Το ΕΣΠΔ συστάθηκε δυνάμει του Γενικού Κανονισμού της ΕΕ για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ), ο οποίος εκδόθηκε στις 27 Απριλίου 2016 και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 4 Μαΐου 2016.
Επισημαίνεται ότι στις 23 Μαΐου 2018 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα διορθωτικό του ΓΚΠΔ, το οποίο είναι διαθέσιμο εδώ. Η ενοποιημένη έκδοση του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) της ΕΕ είναι διαθέσιμη εδώ.
Ο ΓΚΠΔ, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 24 Μαΐου 2016 και εφαρμόζεται από τις 25 Μαΐου 2018, δημιουργεί ένα εναρμονισμένο σύνολο κανόνων που εφαρμόζονται σε κάθε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που πραγματοποιείται στην ΕΕ.
Ο στόχος του νέου αυτού συνόλου κανόνων είναι να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τυγχάνουν υψηλού επιπέδου προστασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, με αποτέλεσμα την αύξηση της ασφάλειας δικαίου τόσο για τα φυσικά πρόσωπα όσο και για τους οργανισμούς που επεξεργάζονται δεδομένα και την παροχή υψηλότερου βαθμού προστασίας στα πρόσωπα.
Σε ορισμένους τομείς εξακολουθούν να ισχύουν ειδικοί κανόνες.
Η οδηγία για την προστασία των δεδομένων από τις αστυνομικές αρχές εφαρμόζεται μόνο στην επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που πραγματοποιείται από αρμόδιες αρχές για τους σκοπούς της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων.
Η οδηγία εκδόθηκε μαζί με τον ΓΚΠΔ στις 27 Απριλίου 2016 και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 4 Μαΐου 2016. Τέθηκε σε ισχύ την 5η Μαΐου 2016 και πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών της ΕΕ ώστε να είναι πλήρως εφαρμοστέα έως τις 6 Μαΐου 2018.
Ο ΓΚΠΔ και η οδηγία για την προστασία των δεδομένων από τις αστυνομικές αρχές αντικατέστησαν την οδηγία 95/46/ΕΚ για τον ιδιωτικό και το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου τομέα και την απόφαση-πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου για τον τομέα της επιβολής του νόμου.
Ο κανονισμός 2018/1725, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 11 Δεκεμβρίου 2018, θεσπίζει τους κανόνες προστασίας των δεδομένων που ισχύουν για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.