Saltu al enhavo

Rok-muziko

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Rokmuziko)
Rok-muziko
Angle Rock music
Kulturaj fontoj Bluso, ritmenbluso, Kontreo, Popola muziko
Stilaj fontoj
Loko kaj tempo por komenciĝo Usono, fino de 1940-aj jaroj
Subĝenroj Vidu la rilatan kategorion
Rilataj kategorioj
Vidu ankaŭ Punko, Hardroko, Metalroko
v • d • r

Rok-muziko aŭ simple roko (angle rock music) estas muzika ĝenro evoluinta ĉirkaŭ post la dua mondmilito en Usono kaj disvastiĝinta tra la tuta mondo. Roko multege influis la evoluon al moderneco kaj la liberiĝo de la junularo el tradiciaj dogmoj.

The Rolling Stones.

Priskribo

[redakti | redakti fonton]
Led Zeppelin en 1969.
Led Zeppelin en 2007.

Rok-muziko estas ĝenro de populara muziko kiu originis kiel "rokenrolo" en Usono de la 1950-aj jaroj, kaj evoluis en gamon de malsamaj stiloj en la 1960-aj jaroj kaj poste, precipe en Britio kaj Usono.[1] Ĝi havas siajn radikojn en rokenrolo de la 1940-aj kaj 1950-aj jaroj, influiten per ritmenbluso kaj kontreo. Rok-muziko ankaŭ tiris forte sur kelkaj aliaj ĝenroj kiel ekzemple bluso kaj popola muziko, kaj asimilis influojn de ĵazo, klasikajn kaj aliajn muzikajn fontojn.

Ĝi parte baziĝas sur rokenrolo kaj rokabilo, kaj ekeblis pro la inventiĝo de la elektra gitaro kaj ties uzado kiel ĉefa parto de rokbando. Aliaj gravaj instrumentoj uzataj estas drumo kaj bas-gitaro. Tipe, roko estas kant-bazita muziko kutime kun 4/4 taktindiko uzanta vers-refrenkorusan formon, sed la ĝenro fariĝis ekstreme varia. Kiel pop-muziko, kantoteksto ofte substrekas romantikecan amon sed ankaŭ traktas vastan gamon de aliaj temoj kiuj estas ofte sociaj aŭ politikaj en emfazo. La domineco de roko de blanka, viraj muzikistoj estis viditaj kiel unu el la pivotaj faktoroj formanta la temojn esploritajn en rok-muziko. Roko lokas pli altan gradon da emfazo de muzikisteco, vivan efikecon, kaj ideologion de aŭtenteco ol pop-muziko.

De la fino de la 1960-aj jaroj, referitaj kiel periodo de la "ora epoko"[2] aŭ de "klasikroko"[1], kelkaj apartaj rok-muzikaj sub-ĝenroj emerĝis, inkluzive de hibridoj kiel blusrokmuziko, kiel folkroko, kontre-muziko, kaj ĵazrok-muzika fuzio, multaj el kiuj kontribuis al la evoluo de psikedela roko, kiu estis influita de la kontraŭkultura psikedela sceno. Novaj ĝenroj kiuj eliris el tiu sceno inkludis progresivan rokon, kiu etendis la artajn elementojn; glamrokon, kiu elstarigis fanfaronadon kaj vidan stilon; kaj la varian kaj elteneman gravan sub-ĝenron de Metalroko, kiu emfazis volumenon, potencon, kaj rapidecon. En la dua duono de la 1970-aj jaroj, punkroko kaj intensigis kaj reagis kontraŭ kelkaj el tiuj tendencoj por produkti krudan, energian formon de muziko karakterizita per malkaŝaj sociaj kaj politikaj kritikoj. Punko estis influo en la 1980-aj jaroj sur la posta evoluo de aliaj sub-ĝenroj, inkluzive de nova ondo, post-punko kaj poste la alternativroka movado. De la 1990aj jaroj alternativa roko komencis domini rok-muzikon kaj rompi trae en la ĉeftendencon en la formo de grunĝo, britpop, kaj sendependa roko. Plia fuzio kiun sub-ĝenroj poste havas emerĝis, inkluzive de poppunko, kiel reproko, kaj repmetalo, same kiel konsciaj provoj reviziti la historion de roko, inkluzive de la reviviĝoj de garaĝroko, post-punka kaj sintezila popmuziko komence de la nova jarmilo.

Rok-muziko ankaŭ enkarniĝis kaj funkciis kiel la vehiklo por kulturaj kaj sociaj movadoj, kondukante al gravaj subkulturoj inkluzive de modemaj adoleskantoj aŭ moduloj kaj rokuloj en la UR kaj la hipia kontraŭkulturo kiuj atingis ĝis San Francisco en Usono en la 1960-aj jaroj. Simile, punka kulturo de la 1970aj jaroj generis la karakterizajn subkulturojn de gotikuloj kaj emouloj. Heredante la popoltradicion de la protesta kanto, rok-muziko estis asociita kun politika aktivismo same kiel kun ŝanĝemo en sociaj sintenoj pri ras-, seks- kaj drog-manioj, kaj ofte estas vidita kiel esprimo de junulara ribelo kontraŭ plenkreska konsumismo kaj konformeco.

Trajtoj

[redakti | redakti fonton]
A photograph of four members of the Red Hot Chili Peppers performing on a stage
Red Hot Chili Peppers en 2006, montranta kvartetan anaron tipan por rok-bando (el maldekstro dekstren: basisto, ĉefkantisto, drumisto kaj gitaristo).

La sono de roko estas tradicia centrita en la uzado de amplifita elektra gitaro, kiu aperis en sia moderna formo en la 1950-aj jaroj kun la populareco de "rock and roll".[3] Ĝi estis ankaŭ ege influita de la sonoj de gitaristoj de elektra bluso.[4] La sono de elektra gitaro en rok-muziko estas tipe subtenita per elektra basgitaro, kiu pioniris en ĵaz-muziko en la sama epoko,[5] kaj per perkutado produktita el drumaro kiu kombinas drumojn kaj cimbalojn.[6] Tiu triopo de instrumentoj estis ofte komplementita per la inkludo de aliaj instrumentoj, ĉefe klavaroj kiel la piano, la Hammond-orgeno, kaj la sintezilo.[7] La baza rok-instrumentaro estis derivita el la baza instrumentaro de bando de bluso (elstara ĉefa gitaro, dua korda instrumento, baso kaj drumoj).[4] Grupo de muzikistoj kiuj plenumas rok-muzikon estas nomita rok-bando aŭ rok-grupo. Krome, ĝi tipe konsistas el inter tri kaj kvin membroj. Klasike, rok-bando tenas la formon de kvarteto kies membroj plenumas ĉu unu ĉu pliajn rolojn, kiel kantisto, ĉefa gitaristo, ritma gitaristo, basgitaristo, drumisto kaj ofte klavaristo aŭ alia instrumentisto.[8]

Ekde la fino de la 1950-aj jaroj,[9] kaj ĉefe el la mezo de la 1960-aj jaroj antaŭen, rok-muziko ofte uzis la strukturon de versaro-ĥoro (versoj kaj rekantaĵo) derivita el bluso kaj folk-muziko, sed estis konsiderinda variado el tiu modelo.[10] Kritikistoj emfazis la eklektikismon kaj la stilan diverseco de rok-muziko.[11] Pro ĝia kompleksa historio kaj ĝia tendenco pruntepreni el aliaj muzikaj kaj kulturaj formoj, oni argumentis, ke "estas malebla ligi rok-muzikon al rigide markita muzika difino."[12]

The Beatles.

Malkiel ĉe multaj pli fruaj stiloj de popola muziko, rok-muzika vortumado temis pri ampleksa gamo de temoj, kiel amaferoj, sekso, ribelo kontraŭ "The Establishment", sociaj aferoj, kaj vivmanieroj.[13] Tiuj temoj estis heredita el vario de fontoj kiel la pop-tradicio de Tin Pan Alley, folk-muziko, kaj ritmenbluso.[14] Muzik-kritikistoj Robert Christgau karakterizas rok-vortumadon kiel "cool medium" (freŝa medio) kun simpla prononcado kaj ripetita rekantaĵo, kaj asertas, ke la unuaranga "funkcio" de rok-muziko "rilatas al muziko aŭ pli ĝenerale al bruo."[15] La hegemonio de blankulaj, masklaj, kaj ofte mezklasaj muzikistoj en rok-muziko estis ofte kritikita,[16] kaj krome rok-muziko estis vidita ankaŭ kiel alproprigo de muzikaj formoj de nigruloj fare de junaj, blankulaj kaj ĉefe masklaj publikoj.[17] Kiel rezulto, oni notis ankaŭ, ke rok-muziko fakte kunigas la nuancojn de tiu grupo kaj laŭ stilo kaj laŭ vortumado.[18] Christgau, verkante en 1972, diris spite kelkajn esceptojn, "rokenrolo kutime plenumas identigon de maskla sekseco kaj agresemo".[19]

Ĉar la termino "rock" ekestis uzata prefere al "rock and roll" el la finaj 1960-aj jaroj, ĝi estis kutime kontrastita kun pop-muziko, kun kiu ĝi kunhavis multajn karakterojn, sed el kiu ĝi estas ofte distancigita pere de emfazo al muzikisteco, koncerta ludado, kaj fokuso al seriozaj kaj progresemaj temoj kiel parto de ideologio de aŭtenteco kio estas ofte kombinita kun konscio de la historio kaj disvolvigo de la ĝenro.[20]

En la nova jarmilo, la termino rock estis foje uzata kiel terminego inkludanta formojn kiel pop-muziko, regeo, soulo, kaj eĉ hiphopo, el kiuj ĝi estis influita sed ofte ankaŭ kontrastigita tra multo de sia historio.[21] Christgau uzis la terminon amplekse por referenci al popola kaj duonpopola muziko kio kontentigas sian sentivecon kiel "a rock-and-roller" (rokenrolisto), inklude klinemon al bona muzikfrapdo, signifoplena vortumado kun ingenio, kaj la temo de juneco, kio enhavas "eternan altiron" tiom objektive "ke ĉiu juna muziko kunhavas sociologion kaj la kampinformon." Skribante en Christgau's Record Guide: The '80s (1990), li diris, ke tiu sentiveco estas evidenta en la muziko de folk-muzika kantisto-kantoverkisto Michelle Shocked, repisto LL Cool J, kaj sintezil-popa duo Pet Shop Boys —"ĉiuj junuloj kiuj disvolvigas siajn identecojn"— tiom multe kiom ĝi estas en la muziko de Chuck Berry, the Ramones, kaj the Replacements.[22]

Historio

[redakti | redakti fonton]

Fine de la 1940–aj ĝis 1960-aj jaroj

[redakti | redakti fonton]

Rokenrolo

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Rokenrolo.
Chuck Berry en reklamaĵa foto de 1958.

La fundamento de rok-muziko estas en rokenrolo, kiu originiĝis en Usono dum la fino de la 1940-aj kaj komenco de la 1950-aj jaroj, kaj tuj disvastiĝis tra multo de la cetero de la mondo. Ties tujaj originoj kuŝas en miksaĵo de variaj tiamaj ĝenroj de muzikoj de nigruloj, kiel ritmenbluso kaj gospelo, kun kontreo kaj vesterno.[23] En 1951, diskĵokeo de Cleveland nome Alan Freed ekmuzikigis ritmenbluson (tiam nomita "rasmuziko") por plur-rasa publiko, kaj oni supozas, ke li estis la unua kiu uzis la frazon "rock and roll" por priskribi tiun muzikon.[24]

Estas polemikoj pri la multaj registraĵoj kiuj estis sugestitaj kiel "la unua rokenrola registraĵo". Kandidatoj estis la kanto "The House of Blue Lights" de Ella Mae Morse kaj Freddie Slack (1946);[25] "Good Rocking Tonight" de Wynonie Harris (1948);[26] "Rock Awhile" de Goree Carter (1949);[27] "Rock the Joint" de Jimmy Preston (1949), kiu estis poste versiigita de Bill Haley & His Comets en 1952;[28] kaj "Rocket 88" de Jackie Brenston kaj liaj Delta Cats (fakte, Ike Turner kaj lia bando "Kings of Rhythm"), registrita de Sam Phillips por Sun Records en 1951.[29] Kvar jarojn poste, "Rock Around the Clock" de Bill Haley (1955) iĝis la unua rokenrola kanto en la listo de plej venditaj kaj plej aŭdigitaj de la gazeto Billboard, kaj malfermis la pordon tutmonde por tiu nova ondo de popola kulturo.[30][31]

A black and white photograph of Elvis Presley standing between two sets of bars
Elvis Presley en reklamaĵa foto por la filmo Jailhouse Rock en 1957.

Oni argumentis ankaŭ, ke eble "That's All Right (Mama)" (1954), de Elvis Presley, nome unua unuopaĵo por Sun Records en Memphis, estis la unua rokenrola disko,[32] sed, samtempe, "Shake, Rattle & Roll" de Big Joe Turner, poste reludita de Haley, estis jam en la pinto de la listo Billboard R&B charts. Aliaj artistoj kun fruaj rokenrolaj sukcesoj estis Chuck Berry, Bo Diddley, Fats Domino, Little Richard, Jerry Lee Lewis, kaj Gene Vincent.[29] Tuj rokenrolo estis la ĉefa forto en usonaj diskovendoj kaj crooners (melodikantistoj), kiel Eddie Fisher, Perry Como, kaj Patti Page, kiuj estis dominantaj la antaŭan jardekon de popolmuziko, trovis sian aliron al la sukcesolistoj ege malhelpita.[33]

Rokenrolo estis konsiderita plej grava por nombraj diferencaj subĝenroj, kiel rokabilo, kombinanta rokenrolo kun "hillbilly" kontrea muziko, kiu estis kutime ludita kaj registrita meze de la 1950-aj jaroj fare de blankulaj kantistoj kiel Carl Perkins, Jerry Lee Lewis, Buddy Holly kaj kun la plej granda komerca sukceso, Elvis Presley.[34] Movadoj de hispanamerikanoj kaj de latinamerikanoj en rokenrolo, kiuj finfine kondukos al la sukceso de Latinamerika rokmuziko, inklude ĉikana rok-muziko ene de Usono, ekstaris en la Sudokcidento; kun la rokenrola normiga muzikisto Ritchie Valens kaj eĉ tiuj ene de aliaj heredoĝenroj, kiel Al Hurricane kun liaj fratoj Tiny Morrie kaj Baby Gaby ĉar ili ekkombinis rokenrolon kun kontre-vesternan muzikon ene de la tradicia Nov-Meksika muziko.[35] Aliaj stiloj kiel "doo wop" metis emfazon al plurpartaj voĉharmonioj kaj apoga vortumado (el kio la ĝenro poste akiris sian nomon), kiuj estis kutime subtenita de malpeza instrumentaro kaj havis siajn originojn en voĉaj grupoj de afrikusonanoj de la 1930-aj kaj 1940-aj jaroj.[36] Grupoj kiel the Crows, the Penguins, the El Dorados kaj the Turbans havis gravajn sukcesojn, kaj grupoj kiel the Platters, kun kantoj kiel "The Great Pretender" (1955),[37] kaj the Coasters kun humoraj kantoj kiel "Yakety Yak" (1958),[38] rangiĝis inter la plej sukcesaj rokenrolaj grupoj de la periodo.[39]

Jerry Lee Lewis en 2009.

En tiu epoko okazis ankaŭ kreskiĝo en populareco de la elektra gitaro, kaj la disvolviĝo de specife rokenrola ludostilo pere de reprezentantoj kiel Chuck Berry, Link Wray kaj Scotty Moore.[40] La uzado de deformaĵo, pionirita de gitaristoj de Sudokcidenta svingo kiel Junior Barnard[41] kaj Eldon Shamblin estis popularigita de Chuck Berry meze de la 1950-aj jaroj.[42] La uzado de kvina kordo, pionirigita de Francisco Tárrega en la 19-a jarcento kaj de Heitor Villa-Lobos kaj poste de Willie Johnson kaj Pat Hare komence de la 1950-aj jaroj, estis popularigita de Link Wray fine de la 1950-aj jaroj.[43]

En Unuiĝinta Reglando, movadoj kiel tradicia ĵazo kaj Angla popolmuziko alportis vizitantajn blusajn artistojn al Britio.[44] La sukceso de Lonnie Donegan de 1955 nome "Rock Island Line" estis grava influo kaj helpis disvolviĝon de grupoj de la tendenco skiflo tra la tuta lando, multaj el kiuj kiel Quarrymen de John Lennon, ŝanĝiĝis por ludi rokenrolon.[45]

Komentistoj tradicie notis dekadencon de rokenrolo fine de la 1950-aj jaroj kaj komence de la 1960-aj jaroj. Ĉirkaŭ 1959, la morto de Buddy Holly, de the Big Bopper kaj de Ritchie Valens en aviadila akcidento, la foriro de Elvis Presley al la armeo, la retiriĝo de Little Richard por iĝi predikisto, akuzoj al Jerry Lee Lewis kaj Chuck Berry kaj la eksplodo de la skandalo de "payola" (kontraŭleĝa pago al radielsendejoj por aŭskultigi specifan muzikon, laŭ kiu partoprenis gravaj figuroj, kiel Alan Freed, en fraŭdo kaj korupto en la promocio de individuaj grupoj aŭ kantoj), havigis la impreson ke la epoko de rokenrolo en tiu punkto estis alveninta al fino.[46]

Pop-rokmuziko kaj instrumenta rokmuziko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Pop-rokmuziko kaj Soulo.
A color photograph of Don and Phil Everly on stage with guitars
The Everly Brothers en 2006.

La termino pop estis uzita jam el la frua 20-a jarcento por referenci popolan muzikon ĝenerale, sed el la mezo de la 1950-aj jaroj ĝi ekestis uzata por distingita ĝenro, cele al junulara merkato, ofte karakterizita kiel pli milda alternativo al rokenrolo.[47][48] El ĉirkaŭ 1967, ĝi estis iom post iom uzata en opozicio al la termino "rok-muziko", por priskribi formon kiu estas pli komerca, efemera kaj alirebla.[20] Kontraste, rok-muziko estis konsiderita kiel fokuse al pli etendaj verkoj, aparte albumoj, estis ofte asociata kun partikularaj sub-kulturoj (kiel la Kontraŭkulturo de la 1960-aj jaroj), metis emfazon al artaj valoroj kaj "aŭtenteco", tendencis al koncerta ludado kaj al instrumenta aŭ voĉa virtuoseco kaj estis ofte vidita kiel enfermanta progresivajn disvolvigojn pli ol simple montranta jam ekzistantajn tendencojn.[20][47][48][49] Tamen, multo de pop- kaj rok-muziko estis tre simila en sono, instrumentaro kaj eĉ vortumada enhavo. La terminoj "pop-rock" kaj "power pop" estis uzataj por priskribi pli komerce sukcesan muzikon kiu uzas elementojn el, aŭ la formon de, rok-muziko.[50] Pop-rock estis difinita kiel "gaja vario de rok-muziko reprezentata de artistoj kiel Elton John, Paul McCartney, the Everly Brothers, Rod Stewart, Chicago, kaj Peter Frampton."[51] La termino power pop estis stampita de Pete Townshend de the Who en 1966, sed ne estis multe uzita ĝis ĝi estis aplikita al bandoj kiel Badfinger en la 1970-aj jaroj, kiuj montriĝis kiel kelkaj el la plej komerce sukcesaj de la periodo.[52]

La periodo de la fino de la 1950-aj kaj komenco de la 1960-aj jaroj estis tradicie konsiderita kiel erao de hiato por rokenrolo.[53] Pli ĵuse kelkaj fakuloj emfazis gravajn plinovigojn kaj tendencojn en tiu periodo sen kiuj estontaj disvolvigoj ne estus estintaj eblaj.[54][55] Kvankam la frua rokenrolo, partikulare tra la alveno de rokabilo, atingis la plej grandan komercan sukceson ĉe viraj kaj blankulaj muzikistoj, en tiu epoko, la ĝenro estis dominata de nigrulaj kaj virinaj artistoj. Rokenrolo ne malaperis je la fino de la 1950-aj jaroj kaj iom da ĝia energio povas esti vidata en la tvista dancofrenezeco de la komenco de la 1960-aj jaroj, ĉefe profite al la kariero de Chubby Checker.[55]

James Brown kantante en 1969.

Cliff Richard atingis la unuan sukceson en la Britia rokenrolo pere de "Move It", efektive kantante laŭ stilo kiu poste estos nomita "British rock".[56] Komence de la 1960-aj jaroj, lia helpa grupo the Shadows estis la plej sukcesa grupo registranta instrumentaron.[57] Kvankam rokenrolo estis iom svagante al pli malpeza pop-muziko kaj baladoj, Britaj rok-grupoj en kluboj kaj dancejoj, tre influitaj de blus-rokaj pioniroj kiel Alexis Korner, estis ekludantaj per intenseco kaj elano rare troveblaj en grupoj de usonaj blankuloj.[58]

Grava estis ankaŭ la alveno de soulo kiel ĉefa komerca forto. Disvolviĝante el ritmenbluso kun re-injekcio de gospela muziko kaj pop, farita de pioniroj kiel Ray Charles kaj Sam Cooke el la mezo de la 1950-aj jaroj,[59] de fruaj figuroj de la 1960-aj jaroj kiel Marvin Gaye, James Brown, Aretha Franklin, Curtis Mayfield kaj Stevie Wonder, ili estis dominantaj en la sukcesaj pintolistoj de R&B kaj elrompis en la ĉefaj pop-muzikaj pintolistoj, helpante al akcelo de ilia disgregigo, dum la diskeldonejoj Motown kaj Stax/Volt Records iĝis la ĉefaj fortoj en la diskindustrio.[60] Ĉiuj tiuj elementoj, kiel la proksimaj harmonioj de doo-wop kaj grupoj de junulinoj, la zorgeme prilaborita kantoverkado de la ĝenro "Brill Building Sound" kaj la poluritaj produktovaloroj de soulo, estis konsiderataj kiel influantaj sur la sono de Merseybeat, partikulare ĉe la fruaj verkoj de the Beatles, kaj tra ili ankaŭ sur la formo de posta rok-muziko.[61] Kelkaj muzik-historiistoj indikis ankaŭ al gravaj kaj plinovigaj teknikaj disvolvigoj kiuj konstruis rokenrolon en tiu periodo, kiel la elektronika traktado de sono fare de plinovigistoj kiel Joe Meek, kaj la prilaboritaj produktometodoj de la produktoformulo "Wall of Sound" (Sonmuro) fare de Phil Spector.[55]

Meze de la 1960–aj ĝis komenco de la 1990-aj jaroj

[redakti | redakti fonton]

Brita invado

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Brita invado, Bitmuziko kaj Brita bluso.
Black and white picture of the Beatles waving in front of a crowd with an set of aeroplane steps in the background
The Beatles alvenantaj en Novjorkon je la starto de la Brita invado, Januaro 1964.

Ĉirkaŭ la fino de 1962, tio kio iĝis la Brita rok-etoso startis per bit-grupoj kiel the Beatles, Gerry & the Pacemakers kaj The Searchers el Liverpool kaj Freddie and the Dreamers, Herman's Hermits kaj the Hollies el Manchester. Ili estis ricevintaj ampleksan gamon de usonaj influoj kiel rokenrolo de la 1950-aj jaroj, soulo, ritmenbluso, kaj "surf music",[62] dekomence reludante normigajn usonajn melodiojn kaj ludante por danculoj. Bandoj kiel the Animals el Newcastle kaj Them el Belfast,[63] kaj pli precize tiuj el Londono kiel the Rolling Stones kaj the Yardbirds, estis multe pli rekte influitaj de ritmenbluso kaj poste de blusmuziko.[64] Baldaŭ tiuj grupoj estis komponante sian propran materialon, kombinante usonajn formojn de muziko kaj fuzionante ilin per alta energia frapado. Bit-bandoj tendencis al "bouncy, irresistible melodies", dum la fruaj grupoj de Brita bluso tendencis al malpli sekse naivaj, pli agresemaj kantoj, ofte adoptante kontraŭ-sisteman sintenon. Estis tamen ĉefe en la pli fruaj etapoj, konsiderinda muzika miksaĵo inter ambaŭ tendencoj.[65] Ĉirkaŭ 1963, estrite de the Beatles, bit-grupoj ekatingis tutlandan sukceson en Britio, tuj sekvite en la sukcesaj pintolistoj de pli ritmenblusaj grupoj.[66]

"I Want to Hold Your Hand" estis la unua sukceso de the Beatles kun la numero unua en la pintolisto Billboard Hot 100,[67] kaj estis sep semajnojn en la pinto kaj totalo de 15 semajnoj en la pintolisto.[68][69] Ilia unua apero en la usona televida programo The Ed Sullivan Show la 9an de Februaro 1964, atingis ĉirkaŭkalkule 73 milionojn da spektantoj (tiam rekordo ĉe usona televida programo) kaj tio estis konsiderata mejloŝtono en la usona pop-kulturo. Dum la semajno de la 4a de Aprilo 1964, the Beatles tenis 12 postenojn en la pintolisto Billboard Hot 100 de unuopaĵoj, inklude la tutajn kvin plej pintajn. The Beatles plue estis la plej vendanta rok-bando de ĉiuj tempoj kaj ili estis sekvitaj en la usonaj pintolisto de nombraj Britaj bandoj.[65] Dum la sekvaj du jaroj Britaj grupoj hegemoniis kaj sialande kaj en Usono en la pintolistoj pere de Peter and Gordon, the Animals,[70] Manfred Mann, Petula Clark,[70] Freddie and the Dreamers, Wayne Fontana and the Mindbenders, Herman's Hermits, the Rolling Stones,[71] the Troggs, kaj Donovan[72] ĉiuj havante unu aŭ pliajn unuopaĵojn en la numero unua.[68] Aliaj gravaj grupoj kiuj estis parto de la brita invado estis the Kinks kaj the Dave Clark Five.[73][74]

La Brita invado helpis la internaciigon de la produktado de rokenrolo, malfermante la pordon por ke sinsekvaj Britaj (kaj Irlandaj) muzikistoj atingu internacian sukceson.[75] En Usono eble ĝi rezultis en la fino de la instrumenta "surf music", de la hegemonio de grupoj de kantistinoj kaj (por ioma tempo) de la junulidoloj, kiuj estis dominantaj la usonajn pintolistojn fine de la 1950-aj kaj dum la 1960-aj jaroj.[76] Ĝi markis la karierojn de establitaj R&B muzikistoj kiel Fats Domino kaj Chubby Checker kaj eĉ portempe ruinigis la pintolistajn sukcesojn de survivintaj rokenrolaj muzikistoj, kiel Elvis.[77] La Brita invado ankaŭ ludis gravan rolon en la starigo de distingita ĝenro de rok-muziko, kaj cementis la unuarangecon de la rok-grupo, bazita sur gitaroj kaj drumoj kaj produktante sian propran materialon kiel kanto-kantoverkistoj.[36] Sekvante la ekzemplon markitan ĉefe de la LP Rubber Soul de the Beatles de 1965, ankaŭ aliaj Britaj rok-muzikistoj publikigis rok-albumojn intencitajn kiel artaĵoj en 1966, kiel ĉe Aftermath de the Rolling Stones, Revolver de the Beatles mem, kaj A Quick One de the Who, same kiel ĉe usonaj muzikistoj kiel the Beach Boys (Pet Sounds) kaj Bob Dylan (Blonde on Blonde).[78]

Blusroko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Blusroko kaj Brita bluso.

Kvankam la unua efiko de la Brita invado sur la usona popolmuziko okazis tra muzikistoj de bitmuziko kaj de R&B, la elano estis tuj prenita de dua ondo de bandoj kiuj ekhavis sian inspiradon pli rekte el usona bluso, kiel the Rolling Stones kaj the Yardbirds.[79] Britblusaj muzikistoj de la fino de la 1950-aj jaroj kaj de la komenco de la 1960-aj jaroj estis inspiritaj de la akustika muzikado fare de figuroj kiel Lead Belly, kiu estis grava influo sur la sklifa frenezeco, kaj Robert Johnson.[80] Iom post iom ili adoptis laŭtan amplifikitan sonon, ofte centritan ĉe la elektra gitaro, bazite sur la Ĉikaga bluso, ĉefe post la turneo de Britio fare de Muddy Waters en 1958, kiu kondukis Cyril Davies kaj la gitariston Alexis Korner formi la bandon Blues Incorporated.[81] La bando kunlaboris kun kaj inspiris multajn el la figuroj de la sekva pinto de la Brita bluso, kiel membroj de the Rolling Stones kaj Cream, kombinante blusnormojn kaj formojn kun rok-muzika instrumentado kaj emfazo.[58]

A black and white photograph of Eric Clapton with a guitar on stage
Eric Clapton koncerte en Barcelono en 1974.

La alia ŝlosila fokuso por la Brita bluso estis John Mayall; lia bando, the Bluesbreakers, inkludis Eric Clapton (post la foriro de Clapton el the Yardbirds) kaj poste Peter Green. Aparte grava estis la publikigo de la albumo Blues Breakers with Eric Clapton (Beano) (1966), konsiderata unu el la ŝlosilaj britblusaj diskoj kaj kies sonstilo estis multe imitita kaj en Britio kaj en Usono.[82] Eric Clapton plue formis supergrupojn Cream, Blind Faith, kaj Derek and the Dominos, sekvite de etenda soloista kariero kiu helpis porti blusrokon en la ĉefajn tendencojn.[81] Green, kun la ritma sekcio de Bluesbreaker nome Mick Fleetwood kaj John McVie, formis la grupon de Peter Green nome Fleetwood Mac, kiu atingis kelkajn el la plej grandaj komercaj sukcesoj en la ĝenro.[81] Fine de la 1960-aj jaroj Jeff Beck, ankaŭ lernanto de the Yardbirds, movis blusrokon en la direkto de heavy rock (peza roko) per sia bando, nome the Jeff Beck Group.[81] La lasta gitaristo de the Yardbirds estis Jimmy Page, kiu poste formis The New Yardbirds kio rapide iĝis Led Zeppelin. Multaj el la kantoj de iliaj unuaj tri albumoj, kaj foje poste en iliaj karieroj, estis etendaĵoj de tradiciaj bluskantoj.[81]

En Usono, en blusa rok-muziko estis pionira en la komencaj 1960-aj jaroj gitaristo Lonnie Mack,[83] sed la ĝenro ekenmodiĝis en la mezo de 1960-aj jaroj dum muzikistoj disvolvis sonstilon similan al la brit-blusaj muzikistoj. Ŝlosilaj muzikistoj estis Paul Butterfield (kies bando ludis kiel la Bluesbreakers de Mayall en Britio kiel startpunkto por multaj sukcesaj muzikistoj), Canned Heat, la dekomenca Jefferson Airplane, Janis Joplin, Johnny Winter, the J. Geils Band kaj Jimi Hendrix kun sia "power" trioj, the Jimi Hendrix Experience (kio inkludis du britajn membrojn, kaj estis fondita en Britio), kaj la gupo por la koncertalbumo "Band of Gypsys", kies gitaro virtuoza kaj spektakleco estis inter la plej imitataj el la jardeko.[81] Blusrokaj bandoj el sudaj ŝtatoj, kiel the Allman Brothers Band, Lynyrd Skynyrd, kaj ZZ Top, aligis kontreajn elementojn en sia stilo por produkti la distingitan ĝenron nome "Suda rok-muziko".[84]

Fruaj blus-rokaj bandoj ofte imitis ĵazon, ludante longajn, improvizaĵojn, kio poste estos grava elemento de progresema rok-muziko. El ĉirkaŭ 1967 bandoj kiel Cream kaj the Jimi Hendrix Experience estis translokiĝintaj el pure blus-baza muziko en psikedelan muzikon.[85] Ĉirkaŭ la 1970a- jaroj, blus-roko iĝis pli peza "heavy" kaj pli "riff"-bazita, ekzempligirta per la verkaro de Led Zeppelin kaj Deep Purple, kaj la linioj inter blus-roko kaj ŝtonroko "estis apenaŭ videbla",[85] dum bandoj elregistris rok-stilajn albumojn.[85] La ĝenro estis pluigita en la 1970-aj jaroj fare de figuroj kiel George Thorogood kaj Pat Travers,[81] sed, precize en la Britia sceno (escepte eble pro la alveno de grupoj kiel Status Quo kaj Foghat kiuj translokiĝis al formo de alta energio kaj ripetema "boogie rock"), bandoj fokusiĝis al metalroka plinovigo, kaj blus-roko ekdisiĝis el ĉeftendenco.[86]

Popol-roka muziko

[redakti | redakti fonton]
A black and white photograph of Joan Baez and Bob Dylan singing while Dylan plays guitar
Joan Baez kaj Bob Dylan en 1963.

Ĉirkaŭ la 1960-aj jaroj, la scenejo kiu estis disvolviĝinta el la revivigo de usona popolmuziko, estis kreskiĝinta ĝis grava movado, uzanta tradician muzikon kaj novajn komponaĵojn en tradicia stilo, kutime per akustikaj instrumentoj.[87] En Usono la ĝenro estis pionirigita de figuroj kiel Woody Guthrie kaj Pete Seeger kaj ofte identigita kun progresema popolmuziko aŭ kun la laborista tendaro.[87] Komence de la 1960-aj jaroj figuroj kiel Joan Baez kaj Bob Dylan venis al pinto en tiu movado kiel kantist-kantoverkistoj.[88] Dylan ekatingis ĉeftendencajn publikojn per sukcesaĵoj kiel "Blowin' in the Wind" (1963) kaj "Masters of War" (1963), kio rezultis en "protestaj kantoj" por pli ampleksa publiko,[89] sed, kvankam dekomence influis unu la alian, rok-popola muziko restis dumlonge apartaj ĝenroj, ofte kun reciproke ekskluzivaj publikoj.[90]

Fruaj klopodoj kombini elementojn de popola kaj roka muziko estis la kanto de the Animals "House of the Rising Sun" (La domo de la sunleviĝo, 1964), kiu estis la unua komerce sukcesa popolkanto kiu estis registrita uzante rokenrolan instrumentaron[91] kaj la kanto de the Beatles "I'm a Loser" (Mi estas perdanto, 1964), eble la unua kanto de Beatles kiu estis influita rekte de Dylan.[92] Kutime oni supozas, ke la popol-roka movado eliris el la registraĵo fare de the Byrds de la kanto de Dylan nome "Mr. Tambourine Man" kiu pintis en la sukcesolistoj en 1965.[90] Kun membroj kiuj estis estintaj parto de la popol-muzika etoso bazita ĉe kafejo en Los-Anĝeleso, the Byrds adoptis rok-instrumentaron, kiel drumoj kaj 12-kordaj gitaroj Rickenbacker, kiuj iĝis ĉefaj elementoj en la sonstilo de tiu ĝenro.[90] Pli poste tiun jaron Dylan adoptis elektrajn instrumentojn, multe por kolero ĉe multaj puristoj de popolmuziko, kaj lia kanto "Like a Rolling Stone" iĝis usona listopinta unuopaĵo.[90] Laŭ Ritchie Unterberger, Dylan (eĉ antaŭ sia adoptado de elektraj instrumentoj) influis rok-muzikistojn kiel the Beatles, montrante "al la rok-generacio ĝenerale ke albumo povas esti grava sendependa manifesto sen sukcesaj unuopaĵoj", kiel ĉe The Freewheelin' Bob Dylan (1963).[93]

Popol-roka muziko partikulare aperis en Kalifornio, kie kondukis gravajn grupojn kiel the Mamas & the Papas kaj Crosby, Stills, and Nash ŝanĝiĝi al elektra instrumentaro, kaj en Novjorko, kie ĝi rezultis en bando kiel the Lovin' Spoonful kaj Simon and Garfunkel, pere de la akustika kanto de tiuj lastaj nome "The Sounds of Silence" (La silentsonoj, 1965) kiu estis remiksita pere de rok-instrumentoj kaj estis la unua de multaj sukcesaĵoj.[90] Tiuj grupoj rekte influis britajn muzikistojn kiel Donovan kaj Fairport Convention.[90] En 1969 Fairport Convention abandonis sian miksaĵon de usonaj reludversioj kaj Dylan-influitaj kantoj por ludadi tradician anglan popol-muzikon per elektraj instrumentoj.[94]

Psikedela rokmuziko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Psikedela rokmuziko.
Woodstock-festivalo de 1969.

Psikedela rokmuziko estas variaĵo de rokmuziko. Ĝi ekestis en 1965 en Britujo kaj Usono, fariĝis grava ero de populara kulturo kaj daŭris ĝis pli malpli 1969. Sed ankaŭ multaj artistoj de la 1970-aj jaroj ekkaptis ĉin tiun eksperimentan popularmuziko. Ĝis nun tutmonde ekzistas bandoj de psikedela rokmuziko. Esenca komunaĵo de la muzikistoj estis la uzado de nekutimaj kaj novspecaj sonoj same kiel la eksperimentema traktado de kantostrukturoj, kiuj antaŭe en popularmuziko estis pli simplaj. La psikedela vivostilo, kiu elturniĝis ĉirkaŭ halucinigaj drogoj, estis jam disvolviĝinta ĉe San Francisco kaj precize fare de elstaraj produktistoj kiel Big Brother and the Holding Company, the Grateful Dead kaj Jefferson Airplane.[95][96] La ĉefa gitaristo de Jimi Hendrix Experience nome Jimi Hendrix mem etendis distorditajn improvizaĵojn kio iĝis ŝlosila trajto de psikedelo.[95] Psikedela roko atingis sian pinton en la lastaj jaroj de la jardeko. En 1967 the Beatles publikigis sian definitivan psikedelan manifestaĵon en la albumo Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band, inklude la polemikan kanton "Lucy in the Sky with Diamonds", the Rolling Stones reagis poste tiun jaron per Their Satanic Majesties Request,[95] kaj Pink Floyd debutis per The Piper at the Gates of Dawn. Ŝlosilaj registraĵoj estis la albumoj Surrealistic Pillow de Jefferson Airplane kaj Strange Days de the Doors.[97] Tiuj tendencoj pintis en la Woodstock-festivalo de 1969, kie okazis ludadoj de la plej gravaj psikedelaj artistoj.[95]

Progresiva roko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Progresiva roko kaj Eksperimenta rok-muziko.

Progresiva roko, sprimo uzata interŝanĝebla kun arta roko, moviĝis trans establitaj muzikaj formuloj pere de eksperimentado pere de diversaj instrumentoj, kantotipoj kaj formoj.[98] El la mezo de la 1960-aj jaroj the Left Banke, the Beatles, the Rolling Stones kaj the Beach Boys, pioniris la inkludon de sekcioj de klavicenoj, blovinstrumentoj, kaj kordinstrumentoj en siaj registraĵoj por produkti formon de Baroka roko kiu povas esti aŭdita en unuopaĵoj kiel plej fama de Procol Harum nome "A Whiter Shade of Pale" (1967), kun sia Bach-inspirita enkonduko.[99] The Moody Blues uzis tutan orkestron por sia albumo Days of Future Passed (1967) kaj poste kreis orkestrajn sonojn per sinteziloj.[98] Klasika orkestrado, klavaroj, kaj sinteziloj estis ofta aldono al la establita rok-formato de gitaroj, basoj, kaj drumoj en posta progresiva roko.[100]

A color photograph of members of the band Yes on stage
Progresivroka bando Yes koncerte en Indianapolis en 1977.

Instrumentaraj pecoj estis oftaj, dum kantoj kun vortumado estis foje konceptohavaj, abstraktaj, aŭ bazitaj en fantaszio kaj scienc-fikcio.[101] La debuta albumo de King Crimson de 1969 nome In the Court of the Crimson King, kiu miksis energian gitaron kaj melotronon, kun ĵazo kaj simfonia muziko, estas ofte konsiderata kiel la ŝlosila registraĵo en progresiva roko, helpante la disvastigitan adoptadon de la ĝenro komence de la 1970-aj jaroj inter ekzistantaj blus-rokaj kaj psikedelaj bandoj, same kiel ĉe ĵus formitaj grupoj.[98] Rilate al la muzika etoso de Canterbury ŝanĝiĝis Soft Machine el psikedelo, tra ĵazz-influoj, al pli ekspansiema dura roko, kiel ĉe Caravan, Hatfield and the North, Gong kaj National Health.[102]

Pli granda komerca sukceso estis atingita de Pink Floyd, kiu same ŝanĝiĝis el psikedelo post la foriro de Syd Barrett en 1968, pere de The Dark Side of the Moon (1973), konsiderata majstroverko de la ĝenro, kiu iĝis unu el la plej vendataj albumoj el ĉiuj tempoj.[103] Estis emfazo al instrumenta virtuozeco, kun Yes montrante la lertecon kaj de gitaristo Steve Howe kaj de la klavaristo Rick Wakeman, dum Emerson, Lake & Palmer estis supergrupo kiu produktis kelkajn el la plej teknike postulemaj verkoj de la ĝenro.[98] Kaj Jethro Tull kaj Genesis sekvis tre diferencajn, sed distingitajn anglajn muziktendencojn.[104] Renaissance, formita en 1969 fare de eks-Yardbirds-anoj Jim McCarty kaj Keith Relf, evoluis al alt-koncepta bando kun la tro-oktava voĉo de Annie Haslam.[105] Plej granda parto de britaj bandoj dependis de relative malgranda kultosekvantaro, sed kelkaj kiel Pink Floyd, Genesis, kaj Jethro Tull, sukcesis produkti listopintajn unuopaĵojn hejmlande kaj elrompi al la usona merkato.[106] La usona tipo de progresiva roko variis el la eklektikisma kaj plinovigemaj Frank Zappa, Captain Beefheart kaj Blood, Sweat & Tears,[107] al pli pop-roke orientitaj bandoj kiel Boston, Foreigner, Kansas, Journey kaj Styx.[98] Tiuj, krom britaj bandoj Supertramp kaj ELO, ĉiuj montris progresiv-rokan influon kvankam ili rangiĝis inter la plej komerce sukcesaj muzikistoj de la 1970-aj jaroj.

La instrumenta tipo de tiu subĝenro rezultis en albumoj kiel tiu plej fama de Mike Oldfield nome Tubular Bells (1973), la unua disko, kaj tutmonda sukceso, de la marko Virgin Records, kiu iĝis ĉefa varmarko de la ĝenro.[98] Instrumenta rok-muziko estis aparte grava en tuta Eŭropo, ebligante bandojn kiel Kraftwerk, Tangerine Dream, Can, kaj Faust ĉirkaŭiri la lingvan barieron.[108] Ilia sintezila "krautrock", kun la laboro de Brian Eno (dum ioma tempo klavaristo ĉe Roxy Music), estos grava influo en posta elektronika roko.[98] Je la alveno de punk-roko kaj teknologiaj ŝanĝoj fine de la 1970-aj jaroj, progresiva roko estis iom post iom marĝenigita kiel tro pretendema kaj troiga.[109][110] Multaj bandoj finis siajn karierojn, sed kelkaj, kiel Genesis, ELP, Yes, kaj Pink Floyd, regule atingis sukcesojn inter la dek pintaj albumoj kaj faris sukcesajn akompanajn tutmondajn turneojn.[111] Kelkaj bandoj kiuj aperis en la sekvo de punko, kiel Siouxsie and the Banshees, Ultravox, kaj Simple Minds, montris la influon de progresiva roko, same kiel la pli ofte rekonatajn punk-influojn.[112]

Komence de la 1990–aj ĝis fino de la 2000-aj jaroj

[redakti | redakti fonton]

Punko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Punko.
Johnny Rotten kaj Steve Jones el Sex Pistols.

Punko aŭ punk-roko estas kontraŭ-establa ĝenro de rok-muziko kiu komencis ekzisti proksimume en 1976, kvankam preskaŭ prapunkaj stiloj povas esti trovebla antaŭe. La ĝenro devenas el Usono, Britio, kaj Aŭstralio. Laŭdire, Eŭropo estas la lulilo de la punko, kiu poste tutmondiĝis.

Estas tre diversaj tendencoj ene de la ĝenro, inter kiuj menciindas jenaj: Postpunko (angle Post-Punk) estas nomo por muzika stilo, kiu eliris precipe kaj unue en Britujo fine de la 1970-aj kaj komence de la 1980-aj jaroj el la punko. Folklorpunko (angle folk punk) nomiĝas la intermikso de stilelementoj kaj eroj de punko kun elementoj de folklora muziko kaj respektive aŭ de folklora rokmuziko. Anarkia punko (aŭ anarkiisma punko) estas punkroko, kiu antaŭenigas anarkiismon. La termino "anarkia punko" foje estas aplikata ekskluzive al bandoj, kiuj estis parto de la originala anarki-punkisma movado en Britio fine de la 1970-aj jaroj kaj fruaj 1980-aj. Kelkaj uzas la esprimon pli larĝe por ajna punkmuziko kun anarkiisma kantovortuma enhavo, kiu eble aperas en krusto-punk, hardkora punko, folklorpunko, kaj aliaj stiloj. Pra-punko estas la rokmuziko interpretita de garaĝaj bandoj de la 1960-aj jaroj ĝis meze de 1970-aj, kiuj antaŭvidis la punkrokan movadon.

