Σημύδα
| Σημύδα | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Είδη | ||||||||||||
|
Δείτε κείμενο | ||||||||||||
Η σημύδα (Betula), σε ορισμένες πηγές αναφέρεται με το όνομα βετούλη,[1][2] είναι φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει σε ύψος τα 20-25 μέτρα. Είναι ψυχρόβιο γένος και φύεται σε όλο το βόρειο ημισφαίριο. Στην Ελλάδα, το είδος Betula pendula, φύεται σε μεγάλα υψόμετρα της Βορείου Ελλάδας (Ροδόπη, Φαλακρό όρος, Παγγαίο κ.ά.)[3]. Έχει ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις σε φως σε σχέση με όλα τα άλλα πλατύφυλλα.
Παραδόσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η σημύδα παρουσιάζεται ως ιερό δέντρο των τουρκικών λαών της βόρειας Σιβηρίας. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, μία αρσενική και μία θηλυκή σημύδα εμφανίστηκαν στην απαρχή του ανθρωπίνου γένους.[4]
Διάδοση & χρόνος ζωής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλά είδη σημύδας είναι ευρέως διαδεδομένα στα μικτά δάση των εύκρατων και ψυχρών περιοχών της Ευρασίας και της Βορείου Αμερικής. Μερικά από τα είδη είναι θαμνώδη, με γνωστότερο εκπρόσωπο τη «σημύδα τη νανοφυή» (Betula nana), πολύ συνηθισμένο φυτό στην τούνδρα της Σιβηρίας. Αυτό το είδος δεν ξεπερνά το ένα μέτρο στο ύψος. Πολλά είδη σημύδας, που σύμφωνα με ορισμένες πηγές ξεπερνούν τα εκατό[5], είναι ανθεκτικά στο ψύχος, δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικά, φύονται σε όλα τα είδη εδάφους. Τα περισσότερα είδη προτιμούν το φως αν και υπάρχουν και ορισμένα που αναπτύσσονται και σε σκιερά μέρη, όπως για παράδειγμα η «σημύδα η ξανθή» (Betula lutea). Σύμφωνα με διάφορες πηγές οι σημύδες ζουν από 100 μέχρι και άνω των 400 ετών.[6][7]
Χρήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το ξύλο ορισμένων ειδών είναι σκληρό και ανθεκτικό και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, την ξυλογλυπτική και για την κατασκευή σκι. Την άνοιξη σε ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Φινλανδία, συλλέγεται από τον κορμό των σημύδων χυμός ο οποίος είτε κονσερβοποιείται είτε χρησιμοποιείται για την κατασκευή διάφορων ποτών και σιροπιού. Το αφέψημα από μπουμπούκια και νεαρά φύλλα σημύδας χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική ως διουρητικό, βακτηριοκτόνο και αντισηπτικό. Θεωρείται ότι βοηθά στην επούλωση πληγών.
Είδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Σημύδα η εύκαμπτος [8][9] (Betula lenta). Ιθαγενής της Βορείου Αμερικής με γυαλιστερό ερυθρο-καφετή έως μαύρο φλοιό.
- Σημύδα η νανοφυής (Βetula nana). Θάμνος που συνήθως δεν ξεπερνά σε ύψος το ένα μέτρο, έχει στρογγυλά φύλλα, συναντάται στη σιβηρική τούνδρα και στην Ευρώπη κοντά σε βάλτους.
- Σημύδα η κρεμοκλαδής (Betula pendula). Αναφέρεται επίσης και ως Σημύδα η εκκρεμής. Είναι λιτοδίαιτο είδος. Είναι ψυχρόβιο αλλά και το πλέον φωτόφιλο είδος μεταξύ των πλατυφύλλων. Αναπτύσσεται σε ξηρά αλλά και σε υγρά εδάφη. Δένδρο με κωνική κόμη και θολωτή με κρεμάμενα κιτρινόλευκα κλαδιά και φλοιό χαρακτηριστικά λεπτό και λευκό που απολεπίζεται σε εγκάρσιες λωρίδες που μοιάζουν με φύλλα χαρτιού. Τα φύλλα είναι χαρακτηριστικά λεπτά, πράσινα, τριγωνοειδή ή ρομβοειδή οξυκόρυφα, κολλώδη με αδρή πριόνωση, ενώ εκείνα των πρεμνοβλαστημάτων είναι μεγαλύτερα, τριχωτά και καρδιόμορφα και τα πρωτόφυλλα 3-5λοβα πυκνότριχα. Μόνοικο φυτό, με αρσενικά άνθη σε απόδισκους καστανωπούς ίουλους που κρέμονται ανά 1-3 στις κορυφές των μακροκλαδίων από το φθινόπωρο και θηλυκά που εμφανίζονται την άνοιξη στα βραχυκλάδια και πράσινους κρεμάμενους ίουλους που αρχικά είναι όρθιοι. Ο καρπός είναι κυλινδρικός κωνίσκος που συγκροτείται από τα σπέρματα που φέρουν στα πλάγια μεγάλα πτερύγια και διαλύεται μέχρι την άνοιξη. Το είδος είναι ευρέως διαδεδομένο στην Ευρώπη και τη Σιβηρία, απαντά επίσης και στη Βόρειο Αφρική. Το χρώμα του κορμού του κυμαίνεται από λευκό μέχρι γκριζωπό. Τα φύλλα της σημύδας της εκκρεμούς είναι ωοειδή και έμμισχα και εκκρίνουν μία κολλώδη ουσία. Τα άνθη της είναι σκουρόφαια και ο καρπός πτερωτός. Το είδος αυτό μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι και τα 30 μέτρα. Ανθίζει την άνοιξη και η συλλογή των φύλλων και λουλουδιών γίνεται στα μέσα του καλοκαιριού. Έχει εφιδρωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται για τα δερματικά έλκη, τις πληγές και τις ραγάδες ως αλοιφή.[10]
- Σημύδα η ωφέλιμος (Betula utilis). Είδος με λευκό και λείο κορμό με διάμετρο μέχρι και ένα μέτρο, μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι και τα 25 μέτρα. Απαντά στις εύκρατες περιοχές της κεντρικής Ασίας από το Αφγανιστάν μέχρι την κεντρική Κίνα, στα Ιμαλάια.
- Σημύδα η χνοώδης (Betula pubescens). Είδος ευρέως διαδεδομένο στην Ευρώπη.
- Σημύδα η μέλαινα (Betula nigra). Συναντάται στην ανατολική Βόρειο Αμερική. Τα νεαρά δέντρα έχουν λευκό και λείο κορμό ο οποίος με το πέρασμα του χρόνου σκουραίνει και γεμίζει ρυτίδες.
- Σημύδα η ξανθή (Betula lutea). Ιθαγενής της Βορείου Αμερικής.
- Σημύδα η παπυροφόρος (Betula papyrifera). Ιθαγενής της Βορείου Αμερικής. Ο φλοιός της χωρίζεται εύκολα σε λεπτά φύλλα, που μοιάζουν με χαρτί χρώματος ανοικτού καστανού. Το υλικό αυτό χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως χαρτί στην Ινδία. Στη Ρωσία βρέθηκαν αρχαιορωσικά χειρόγραφα χαραγμένα πάνω στο φλοιό σημύδας.[11][12]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Δημητράκου. Μέγα λεξικόν όλης της ελληνικής γλώσσης
- ↑ Λεξικόν φυτολογικόν. Π.Γ. Γεννάδιος, Αθήνα 1914
- ↑ votaniki. «Betula pendula». Βοτανική (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2019.
- ↑ Βιτάλι Ζαϊκόβσκυ:Το Δέντρο του Kόσμου, Καθημερινή, 30/11/03 (έκδοση στο διαδίκτυο Αρχειοθετήθηκε 2007-09-30 στο Wayback Machine.)
- ↑ http://apps.kew.org/wcsp//qsearch.do?plantName=Betula&page=quickSearch
- ↑ old.forest.ru
- ↑ sci.aha.ru
- ↑ B. Hederici Lexicon graeco-latinum et latino-graecum
- ↑ Λεξικόν φυτολογικόν. Π.Γ. Γεννάδιος, Αθήνα 1914
- ↑ «Φυτά με ευεργετκή δράση στο δέρμα και την υγεία μας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2012.
- ↑ Gazeta.ru
- ↑ Birch Bark Documents from Novgorod, Russia Αρχειοθετήθηκε 2013-12-25 στο Wayback Machine. geocurrents.info
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Betula στο Wikimedia Commons
Λεξιλογικός ορισμός του σημύδα στο Βικιλεξικό
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη βοτανική χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |