Luxazioa edo dislokazioaartikulazio baten ohiz kanpoko bereiztea da. Normalean bat-bateko trauma batek sortzen du. Medikuntzako terminologian, abartrosi edo abartikulazio deitzen zaio.[1]
Hortaz, luxazio bat giltzadura batean emandako bi atalen arteko bereizketa da. Lotailu bat gehiegi behartzen denean gertatzen da, konektatuak dauden bi hezurren ertzak banatzea eragiten duena. Lotailuak hezurren eta kartilagoen arteko zuntz ehunezko loturak dira. Gainera, lotailuek ere hezurrak artikulazioetan lotzeko funtzioa bete dezakete.
Besteak beste, erorketak, behartutako luzaketak, inpaktu edo kontusio bortitzak gertatzeak, luxazioa gertatzeko arriskua areagotzen dute. Luxazioak totala edo partziala izan dezake; azken kasu horretan, subluxazioa[2] da. Luxazioek lotailu, zurda, muskulu eta tokiko nerbioei kalte egin diezaiokete. Lesio hauek giltzadura nagusi (sorbalda, belauna) edo garrantzi gutxiagokoenetan (hatzak eta behatzak) suerta daitezke. Luxaziorik ohikoena sorbaldakoa da.
Patologia honen aurkako tratamendua erredukzio itxiz egin ohi da; hau da, espezialista baten eskutik egindako teknikaren bitartez, hezurrak bere ohiko posiziora itzularazten dira. Ez da gomendatzen edonork teknika hau praktikatzea, luxazio ondoko ehun bigun nahiz odol hodi edota nerbioetanlesioak eragin ditzakeelako.
Batzuetan zaila izan daiteke hezurdislokatu eta frakturatu bat bereiztea (askotan luxofraktura batez hitz egiten da). Biak larrialdi egoerak kontsideratzen dira, eta horiei aurre egiteko sorospena beharrezkoa da.[3]
Lesio hauetatik sendatzeko, normalean 3 eta 6 hilabete artean behar izaten dira.
Dislokazioak orokorrean giltzadurarekiko bat-bateko talka batengatik agertzen dira eta normalean hau kolpe, erorketa edota mota horretako trauma batengatik gertatzen da.[4]
Erasandako giltzaduraren arabera kausak aldatzen dira. Ohikoenak hurrengo hauek dira:
Sorbalda: aurreraka edo atzeraka luxatu daiteke normalean postura txar batengatik edota mugimendu zakar bat egiteagatik.
Aldaka: hankan golpe handi bat jasatearen ondorioz.
Belauna: artikulazio hau nahiko konplexua da eta luxazioa eman daiteke bertako edozein loturata. Normalean errotazio fortzatu, postura txar edota traumatismo baten ondorioz gertatzen da.
Orkatila: artikulazio honek jasango ditu lesio traumatologiko gehienak gorputz osoaren pisua jasan behar duelako, golpeak arintzen dituelako eta askotan garaiera desberdinetako zoruan zehar ibiltzen garelako.
Ukondoa: bertako luxazioak ohikoagoak dira umeetan helduetan baino.
Bizkarra: bizkarrezurreko ornoak ere lekuz alda edo frakturatu daitezke traumatismo gogor bat jasatearen ondorioz.
Luxazio bakoitzarekin, hezurrak bere tokian mantentzeko lotailuak mindu edo ahuldu daitezke, etorkizunean zona bereko luxazioa errazten duena.
Luxazio egotearen zalantza egotekotan, hauexek dira jarraitu beharreko urratsak:
Lehenik, pazientearenhistoria klinikoa izanda, azterketa medikoa egin eta lesioa gertatu den eraren berri eman behar zaio espezialistari. Lehen aipatu bezala, erredukzioaren aurretik eta ondoren sistema baskulonerbiosoari erreparatu behar zaio, erredukzio-ekintzaren momentuan lesioak eragitea ekidin eta hauek gertatzekotan momentuan tratatzeko.
Orokorrean, erredukzio-teknikaren aurretik eta ondoren ere, erradiografiak egitea gomendatzen da. Alde batetik, hasieran, medikuak egindako diagnostikoa ziurtatu eta beste lesio batzuk alboratzeko. Bestetik, ondoren egitea ere erabilgarria litzateke, erredukzio on eta prozesuan eragin ahal izaten diren lesio posibleak deskartatzearren.
Normalean, bi planotako esplorazio erradiografiko baten bidez luxazioen diagnostikoa egiten da. Erradiografia hauetan ikusten da artikulazioen arteko kontaktua galdu dela. Askotan gorputzaren itxura aldatu egiten da edota gorputzak postura ezohikoak hartzen ditu. Kasu hauetan askoz ageriagoa da pertsona horrek luxazio bat duela.
Subluxazio bat artikulazio baten desplazamendua da. Kasu hauetan nerbio sisteman interferentzia batzuk ematen dira hezurrek haien ohiko posizioa galtzen dutenean. Honen ondorioz nerbio sistema mindu daiteke. Oso ohikoak dira ehun konektiboa kaltetzen duten gaixotasun genetikoetan, adibidez Ehlers-Danlos sindromean[6] edo artikulazioen hiperlaxotasunean.
