Gabiria
Gabiria | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Gipuzkoa, Euskal Herria | |||||||||||
Gabiriako udaletxea | |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatua | Espainia | ||||||||||
Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
Lurraldea | Gipuzkoa | ||||||||||
Eskualdea | Goierri | ||||||||||
Izen ofiziala | Gabiria | ||||||||||
Alkatea | Oier Oiarbide Murua | ||||||||||
Posta kodea | 20217 | ||||||||||
INE kodea | 20038 | ||||||||||
Herritarra | gabiriar | ||||||||||
Ezizena | makilarik | ||||||||||
Kokapena | |||||||||||
Koordenatuak | 43°03′01″N 2°16′45″W / 43.0503°N 2.2791°W | ||||||||||
Azalera | 14,88 km² | ||||||||||
Garaiera | 414 | ||||||||||
Distantzia | 52 km Donostiara | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 506 (2023) 3 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 33,73 bizt/km² | ||||||||||
Hazkundea (2003-2013)[1] | % 12,22 | ||||||||||
Zahartze tasa[1] | % 18,8 | ||||||||||
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 52,63 | ||||||||||
Ekonomia | |||||||||||
Jarduera tasa[1] | % 78,33 (2011) | ||||||||||
Genero desoreka[1] | % 4,71 (2011) | ||||||||||
Langabezia erregistratua[1] | % 5,95 (2013) | ||||||||||
Euskara | |||||||||||
Euskaldunak[1] | % 87,38 (2010) | ||||||||||
Etxeko erabilera[2] | % 86.01 (2016) | ||||||||||
Datu gehigarriak | |||||||||||
Sorrera | 1661 | ||||||||||
Webgunea | http://www.gabiria.eus/ |
Gabiria Gipuzkoako hego-erdialdean, Goierriko eskualdean dagoen udalerri txiki bat da. 14,88 km² ditu, eta 507 biztanle zituen
2016. urtean.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mugakideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gabiriak mugakide ditu iparraldean Zumarraga eta Ezkio-Itsaso, hegoaldean Mutiloa, ekialdean Ormaiztegi eta berriro Ezkio-Itsaso, eta mendebaldean Legazpi.
Inguru naturala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Eztanda ibaiak herria zeharkatzen du, Oriaren ibaiadarra dena. Bestalde, Aizeleku (812 m), Trapalata (634 m), Pagoeder eta Murgil mendiek inguratzen dute.
Eremu naturalaren %66 basoek estaltzen dute eta %32, aldiz, belardiek.
Zerbitzuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kirola
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Pilotalekua[3]
Kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Kultur etxea eta liburutegia[4]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Herriaren lehenengo aipamen idatzia XIV. mendekoa da, "Santa María de Alkain" izenarekin, eta garai hartan, dirudienez, Segurarekin harremanetan egon zen, eta bi mende geroago Areriako Alkate Gorenaren menpe egongo zen.
Filipe IV.a Espainiakoa erregeak hiribildu izendatu zuen 1661ean, Areriatik bereiziz. Horren ondoren bi urte joan ziren eta Zumarraga eta Ezkiogarekin "Argisanoko Santa Krutzeko Batasuna" osatu zuen, 1766 arte.
XIX. mendean herrian bainuetxe bat egon zen, garai hartan gabiriarrak 1.000tik gora ziren. Hortik aurrera, ordea, biztanleria jaitsiz joan da ia etengabe gaur egun arte. Izan ere, nekazaritza eta abeltzaintza jarduera tradizionalak izan dira Gabirian, eta industria, betiere maila txikikoa, bakan sortu dute azken hamarkadotan.
Ekonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: Lehen sektorea BEGaren %6,6,. Bigarren sektorea %35,4. Hirugarren sektorea %49,1. Eraikuntza %8,8.[5]
Demografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2019an herriak 506 biztanle zituen. Horietatik %20,36k 65 urte edo gehiago zituen. Eta atzerrian jaiotakoak %3,95 ziren.[5]
Gabiriako biztanleria |
---|
Datu-iturria: www.ine.es |
Politika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2019ko udal hauteskundeak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Independenteek (Gabiria Hautesle Elkartea) 245 boto. PSE-EEk 6 boto.[6] Oier Oiarbide Murua izendatu zuten alkate.[7][8][9]
Alkateak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hauek izan dira Gabiriako azken alkateak:
Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[10] | |
Andres Goya Telleria[10][11] | 1979 | 1983 | Euzko Alderdi Jeltzalea | |
1983 | 1984 a | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
1984 | 1987 | Euzko Alderdi Jeltzalea | ||
1987 | 1991 | Eusko Alkartasuna | ||
1991 | 1995 | Eusko Alkartasuna | ||
1995 | 1999 | Eusko Alkartasuna | ||
1999 | 2003 | Gabiria Hautesle Elkartea | ||
2003 | 2007 | Gabiria Hautesle Elkartea | ||
2007 | 2011 | Gabiria Hautesle Elkartea | ||
2011 | 2015 | Auzo Artea | ||
Iñaki Mirena Etxezarreta Egiguren[10] | 2015 | 2019 | Gabiria Hautesle Elkartea | |
Oier Oiarbide Murua[7][8][9] | 2019 | Jardunean | Gabiria Hautesle Elkartea |
Euskara
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gabiriako euskalkia Goierriko hizkera[15] da, gipuzkeraren[16] hego-mendebaldeko aldaera bat. 2016an herritarren %90,8 euskalduna zen.[5]
Ondarea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Brinkola-Zegamako Estazio Megalitikoa
- Andra Mariaren eliza[17]
- Santa Marina baseliza[17]
- Alegia auzoko urkabea. XV-XVI. mendeetakoa.[17]
Gabiriar ospetsuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Valentin Larrea (1876-1970), piano-jotzaile eta musikaria.
- Margarita Telleria (1905-2009), luzaroenik bizi izan diren euskal herritarretako bat.
- Julian Alustiza "Aztiri" (1913-2005), idazle eta elizgizona.
- Euxebio Igartzabal (1944-), bertsolaria.
- Iñaki Murua (1956-), bertsolaria.
- Mikel Aizpuru (1963-), historialaria.
- Andoni Aizpuru (1964-), kazetaria eta telebistako aurkezlea.
- Ainhoa Aizpuru (1970-), politikaria.
- Eneritz Gorrotxategi (1985-), kazetaria.
- Aratz Igartzabal "Potto" (1996-), bertsolaria.
Argazki galeria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Gabiriako eliza
-
Gabiriako Ostatua. Udalarena da, eta jatetxea kudeatzeko lanak lehiaketa bidez ateratzen ditu.
-
Txindokiren ikuspegia, Gabiriatik
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Kirol instalakuntzak – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
- ↑ Kultur etxea – Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
- ↑ a b c «Web Eustat. Datos Estadísticos de Gabiria» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
- ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
- ↑ a b «Makilak aldatu dira eskuz» Goierriko Hitza 2019-06-17 (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
- ↑ a b ««Herriak herri edo talde bezala funtzionatzea lortu nahi da»» Goierriko Hitza 2019-10-23 (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
- ↑ a b Gabiriako Udala. (Noiz kontsultatua: 2021-05-11).
- ↑ a b c (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
- ↑ «GABIRIA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
- ↑ «Alustiza Gabiria, Nikolas - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
- ↑ «Eskolako maisu ona gerrara joan izanaren pena - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-26).
- ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).
- ↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-05).
- ↑ a b c Goitur. (2018-11-07). «Gabiria» Goierri Turismo (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa |