Ana Rosa Chacón
| Ana Rosa Chacón | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1954ko maiatzaren 8a - 1958ko maiatzaren 8a Barrutia: San José | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | San José, 1889 | ||
| Herrialdea |  Costa Rica | ||
| Heriotza | San José, 1985eko martxoaren 28a (95/96 urte) | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | akademikoa, politikaria eta sufragettea | ||
Ana Rosa Chacón González (San Jose, Costa Rica, 1889 - Ibid. 1985eko martxoaren 28a) Costa Ricako emakume politikaria zen, osasun hezkuntzan pedagogoa, feminista eta sufragista.
Chacon 1919an hasi zen emakumearen eskubideen alde militatzen, 1923an Costa Ricako Liga Feministaren sorreran parte hartu zuen, bertako idazkaria izan zen, eta emakumearen eskubide zibil eta politikoak erabat lortu arte militatu zuen.
1953an, Costa Rican emakumeen boto-eskubidea lortu ondorengo lehen hauteskundeetan, Ana Rosa Chacon diputatu hautatu zuten, eta herrialde horretan kargu publikoetarako aukeratutako lehen hiru emakumeetako bat bihurtu zen.
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaztaroa, prestakuntza, hastapen profesionala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ana Rosa Chacon Gonzalez 1889an jaio zen, San Josen, Costa Rican.[1] Colegio Superior de Señoritas (Neskentzako Goi Mailako Ikastetxea) ikastetxean egin zituen ikasketak, eta, 1907an, pedagogia eta heziketa fisikoko diploma lortu zuen.[2] Haurren osasuna hobetzeko programak aztertzen eta inplementatzen zituen mugimendu erritmikoen bidez, dantza barne, eta gorputzaren garapena.[2] 1913an, La Gota de Leche (Esne Tanta) programaren sorreran parte hartu zuen Ángela Acuña Braun, Marian Le Cappellain eta Sara Casalekin. Programa horren helburua zen haur behartsuei esnea ematea, bai eta haien amak heztea ere nutrizio ona eman ziezaien eta amagandiko edoskitzea sustatzea ere.[3]
Aldarrikapenen hasiera, liga feministako idazkari
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1919an, laneko eskubideak urratzeagatik, Angela Acuña Braunek Federico Tinoco Granados presidentearen administrazioaren aurka egindako maistren greba batean parte hartu zuen Ana Rosa Chaconek, Matilde Carranza, Lilia González, Carmen Lyra, Victoria Madrigal, Vitalia Madrigal, Esther de Mezerville, Maria Ortiz, Teodora Ortiz, Ester Silva eta Andrea Venegasekin batera.[4] Maistren arazo nagusia zen soldata txikiak zituztela, eta hori larritu egiten zen bonuetan soilik ordaintzen zitzaielako; askotan, gainera, bonuek balioa galtzen zuten neurri handi batean, eta haien balioaren erdira bakarrik trukatzen ziren. Manifestazioan, La Información gobernuaren egunkari ofizialaren lokalei su eman zieten maistrek.[3] Maistra haietako asko 1923an bildu ziren, Elena Arizmendi Mejia feminista mexikarrak deituta, zeina New Yorken bizi zen, Feminismo Internacional (Nazioarteko feminismoa) aldizkaria argitaratu zuen, eta mundu osoko emakumeak gonbidatu zituen urte bereko urriaren 12an Emakume Iberiarren eta Latinoamerikarren Feminismo Internacional Ligako filialak sortzera. Ondorioz, Ana Rosa Chaconek eta beste hainbat emakumek Costa Ricako Liga Feminista (LFC, Liga Feminista Costarricense) sortu zuten, Costa Ricako lehen erakunde feminista, eta haren idazkari bihurtu zen.[4][2]
Eskubide politiko eta zibilen aldeko borroka, diputatu aukeratua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1925ean, La Liga-k emakumeen eskubide politiko eta zibilak aitortzeko eskaera aurkeztu zuen, azpimarratuta, legearen babesik gabe, desabantaila sozial eta ekonomikoan zeudela. Erakundeak manifestazioa egin zuen berriro 1931n, emakumeek boto-eskubidea izan zezaten eskatzeko, eta taldeak berriz hartu zuen ardura 1934an, Kongresuarekin bilera bat antolatzeko.[5] Hainbat ebaluazio profesionaletan oinarritutako batzordea deitu zuten; ebaluazio horietan, alderdi juridikoak, soziologikoak, hezkuntzakoak, literarioak eta osasunekoak sartzen ziren. Legegileei arazoen ikuspegi oso bat aurkeztea zenzhelburua, emakumeen bizitza nola kaltetu den erakusteko. Ana Rosa Chacon hezkuntza batzordeko kide zen, baina legegileek emakumeen kezkak zilegi zirela onartu arren, ez zuten inolako neurririk hartu. Ana Rosa Chaconek eta beste feminista batzuek presio egiten jarraitu zuen boto-eskubidea lortzeko: ondorengo kongresu bakoitzean bildu ziren (1939, 1941, 1944, 1947), azkenean, Costa Ricako gerra zibilaren ondoren, 1948an emantzipazioa onartu zuten arte.[6]
1940an, Ana Rosa Chaconek mahai borobil panamerikarraren Costa Ricako adarraren eta eskola amerikar baten sorreran parte hartu zuen, Angela Acuña, Virginia Albertazzi, Guillermina Bello, Lidia Fernandez eta Esther Lina Salazarrekin. Ikasleentzako ikasketa-bekak lortu, irakasle trukeak sortu, liburutegiak eraiki eta langileei etxez etxe hezkuntza eskaintzea zen helburua. Rafael Calderon Guardia presidentea 1943an hauteskunde legeak aldatzen saiatu zenean botoa manipulatzeko xedez, Ana Rosa Chacon zen protestaren buruetako bat, eta erreformaz ez ezik, emakumeen boto-eskubidearen beharraz ere hitz egin zuen. 1948ko iraultzan, manifestazio publikoetan ere parte hartu zuen, eta prentsan eta irratsaioetan ere bai, emakumeen ekarpenen balio zibikoa aitortzea eskatuz.[2][3]
Costa Ricako Asanblea Legegilean diputatu eserleku bat irabazi duen lehen hiru emakumeetako bat izan zen Ana Rosa Chacon. 1953an, emakumeei bozkatzeko aukera eman zitzaien lehen hautaketan, Ana Rosa Chaconek, Maria Teresa Obregonek eta Estela Quesadak diputatu eserleku bana irabazi zuten.[7] 1954ko maiatzaren 8tik 1958ko maiatzaren 8ra arteko Batzar Legegileko kide izan ziren.[2]
Ana Rosa Chacon 1985eko martxoaren 21ean hil zen.[1]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Portugal, Ana María. (2004). Efemérides de marzo 2004. Mexico City, Mexico: Cimac Noticias, 4 or...
- ↑ a b c d e «Ana Rosa Chacón» Inamu (San José, Costa Rica: Instituto Nacional de las Mujeres)..
- ↑ a b c Rodríguez S, Eugenia. Participación Socio-política Femenina en Costa Rica (1890 – 1952). San José, Costa Rica: Universidad de Costa Rica..
- ↑ a b Solano Arias, Marta E.. (January–June 2014). «A 90 años de la fundación de la Liga Feminista Costarricense: los derechos políticos» Revista Derecho Electoral (San José, Costa Rica: Tribunal Supremo de Elecciones República de Costa Rica) (17): 357–375. ISSN 1659-2069..
- ↑ Herrera Morales, Sandra. (2012). «Elaborado por la historiadora Laura María Rivera Figueroa» Asamblea Legislativa Costa Rica (San José, Costa Rica: Departamento de Servicios Parlamentarios).
- ↑ Barahona, Macarena. (27 July 2014). «La batalla de las sufragistas ticas» La Nacion (San José, Costa Rica)..
- ↑ Oviedo, Esteban. (8 February 2010). «Mujer gana 60 años después del primer voto femenino» La Nacion (San José, Costa Rica).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q20810623
Multimedia: Ana Rosa Chacón / Q20810623