Kausa garrantzitsuena estresa izango litzateke eta garaiz ez badira tratatzen beste gaitz batzuk pairatzea eragin dezakete.
Ekografia oso erabilgarria suerta daiteke luxazio mingarrienetan (normalean sorbaldaren luxazioa gertatu den ala ez ziurtatzeko). Esaten dutenez, ez da elkarturiko hausturak identifikatzeko oso zehatza. Hala ere, ikerketa batzuek sorbaldako luxazioen aurrean ekografoak luxazioen %100 identifikatu zituela erakutsi zuten. Gainera, horietatik ere, %100 erredukzio arrakastatsuak izan zirela ikusi zen.
6 hilabete baino gutxiagoko umeen kasuan, aldakaren garapeneko diaplasiarako [7](aldakako luxazio kongenitoa), ekografia erabili ohi da, adin honetan femurrarenepifisi proximala hezurturik ez dagoelako.
Lehenengo graduko luxazioen kasuan ligamentuen distentsioa eta fibra baten distentsioa (apurketa) ematen da. Lesio mikroskopikoak dira. Mina nahiko ahula izaten da eta hematoma ez oso handiak agertzea oso arrunta da.
Ligamentuen zuntzen haustura partziala ematen da, urratuta daudelako. Honen ondorioz, inflamazioak oso arruntak dira. Ekimosi eta hematomak ere ager daitezke eta min moderatua pairatzen da.
Kasu honetan lotailuaren guztizko haustura ematen da, inflamazio eta min handia pairatuz. Zuntz guztiak urratuko direnez, jada ez dira funtzionalak izango.
%95 aurrealdeko luxazioak dira, eta %5, atzealdekoak. Sorbaldako giltzadura gorputzeko artikulaziorik mugikorrena da eta lepauztaiak, eskapulak eta humeroak mugatzen dute. Zehazki, humeroa eskapulak duen barrunbe glenoideoan ezartzen da. Luxazioa humeroa barrunbe glenoideotik ateratzean ematen da. Ondorioz, besoa mugitzeak sekulako mina ematen du. Normalean luxazio traumatiko bat ematen da, izan ere, luxazioa mugimendu forzatu batek eragiten du[8].
Orokorrean energia handiko indar batek belauna tolestuta dagoenean jo eta femurraren burua atzeraka bultzatzean agertzen dira. Aldaka-luxazioak dituzten pazienteek normalean beste lesio batzuk ere aurkezten dituzte. Hala ere, luxazio mota hau oso minkorra da eta hankaren mugikortasun ezintasuna eragiten du. Kasu gehienetan, medikuak aldaka bere lekuan koka dezake, kirurgiaren inolako erabilerarik gabe[9].
Luxazioek errotulari edota giltzadura femorotibialari eragin diezaiokete. Errotulak, iztarrean daukagun koadrizepsa eta belauna lotzeko balio du, belaunaren tolespena eta hedapena ahalbidetuz. Belauneko luxazioa gertatzen denean, errotula mugitzen edo ateratzen da bere tokitik. Hau ere, mugimendu bortitz eta fortzatu baten ondorioz gertatzen da.
Luxazio ohikoenetarikoa da, kolpe handirik jaso gabe ere gerta daitekeena: gorputz-jarrera okerra, gelditasun fisikoa eta gehiegizko pisua. Faktore hauek aldez aurretik pertsona lesio hau izatera bultzatzen dute.
Luxazio baten aurrean, atentzio medikua jasotzea beharrezkoa izango litzateke, haustura bat gerta liteke eta. Hasierako tratamentuan afektatutako eremua inmobilizatzen da. Sorbaldako luxazio edo subluxazio bat bada, atsedena funtsezkoa izango da. Aldiz, gorputzaren enborretik behera gertatuko balitz, mugimendu txikiak egin beharko genituzke. Horrela, mina gutxitzea eta errekuperazioa azkartzea da bilatzen dena.
Errekuperazio prozesua esginzeen oso antzekoa da. Ondorioz, atsedena, tratamentua eta mugimenduaren errekuperazioa ahalbidetzeko ariketen errutina bat izango dira pazienteak kontutan hartu beharreko faktoreak.
Ezkerreko hatz erakuslearen dislokazioa
Bosgarren falangearen luxazioaren erradiografia
Ezkerreko hantzaren luxazioaren erradiografia
Bizkarrezur luxatu baten irudia, 1300 inguruan
D
![Kalzifikazio anular bat ligamentu batean.[12]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/X-ray_of_ventral_dislocation_of_the_radial_head_with_calcification_of_annular_ligament.jpg)
Kalzifikazio anular bat ligamentu batean.[12]
![Kalzifikazio anular bat ligamentu batean.[12]](/wiki/Fitxategi:X-ray_of_ventral_dislocation_of_the_radial_head_with_calcification_of_annular_ligament.jpg)