Metalroko

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Metalroko.
Usona grupo Kiss estas fama ankaŭ pro sia ŝminkado.

Metalroko aŭ metalo[113] (angle: heavy metal) estas rokmuzika ĝenro, kiu naskiĝis en la 1960-aj jaroj. Ĝi estas rekta ido de la ŝtonroko, sed male al tiu ĉi, metalroko provas liberiĝi de siaj blusaj influoj. De 1967 ĝis 1974, oni aŭdis la komencojn de metalroko, sed ekde la mezo de la 1970-aj jaroj, tiu ĉefa muzika ĝenro diseriĝis en kvantojn da subĝenroj kiel industria metalroko, mortmetalo, damna metalroko, rapida metalroko, simfonia metalroko, nova metalroko, draŝa metalroko, nigra metalroko, progresiva metalroko, ktp...

Specoj de roko

[redakti | redakti fonton]
Alternativa (Red Hot Chili Peppers) - Arta roko (King Crimson) - Biker metal - Blusroko (The White Stripes) - Emoo (Embrace) - Damna metalroko (Black Sabbath) - Draŝa metalroko - Folko (Bob Dylan) - Folklorpunko (Against Me!) - Garaĝo (The Strokes) - Glamo (Slade) - Gotika muziko (The Cure) - Grunĝo (Nirvana) - Industrio (Einsturzende Neubauten) - Ĵazroko (Miles Davis) - Kontreroko (The Eagles) - Kristana roko -Matematika roko (Slint) - Metalroko (Iron Maiden) - Malaltfidelo (Beck) - Mortmetalo (Death) - Ne ondo (Sonic Youth) - Nigra metalroko (Bathory ) - Nua metalroko (KoRn) - Novondo (Depeche Mode) - Popmuziko (Michael Jackson) - Postpunko - Postroko (Talk Talk) - Potenca metalroko (Dragonforce) - Potenca popmuziko (Weezer) - Progresiva roko (Genesis) - Progresiva metalroko (Dream Theater) - Psikedela roko (Pink Floyd) - Punko (The Sex Pistols)- Punkroko (The Offspring) - Rapida metalroko (Metallica) - Rokabilo (Eddie Cochran) - Draŝa metalroko (Slayer) - Sendependa roko - Simfonia metalroko (Nightwish) - Ŝtonroko (AC/DC) - Sudroko (ZZ Top) - Surfmuziko (Dick Dale)

Grupoj kaj unuopulaj artistoj

[redakti | redakti fonton]
The Rolling Stones en 1963.
AC/DC dum koncerto kun kantisto Bon Scott.

Esperantaj rokgrupoj

[redakti | redakti fonton]
Martin Wiese, ĉefkantisto kaj gitaristo de Persone en Arkones 2009

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Festivaloj

[redakti | redakti fonton]
Du hipioj dum la Woodstock-festivalo.

Bildaro

[redakti | redakti fonton]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ 1,0 1,1 W. E. Studwell and D. F. Lonergan, The Classic Rock and Roll Reader: Rock Music from its Beginnings to the mid-1970s (Abingdon: Routledge, 1999), ISBN 0-7890-0151-9
  2. ↑ Turner, Luke. How "The Baby Boomers Stole Music With Myths Of A Golden Age". The Quietus.com. 3a de oktobro, 2013. Konsultita 21-1-14
  3. ↑ J.M. Curtis, Rock Eras: Interpretations of Music and Society, 1954–1984 (Madison, WI: Popular Press, 1987), (ISBN 0-87972-369-6), pp. 68–73.
  4. ↑ 4,0 4,1 Campbell, Michael. (2007) Rock and Roll: An Introduction, 2‑a eldono, Belmont, CA: Thomson Schirmer, p. [htt://books.google.com/books?id=RK–JmVbv4OIC&=PA80 80–81]. ISBN 978-0-534-64295-2.
  5. ↑ R.C. Brewer, "Bass Guitar", en Shepherd, 2003, p. 56.
  6. ↑ R. Mattingly, "Drum Set", en Shepherd, 2003, p. 361.
  7. ↑ P. Théberge, Any Sound you can Imagine: Making Music/Consuming Technology (Middletown, CT, Wesleyan University Press, 1997), (ISBN 0-8195-6309-9), pp. 69–70.
  8. ↑ D. Laing, "Quartet", en Shepherd, 2003, p. 56.
  9. ↑ Campbell & Brody 2007, p. 117
  10. ↑ J. Covach, "From craft to art: formal structure in the music of the Beatles", en K. Womack kaj Todd F. Davis, eld, Reading the Beatles: Cultural Studies, Literary Criticism, and the Fab Four (New York: SUNY Press, 2006), (ISBN 0-7914-6715-5), p. 40.
  11. ↑ T. Gracyk, Rhythm and Noise: an Aesthetics of Rock, (London: I.B. Tauris, 1996), (ISBN 1-86064-090-7), p. xi.
  12. ↑ P. Wicke, Rock Music: Culture, Aesthetics and Sociology (Cambridge: Cambridge University Press, 1990), (ISBN 0-521-39914-9), p. x.
  13. ↑ C. Ammer, The Facts on File Dictionary of Music (New York: Infobase, 4a eld., 2004), ISBN 0-8160-5266-2, pp. 251–52.
  14. ↑ Farber, Barry A.. (2007) Rock 'n' roll Wisdom: What Psychologically Astute Lyrics Teach About Life and Love. Westport, CT: Praeger, p. xxvi–xxviii. ISBN 978-0-275-99164-7.
  15. ↑ Christgau, Robert. (2000) Rock & Roll Is Here to Stay: An Anthology. W.W. Norton & Company, p. 564–65, 567. ISBN 0-393-04700-8.
  16. ↑ McDonald, Chris. (2009) Rush, Rock Music and the Middle Class: Dreaming in Middletown. Bloomington, IN: Indiana University Press, p. 108–09. ISBN 978-0-253-35408-2.
  17. ↑ S. Waksman, Instruments of Desire: the Electric Guitar and the Shaping of Musical Experience (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2001), (ISBN 0-674-00547-3), p. 176.
  18. ↑ Frith, Simon. (2007) Taking Popular Music Seriously: Selected Essays. Aldershot, England: Ashgate Publishing, p. 43–44. ISBN 978-0-7546-2679-4.
  19. ↑ Christgau, Robert, "Tuning Out, Tuning In, Turning On", 11a de Junio 1972.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 T. Warner, Pop Music: Technology and Creativity: Trevor Horn and the Digital Revolution (Aldershot: Ashgate, 2003), (ISBN 0-7546-3132-X), pp. 3–4.
  21. ↑ R. Beebe, D. Fulbrook kaj B. Saunders, "Introduction" en R. Beebe, D. Fulbrook, B. Saunders, eld, Rock Over the Edge: Transformations in Popular Music Culture (Durham, NC: Duke University Press, 2002), (ISBN 0-8223-2900-X), p. 7.
  22. ↑ Christgau, Robert. (1990) “Introduction: Canons and Listening Lists”, Christgau's Record Guide: The '80s. Pantheon Books. ISBN 0-679-73015-X.
  23. ↑ R. Unterberger, "Birth of Rock & Roll", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1303–04.
  24. ↑ T. E. Scheurer, American Popular Music: The Age of Rock (Madison, WI: Popular Press, 1989), (ISBN 0-87972-468-4), p. 170.
  25. ↑ The First Rock and Roll Song (angle). Alirita 2022-11-11 .
  26. ↑ Will the creator of modern music please stand up? Alexis Petridis The Guardian 16a de Aprilo 2004
  27. ↑ Robert Palmer, "Church of the Sonic Guitar", pp. 13–38 en Anthony DeCurtis, Present Tense, Duke University Press, 1992, p. 19. (ISBN 0-8223-1265-4)
  28. ↑ Bill Dahl, "Jimmy Preston", Allmusic, http://www.allmusic.com/artist/p115739, retrieved 27a de Aprilo 2012 
  29. ↑ 29,0 29,1 Campbell, Michael. (2008) Popular Music in America: The Beat Goes On, 3‑a eldono, Boston, MA: Cengage Learning, p. 157–58. ISBN 978-0-495-50530-3.
  30. ↑ Gilliland 1969, show 55, track 2.
  31. ↑ P. Browne, The Guide to United States Popular Culture (Madison, WI: Popular Press, 2001), (ISBN 0-87972-821-3), p. 358.
  32. ↑ N. McCormick (24a de Junio 2004), "The day Elvis changed the world", The Telegraph, https://www.telegraph.co.uk/culture/music/rockandjazzmusic/3619493/The-day-Elvis-changed-the-world.html 
  33. ↑ R. S. Denisoff, W. L. Schurk, Tarnished Gold: the Record Industry Revisited (New Brunswick, NJ: Transaction, 3a eld., 1986), (ISBN 0-88738-618-0), p. 13.
  34. ↑ "Rockabilly", Allmusic .
  35. ↑ . The problem with how the music streaming industry handles data (3a de Januaro 2020). Alirita 14a de Februaro 2020 .
  36. ↑ 36,0 36,1 R. Shuker, Popular Music: the Key Concepts (Abingdon: Routledge, 2a eld., 2005), (ISBN 0-415-34770-X), p. 35.
  37. ↑ Gilliland 1969, show 5, track 3.
  38. ↑ Gilliland 1969, show 13.
  39. ↑ R. Unterberger, "Doo Wop", en Bogdanov et.al., 2002, pp. 1306–07.
  40. ↑ J. M. Curtis, Rock Eras: Interpretations of Music and Society, 1954–1984 (Madison, WI: Popular Press, 1987), (ISBN 0-87972-369-6), p. 73.
  41. ↑ . Get It Low: The Dirty Guitar of Junior Barnard (en-US). Alirita 2022-11-11 .
  42. ↑ Collis, John. (2002) Chuck Berry: The Biography. Aurum, p. 38. ISBN 978-1-85410-873-9.
  43. ↑ Hicks, Michael. (2000) Sixties Rock: Garage, Psychedelic, and Other Satisfactions. University of Illinois Press, p. 17. ISBN 0-252-06915-3.
  44. ↑ Schwartz, Roberta F.. (2007) How Britain Got the Blues: The Transmission and Reception of American Blues Style in the United Kingdom. Aldershot, England: Ashgate Publishing, p. 22. ISBN 978-0-7546-5580-0.
  45. ↑ J. Roberts, The Beatles (Mineappolis, MN: Lerner Publications, 2001), (ISBN 0-8225-4998-0), p. 13.
  46. ↑ Campbell 2008, p. 99
  47. ↑ 47,0 47,1 S. Frith, "Pop music" en S. Frith, W. Stray kaj J. Street, eld, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press, 2001), (ISBN 0-521-55660-0), pp. 93–108.
  48. ↑ 48,0 48,1 "Early Pop/Rock", Allmusic .
  49. ↑ R. Shuker, Understanding Popular Music (Abingdon: Routledge, 2a eld., 2001), (ISBN 0-415-23509-X), pp. 8–10.
  50. ↑ R. Shuker, Popular Music: the Key Concepts (Abingdon: Routledge, 2a eld., 2005), (ISBN 0-415-34770-X), p. 207.
  51. ↑ L. Starr kaj C. Waterman, American Popular Music (Oxford: Oxford University Press, 2a eld, 2007), (ISBN 0-19-530053-X), arkivita el la originalo en la 17a de Februaro 2011.
  52. ↑ Borack, John M.. (2007) Shake Some Action: The Ultimate Power Pop Guide. Not Lame Recording Company, p. 18. ISBN 978-0-9797714-0-8.
  53. ↑ Gilliland 1969, shows 20–21.
  54. ↑ B. Bradby, "Do-talk, don't-talk: the division of the subject in girl-group music" en S. Frith kaj A. Goodwin, eld, On Record: Rock, Pop, and the Written Word (Abingdon: Routledge, 1990), (ISBN 0-415-05306-4), p. 341.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 K. Keightley, "Reconsidering rock" en S. Frith, W. Straw kaj J. Street, eld, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press, 2001), (ISBN 0-521-55660-0), p. 116.
  56. ↑ D. Hatch kaj S. Millward, From Blues to Rock: an Analytical History of Pop Music (Manchester: Manchester University Press, 1987), (ISBN 0-7190-1489-1), p. 78.
  57. ↑ A.J. Millard, The Electric Guitar: a History of an American Icon (Baltimore, MD: JHU Press, 2004), (ISBN 0-8018-7862-4), p. 150.
  58. ↑ 58,0 58,1 B. Eder, "British Blues", en V. Bogdanov, C. Woodstra, S.T. Erlewine, eld, All Music Guide to the Blues: The Definitive Guide to the Blues (Milwaukee, WI: Backbeat Books, 3a eld., 2003), (ISBN 0-87930-736-6), p. 700.
  59. ↑ Gilliland 1969, show 55, track 3; shows 15–17.
  60. ↑ R. Unterberger, "Soul", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1323–25.
  61. ↑ R. Unterberger, "Merseybeat", en Bogdanov et.al., 2002, pp. 1319–20.
  62. ↑ R. Stakes, "Those boys: the rise of Mersey beat", en S. Wade, eld., Gladsongs and Gatherings: Poetry and its Social Context in Liverpool Since the 1960s (Liverpool: Liverpool University Press, 2001), (ISBN 0-85323-727-1), pp. 157–66.
  63. ↑ I. Chambers, Urban Rhythms: Pop Music and Popular Culture (Basingstoke: Macmillan, 1985), (ISBN 0-333-34011-6), p. 75.
  64. ↑ J.R. Covach kaj G. MacDonald Boone, Understanding Rock: Essays in Musical Analysis (Oxford: Oxford University Press, 1997), (ISBN 0-19-510005-0), p. 60.
  65. ↑ 65,0 65,1 R. Unterberger, "British Invasion", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1316–17.
  66. ↑ R. Unterberger, "British R&B", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1315–16.
  67. ↑ Gilliland 1969, show 28.
  68. ↑ 68,0 68,1 I.A. Robbins, "British Invasion", Encyclopædia Britannica, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/80244/British-Invasion 
  69. ↑ H. Bill, The Book Of Beatle Lists (Poole, Dorset: Javelin, 1985), (ISBN 0-7137-1521-9), p. 66.
  70. ↑ 70,0 70,1 Gilliland 1969, show 29.
  71. ↑ Gilliland 1969, show 30.
  72. ↑ Gilliland 1969, show 48.
  73. ↑ T. Leopold (5a de Februaro 2004), When the Beatles hit America CNN 10a de Februaro, 2004, http://www.cnn.com/2004/SHOWBIZ/Music/02/05/beatles.40 
  74. ↑ "British Invasion", Allmusic .
  75. ↑ "Britpop", Allmusic, arkivita el la originalo la 12an de Februaro 2011.
  76. ↑ K. Keightley, "Reconsidering rock" en, S. Frith, W. Straw kaj J. Street, eld, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press, 2001), (ISBN 0-521-55660-0), p. 117.
  77. ↑ F.W. Hoffmann, "British Invasion" en F.W. Hoffmann kaj H. Ferstler, eld, Encyclopedia of Recorded Sound, Volume 1 (New York: CRC Press, 2a eld., 2004), (ISBN 0-415-93835-X), p. 132.
  78. ↑ Simonelli, David. (2013) Working Class Heroes: Rock Music and British Society in the 1960s and 1970s. Lanham, MD: Lexington Books, p. 96–97. ISBN 978-0-7391-7051-9.
  79. ↑ H.S. Macpherson, Britain and the Americas: Culture, Politics, and History (Oxford: ABC-CLIO, 2005), (ISBN 1-85109-431-8), p. 626.
  80. ↑ V. Coelho, The Cambridge Companion to the Guitar (Cambridge: Cambridge University Press, 2003), (ISBN 0-521-00040-8), p. 104.
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 81,3 81,4 81,5 81,6 R. Uterberger, "Blues Rock", en V. Bogdanov, C. Woodstra, S.T. Erlewine, eld, All Music Guide to the Blues: The Definitive Guide to the Blues (Milwaukee, WI: Backbeat Books, 3a eld., 2003), (ISBN 0-87930-736-6), pp. 701–02.
  82. ↑ T. Rawlings, A. Neill, C. Charlesworth kaj C. White, Then, Now and Rare British Beat 1960–1969 (London: Omnibus Press, 2002), (ISBN 0-7119-9094-8), p. 130.
  83. ↑ P. Prown, H.P. Newquist kaj J.F. Eiche, Legends of Rock Guitar: the Essential Reference of Rock's Greatest Guitarists (Milwaukee, WI: Hal Leonard Corporation, 1997), (ISBN 0-7935-4042-9), p. 25.
  84. ↑ R. Unterberger, "Southern Rock", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1332–33.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 "Blues-rock", Allmusic .
  86. ↑ P. Prown, H.P. Newquist kaj J.F. Eiche, Legends of Rock Guitar: the Essential Reference of Rock's Greatest Guitarists (Milwaukee, WI: Hal Leonard Corporation, 1997), (ISBN 0-7935-4042-9), p. 113.
  87. ↑ 87,0 87,1 Mitchell, Gillian. (2007) The North American Folk Music Revival: Nation and Identity in the United States and Canada, 1945–1980. Aldershot, England: Ashgate Publishing, p. 95. ISBN 978-0-7546-5756-9.
  88. ↑ Mitchell 2007, p. 72
  89. ↑ J.E. Perone, Music of the Counterculture Era American History Through Music (Westwood, CT: Greenwood, 2004), (ISBN 0-313-32689-4), p. 37.
  90. ↑ 90,0 90,1 90,2 90,3 90,4 90,5 R. Unterberger, "Folk Rock", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1308–09.
  91. ↑ Perone, James E.. (2009) Mods, Rockers, and the Music of the British Invasion. Westport, CT: Praeger Publishers, p. 128. ISBN 978-0-275-99860-8.
  92. ↑ R. Unterberger, "The Beatles: I'm a Loser", Allmusic .
  93. ↑ . 2018 (31a de Decembro 2018). Alirita 3a de Junio 2021 .
  94. ↑ M. Brocken, The British Folk Revival 1944–2002 (Ashgate, Aldershot, 2003), (ISBN 0-7546-3282-2), p. 97.
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 95,3 R. Unterberger, "Psychedelic Rock", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1322–23.
  96. ↑ Gilliland 1969, shows 41–42.
  97. ↑ J.E. Perone, Music of the Counterculture Era American History Through Music (Westwood, CT: Greenwood, 2004), (ISBN 0-313-32689-4), p. 24.
  98. ↑ 98,0 98,1 98,2 98,3 98,4 98,5 98,6 R. Unterberger, "Progressive Rock", en Bogdanov et al., 2002, pp. 1330–31.
  99. ↑ J.S. Harrington, Sonic Cool: the Life & Death of Rock 'n' Roll (Milwaukee, WI: Hal Leonard Corporation, 2003), (ISBN 0-634-02861-8), p. 191.
  100. ↑ E. Macan, Rocking the Classics: English Progressive Rock and the Counterculture (Oxford: Oxford University Press, 1997), (ISBN 0-19-509887-0), pp. 34–35.
  101. ↑ E. Macan, Rocking the Classics: English Progressive Rock and the Counterculture (Oxford: Oxford University Press, 1997), (ISBN 0-19-509887-0), p. 64.
  102. ↑ E. Macan, Rocking the Classics: English Progressive Rock and the Counterculture (Oxford: Oxford University Press, 1997), (ISBN 0-19-509887-0), p. 129.
  103. ↑ R. Reising, Speak to Me: The Legacy of Pink Floyd's The Dark Side of the Moon (Aldershot: Ashgate, 2005), (ISBN 0-7546-4019-1).
  104. ↑ M. Brocken, The British Folk Revival, 1944–2002 (Aldershot: Ashgate, 2003), (ISBN 0-7546-3282-2), p. 96.
  105. ↑ B. Eder, "Renaissance", Allmusic .
  106. ↑ K. Holm-Hudson, Progressive Rock Reconsidered (London: Taylor & Francis, 2002), (ISBN 0-8153-3715-9), p. 9.
  107. ↑ N.E. Tawa, Supremely American: Popular Song in the 20th Century: Styles and Singers and What They Said About America (Lanham, MA: Scarecrow Press, 2005), (ISBN 0-8108-5295-0), pp. 249–50.
  108. ↑ P. Bussy, Kraftwerk: Man, Machine and Music (London: SAF, 3rd end., 2004), (ISBN 0-946719-70-5), pp. 15–17.
  109. ↑ K. Holm-Hudson, Progressive Rock Reconsidered (London: Taylor & Francis, 2002), (ISBN 0-8153-3715-9), p. 92.
  110. ↑ Knight, Brian L., "Rock in the Name of Progress (Part VI -"Thelonius Punk")", The Vermont Review, http://members.tripod.com/vermontreview/essays/progressif6.htm 
  111. ↑ Thompson, Graham (2007). American Culture in the 1980s. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. p. 134. ISBN 978-0-7486-1910-8.
  112. ↑ T. Udo, "Did Punk kill prog?", Classic Rock Magazine, vol. 97, Septembro 2006.
  113. ↑ Informletero de Vinilkosmo n-ro 27. Vinilkosmo (3 2010). Alirita 2012-07-15 .
  114. ↑ Neill & Kent 2009, p. 294.

Literaturo

[redakti | redakti fonton]

En angla

[redakti | redakti fonton]
  • Szatmary, David P. Rockin' in Time: a Social History of Rock-and-Roll. Third ed. Upper Saddle River NJ: Prentice-Hall, 1996. xvi, 320 p., ill., mostly with b&w photos. (ISBN 0-13-440678-8).

En germana

[redakti | redakti fonton]
  • Matthias S. Fifka: Rockmusik in den 50er und 60er Jahren. Von der jugendlichen Rebellion zum Protest einer Generation. Nomos, Baden-Baden 2007, ISBN 978-3-8329-2522-2.
  • Christian Graf, Burghard Rausch: Rockmusiklexikon Europa, Bd. 1., Fischer Tb., Frankfurt Juli 2005, ISBN 3-596-16428-1.
  • Christian Graf, Burghard Rausch: Rockmusiklexikon Europa, Bd. 2., Fischer Tb., Frankfurt Juli 2005, ISBN 3-596-16429-X.
  • Christian Graf, Burghard Rausch: Rockmusiklexikon Amerika, Afrika, Asien, Australien, Fischer Tb, Frankfurt Oktober 2003, ISBN 3-596-15869-9.
  • Tibor Kneif: Sachlexikon Rockmusik. Instrumente, Stile, Techniken, Industrie und Geschichte, Reinbek b. Hamburg: Rowohlt, überarbeitete und erweiterte Ausgabe 1980, ISBN 3-499-16223-7 (Lexikon und Beispielsammlung aus Rock ’n’ Roll, Rhythm & Blues, Jazzrock, Funk Metal, Country-Rock, Folk-Rock, Bluesrock, Hard Rock, Punk, New Wave sowie ein Register).
  • Tibor Kneif: Rockmusik. Ein Handbuch zum kritischen Verständnis. Mit einem Beitrag von Carl-Ludwig Reichert, Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1982, ISBN 3-499-16279-2 (mit einem Kapitel über die Grundlagen der Rockmusik, z. B. Elemente, Instrumente und stilistische Wurzeln sowie Materialien zu einer Theorie der Rockmusik, ihrer Soziologie, Ästhetik und Geschichte).
  • Frank Laufenberg, Ingrid Laufenberg: Frank Laufenbergs Hit-Lexikon des Rock und Pop., Ullstein Tb., Oktober 2002, ISBN 3-548-36362-8.
  • Steffen Siegel: Ein Rockstar kommt selten allein. Das fotografische Bandportrait. In: Ute Eskildsen, Christiane Kuhlmann (Hrsg.): A Star Is Born. Fotografie und Rock seit Elvis Presley, Göttingen 2010, S. 251–256, ISBN 978-3-86930-192-1.
  • Klaus Staib: Rockmusik und die 68er-Bewegung. Eine historisch-musikwissenschaftliche Analyse. Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2009, ISBN 978-3-8300-4588-5.
  • Artemy Troitsky: Rock in Russland: Rock und Subkultur in der UdSSR, Hannibal-Verlag, Wien 1989, ISBN 3-85445-046-X.
  • Christa Zöller: Rockmusik als jugendliche Weltanschauung und Mythologie. Religion und Biographie. Bd. 2. Lit, Münster 2000, ISBN 978-3-8258-4517-9.

En franca

[redakti | redakti fonton]
  • Philippe Daufouy kaj Jean-Pierre Sarton, Pop music/rock, éditions Champ Libre, 1972 (ISBN 2-85184-202-1)
  • Nicolas Dupuy, Le Rock pour les Nuls, éditions First, 2009 (ISBN 978-2-7540-0819-8)
  • Fabien Hein, Le monde du rock. Ethnographie du réel, Bordeaux, IRMA/Éditions Mélanie Seteun, 2006
  • Alain Lambert, Musique populaire et contre culture. Deuxième suite sur La loi du Rock de Claude Chastagner (en continuant de relire Rousseau), Musicologie.org, Montreuil 2009
  • Daniel Lesueur, L'Héritage du rock'n'roll, 2003
  • Florent Mazzoleni, L'Odyssée du Rock, 2004
  • Florent Mazzoleni, Les racines du rock, Paris, Hors collection, 2008 (ISBN 978-2-258-07783-6), 160 paĝoj
  • Francis Métivier, Rock'n philo, Bréal, Paris, 2011 (ISBN 978 2 7495 3027 7), 406 paĝoj
  • Roger Pouivet, Philosophie du rock. Une ontologie des artefacts et des enregistrements, PUF, Paris, 2010 (ISBN 978-2-13-057364-7), 261 paĝoj
  • Jean-Marie Seca, 2001, Les Musiciens underground, Paris, PUF.
  • Nick Tosches, Héros oubliés du rock'n'roll, 2000
  • Jean-Paul Bourre, Sexe, sang, et Rock'n roll, Ed. Camion Blanc, 2009 (ISBN 2-35779-022-9)
  • Volume ! La revue des musiques populaires, Bordeaux, Éditions Mélanie Seteun, 2002 à aujourd'hui. Rete.
  • Jérôme Alberola (2012), Les belles et les bêtes, Anthologie du rock au féminin, de la soul au metal Camion Blanc

En itala

[redakti | redakti fonton]
  • R. Bertoncelli, Enciclopedia Rock anni 50; anni 60; anni 70; anni 80; anni 90; 5 vol., Arcana, Milano.
  • R. Bertoncelli, Storia leggendaria della musica Rock, Giunti, Milano. 2010
  • E. Gentile, A. Tonti, Dizionario del Pop Rock, Baldini&Castoldi, Milano. 2001
  • F. Guglielmi, C. Rizzi, Grande Enciclopedia Rock, Giunti, Firenze. 2002
  • G. Nanni, Rock progressivo inglese, Castelvecchi, Roma. 1998
  • L. Signorelli, Heavy Metal I Classici, Giunti, Firenze. 2000

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Ĉi tiu artikolo plenumas laŭ redaktantoj de Esperanto-Vikipedio kriteriojn por leginda artikolo.
Leginda artikolo
Leginda artikolo
 Ĉi tiu artikolo estis je la 5-a de junio 2023 akceptita en la liston de legindaj artikoloj.
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Rok-muziko&oldid=8931938"