria izan zuen Erresuma Batuko balletean, 1978an hil zen arte.

Karsávina 1930 inguruan

Karsavinaren memoriak, Theatre Street (Londres, 1930), San Petersburgoko Dantza Eskola Inperialari eta Mariinski antzerkiari buruz ez ezik, Errusiako Balleten eta bertako jendearen jatorriari eta gorespenari buruz ere funtsezko dokumentua da.

Argitalpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiru liburu idatzi zituen, eta frantsesera zein beste hizkuntzetara itzuli dira.[1]

  • Theatre Street (Londres, 1930), liburu autobiografikoa dena.[27]
  • Ballet Technique (Londres, 1956).
  • Classical Ballet: The Flow of Movement (Londres, 1962).

Sariak eta Aitortzak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 1954an, Isabel II.aren Korotzearen Saria jaso zuen.[1]

Iruditegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Karsavina eta Nijinski "Giselle" lanean, 1910
  • Karsavina eta Nijinski "Giselle" filmean, 1910
    Karsavina eta Nijinski "Giselle" filmean, 1910
  • Karsavina "Sheherezade" lanean, 1911
    Karsavina "Sheherezade" lanean, 1911
  • Karsavina "Petrushka"-n, 1911
    Karsavina "Petrushka"-n, 1911

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) Petersburgo, Tamara KarsavinaNombreTamara Platónovna KarsavinaNacimiento10 de marzo de 1885San; de 1978Beaconsfield, RusiaFallecimiento26 de mayo; UnidoNacionalidadrusaOcupaciónBailarina, Reino; coreógrafa; Ballet, Profesora Y. Maestra De. «Tamara Karsavina - EcuRed» www.ecured.cu (Noiz kontsultatua: 2022-07-16).
  2. ↑ Kögler, Horst. The Concise Oxford Dictionary of Ballet, Oxford 1988, p. 227.
  3. ↑ Horowitz, Dawn Lille. Michel Fokine, Nueva York: Twayne Publishers, 1985: p. 4.
  4. ↑ Eliot, Karen. Vidas de baile: Five Female Dancers from the Ballet d'Action to Merce Cunningham, Urbana, IL: University of Illinois Press, 2007.Txantiloi:Page needed
  5. ↑ Horowitz, 1985.Txantiloi:Page needed
  6. ↑ Eliot, 2007.
  7. ↑ Taruskin, Richard. Stravinsky and the Russian Traditions, Vol II, University of California Press: Los Ángeles, 1996.
  8. ↑ Taruskin, 1996.
  9. ↑ Chamberlain, Lesley. Lenin's Private War: The Voyage of the Philosophy Steamer and the Exile of the Intelligentsia, Nueva York: Atlantic Books, 2006.Txantiloi:Page needed
  10. ↑ Eliot, 2007.
  11. ↑ Eliot, 2007.
  12. ↑ Eliot, 2007
  13. ↑ Karsavina, Theatre Street (2ª edición), p.25.
  14. ↑ Tamara Karsavina, Ballets Russes, París 1931 (traducción francesa de Theatre Street, Londres 1930), p. 27.
  15. ↑ Kögler, p. 186.
  16. ↑ Karsávina, p. 128.
  17. ↑ Karsávina, p. 206.
  18. ↑ Richard Buckle, Diaghilev, Londres 1979 pp. 141, 143.
  19. ↑ Buckle, p. 153.
  20. ↑ Karsávina, p. 263.
  21. ↑ Kögler, p 178
  22. ↑ Buckle, p 354
  23. ↑ Buckle , p 358
  24. ↑ Kögler, p 336
  25. ↑ Buckle, p 470
  26. ↑ Buckle, p.527
  27. ↑ (Ingelesez) «Tamara Karsavina - National Portrait Gallery» www.npg.org.uk (Noiz kontsultatua: 2022-07-16).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Tamara_Karsavina&oldid=9797615"(e)tik eskuratuta