Mirabal ahizpak
Mirabal ahizpak, (Patria Mirabal, Minerva Mirabal eta María Teresa Mirabal) Rafael Leónidas Trujillo diktadorearen aurka lan egin zuten hiru dominikar emakume izan ziren. Laugarren ahizpa batek, Belgica Adela "Dedé" izenekoak, ez zuen hain lan aktiboa egin. Haien oroimenez urtero, azaroaren 25ean, Emakumeen aurkako Indarkeria desagerrarazteko Nazioarteko Eguna ospatzen da. Nazio Batuen Erakundearen Asanblea Orokorrak erabaki zuen egun hau ospatzea, 1999ko abenduaren 17ko 50/134 Erresoluzioaren bidez. Eguna Bogotán Colombia,1981an ospatu zen lehenengo Latinoamerika eta Karibeko Topaketa Feministan proposatu zen. Ondoren Dominikar Errepublikak proposatu zuen, beste hirurogei herrialderen babesarekin.
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mirabal ahizpak dirudun familia dominikar bateko alabak ziren. Haien aita, Enrique Mirabal, negozio-gizon ezaguna zen. Salcedo hirian bizi ziren. Nesken formakuntza nahiko tradizionala izan zen. Ikasketetan Minerva eta Maria Teresa nabarmendu ziren, eta ondoren haiek izango ziren lan politiko aktiboena aurrera eramango zutenak. Trujillok boterea eskuratu zuenean Mirabal familiak ondasun gehienak galdu zituen. Mirabal ahizpen ustez, Trujilloren politikak herria hondamendira eramango zuen eta, horregatik, Agrupación política 14 de junio taldean sartu ziren. Talde barruan, "Las Mariposas" (Tximeletak) goitizenaz ziren ezagunak. Oposizioko lan politikoaren ondorioz, Minerva eta Maria Teresa behin baino gehiagotan atxilotuak, bortxatuak eta torturatuak izan ziren, Trujilloren agintzeko tresna nagusiak horiek baitziren. Hala ere, beraien borrokan tinko mantendu ziren ahizpak. Hori ikusita, haiekin bukatzeko erabakia hartu zuen diktadoreak.
1960ko maiatzaren 18an, Minerva eta Maria Teresa, haien senarrekin batera, Santo Domingon epaituak izan ziren. Kargua Dominikar Errepublikaren segurtasunaren aurka atentatua egitea izan zen. Erruduntzat hartuta, kondena hiru urtekoa izan zen eta espetxeratuak izan ziren. Hilabete gutxi batzuk pasa ondoren baina, abuztuaren 9an, Trujillok ohikoa ez zen agindua eman zuen bi ahizpak kalean libre uzten; senarrek espetxeratuta jarraitu zuten. Mirabal ahizpak orduan haien ohiko aktibitate politikora itzuli ziren. Unea ez zen oso ona Trujillorentzat: Venezuelako Rómulo Betancourt Presidente demokratikoaren hilketa-saiakeraren ondorioz, Trujilloren aurkako salaketak mundu osoan zabaldu zituen;[1] bereziki Ameriketako Estatuen Erakundeak Trujillo gogor kritikatu zuen. Testuinguru horretan diktadoreak Pupo Román jeneralari ahizpekin bukatzeko agindua eman zion. Hilketa SIM (Inteligentzia Zerbitzu Militarra) sailaren eskuetan gelditu zen. Hilketak azaroaren 25ean burutu ziren. Gau horretan, Minerva, Maria Teresa eta Patricia ahizpak, Rufino de la Cruz txoferrarekin, bi ahizpen senarrak San Felipe gotorlekuaren espetxean bisitatu ondoren, etxerako bidean, militarrek bahitu zituzten. Ondoren, etxe batera eraman zituzten eta hantxe laurak jipoitu zituzten hil arte. Hilketa burututa, gorpuekin trafiko istripu bat simulatu zuten.[2]
Ondorioak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lehenengo unean Trujillok pentsatu bazuen arazo bat bere bidetik kendu zuela oso oker egon zen. Hilketak ondorio larriak izan zituen bere erregimenerako eta, modu batez, hor hasi zen bere maldan behera. Dominikar Errepublikan gertaera horiek eragin handia izan zuten. Esan daiteke hilketa horiek iritzi publikoarentzat kolpe handi bat suposatu zutela. Urte bete buruan Trujillo diktadorea eta genozida bera, atentatu batean metrailatuta, hil zen, 1961eko maiatzaren 30ean.
Epaiketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Behin Trujillo hila, 1962ko ekainean hiltzaileen aurkako epaiketa egin zen. Ciriaco de la Rosa, Alfonso Cruz Valerio, Emilio Estrada Malleta, Ramón Emilio Rojas Lora eta Néstor Antonio Pérezek akusatu bezala hartu zuten parte beste konplizeekin batera. Epaitegiak guztiak kondenatu zituen, 30 urteko zigor bana jarriz, Ciriaco de la Rosari izan ezik, honi hogei bakarrik jarri baitzizkioten kasua argitzen laguntzeagatik. Dena dela, penak ez zituzten bete, ezen militarren laguntzaz guztiak Dominikar Errepublikatik ihes egin baitzuten.
Hilketaren arduradun intelektualak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Rafael Leónidas Trujillo, Dominikar Errepublikarraren estatu-burua.
- José René (Pupo) Román Fernández, Indar Armatuen Estatu Idazkaria.
- Cándido Torres Tejada, Ciudad Trujillon (egungo Santo Domingo) Inteligentzia Zerbitzu Militarren Ekintza Burua.
Hiltzaileak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Víctor Alicinio Peña Rivera
- Ciriaco de la Rosa
- Ramón Emilio Rojas Lora
- Alfonso Cruz Valerio
- Emilio Estrada Malleta
- Néstor Antonio Pérez Terrero
Museoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mirabal ahizpak Salcedoko Ojo de Aguan daude lurperatuta, haien ahizpa zen Bélgica Adela Mirabalek hantxe egin zuen museoan.[3]
Filmografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Urtea | Filma | Zuzendaria |
|---|---|---|
| 2001 | En el tiempo de las mariposas (Telebista) | Mariano Barroso |
| 2007 | Oriundos de la noche (Dokumentala) | Javier Balaguer |
| 2008 | Crimen | Etzel Báez |
| 2009 | Codename: Butterflies (Dokumentala) | Cecilia Domeyko |
| 2010 | Trópico de sangre | Juan Delancer |
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Atentatutik Betancourt zaurituta atera zen. Finantzaketan Trujilloren eskua nabari zen.
- ↑ https://web.archive.org/web/20121114103737/http://www.learntoquestion.com/seevak/groups/2000/sites/mirabal/Spanish/indice.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20130609040650/http://www.museodelaresistencia.org/index.php?option=com_content&view=article&id=195:casa-museo-hermanas-mirabal&catid=45:museo-hermanas-mirabal-&Itemid=116
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Miguel Aquino García: Tres heroínas y un tirano. Santo Domingo: Editora Corripio, 1996.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz) Miraba ahizpen historia.l
- (Gaztelaniaz) Mirabal ahizpen argazki galeria.
- (Gaztelaniaz) Mirabal ahizpen museoa.[Betiko hautsitako esteka]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q139947
Multimedia: Mirabal sisters / Q139947