Trkischelesest 00 Stumuoft
Trkischelesest 00 Stumuoft
Trkischelesest 00 Stumuoft
zusammengestellt
von
Hans Stumme
ProfesBor an der Universitat Leipzig
.•»
und
^^
Halil Fikret
oand. phil.
'*s O^ '
Leipzig
Otto Harrassovvitz
1916
Vorbemerkung.
in den folgeuden Blattern, die den sich der schönen Sprache der Osmanen Widraen-
den im Lesen türkischer Handschrift bilden wollen hat der e r s t e der Unterzeichneten
,
lediglich als Ausführer der Umschrift zu gelten. Hingegen ist der zweite von ihnen der
Schreiber des Grundtextes und zugleich auch der Verfasser der in das Studium des türkischen
Ryk'a einführenden Aufstellungen sowie der Verfasser der SchluBnumroer des Heftes, die
sich als Brief eines bei Anaforta kâmpfenden Türken an seine Mutter gibt; bei den übrigen
Nummern tritt er als Auswâhler auf. Über das Verhaltnis der betreiFenden Texte zu ihreu
Vorlagen sei Folgendes bemerkt:
Die Sprichwörter (zurnb-i-emsal) wurden —
\vo der Auswâhler nicht aus eigener
Erinnerung schöpfte
— in Anlehnung an Nr. VII des Heftchens „Türkische Lesestücke.
Zusammengestellt von Hans Stumme" (Leipzig, J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1916)
ansgesucht; so entspricht denn Zeile 8 (von atesden an) bis 16 auf Seite 10 unseres
Heftchens reichlich genau den Zeilen 347 —
370 der genannten —
wohlverstanden in
Nes^i-Druckschrift gegebenen —
Lesestücke, öder aber auch den Seiten 11 23 des —
Schreibvorlageheftes ,Türkische Schrift. Ein Übungsheft zum Schreibenlernen des Türkischen
von Hans Stumme und St. Tertsakian" (3. Auflage, ebenfalls Hinrichs 1916).
Von den verschiedenen Anekdoten {Muhtelif Ictifeler) sind die ersten zwölf sowie
die zwei letzten (welche eigentlich nur Witzchen sind) der Anekdotensammlung Küllijat--
letdif von Fal'k Resad (Konstantinopel 1328 der Hidschra) entnommen worden. Die
dreizehnte und die vierzehnte dagegen sind zwei Nassr e ddin Schwânke; sie werden hier
-
in derselben Fassung die sie bei Stumme, T. Les., Zeile 375 — 383, bezw. bei
—
raitgeteilt,
Stumme & Tertsakian, S. 25 29 aufvveisen.
Von den Liedern {Türkçe s'hler) ist das erste das bekannte Marschlied {Ordu
marsy), gedichtet 1908. Die dann folgenden zehn Schnadahüpfeln {Maniler) sind ebenfalls
beiStumme, T. Les. — als Nr. IX daselbst —
zu finden; sie entstammen der bekannten
Sammlung I. Kinos's: Oszmân-török nepköltesi gyüjtemeny (Budapest 1887 u. 1889). Das
wehmütige Lied ,In der Fremde" {Jabanda bulunurum) endlich wird hier zum ersten Male
veröffentlicht es hat zum Verfasser einen im eisigen Norden 1 eben den Osmanen, der seinen
;
» • » > « * <
0» m f>
j
a "A
j • «
6 P
7- t-
P
t
I 1 P
t
âmZ
J
AZ
J
* /•
V
o
o
-ö>' i: i:
.
• • •
m
_ 4 —
.
y>^ .
->ijy .
aZ/'j^' »J^J '0> ^i>. »jf ,
jy.>>.i>^> . ii)
çl»?»'
— 5 —
^
ba. pa. baba. papas. bu. pak. pai. tütün, tarla,
^
tabut. bas. jjj^g \)q\^ ^al. palaz. türk. budak. boi.
^
baby. wadi. bunak, jalan. jazar. jok. ja. ba.
*
çoban, çapak. baa. cam, can. al. çabuk, hay,
'
söz. süs. sab. sajak. sazy. sasy. sopa. ary. soba.
*
obay. ajy. oi. ol. zarib. padiah, sokak.
^
tabur, tabur. otur. gazi. 'adi. 'ud. tok. top. tuz.
'"
tozak. tut. tutar, tutam, topal, topal, toparlak.
tawla, tawla.
^^
fani, fani. katy. fae. furun. koc. kapu. kac. çakal,
^- kartal
çakal. Farabi. kat. kuzu. kuru. ,
kartal.
^^
Karakorum. kum. topal, topal. kötü. kar, kar. ka,
ka. kafi, kafi. güc. küp. haki, haki. ona. buna. gök.
'*
gütürüm. oradaki, oradaki, topaç.
^^
lapa. lala. lapay. bulut, lale, lale. lüle, lüle. soluk,
^^
dürlü. dolu. lokum, mal, mal. mawi. madam. mart.
m mm » • g m » t * ^ , » t
m fi m M m m * *
f m '
» ^ m m m
•^» ^» • • » m m ^
^
kyr. kyz. iz. wyz. wer. gir. ip. dip. pire. tire.
ajyr. demir.
8
diz. kyzdy. gizli, kyzak. çizgi, çizgi, sakyz. kajyn,
kajyn. karyn.
*
lira. kan. si*ke, sirke. §ira. zira. öakyr. bit, bit.
^
pip, pip. is*. git. et. fit. wyz*. öewir, öewir.
*
bil. sil. pil. kajyk. dil. kyl. kyryk. aryk. is.
is,
'
di§. ky§. seif. keif. lif. redif. iwa. siwn. §is, §is.
^
catyk. alys. yk. kywryk. is. alys. armasyk. al.
^
sis. Nil. kajys. kalyp. kandyr. kyzyl. katyr. diwane,
diwane. syk.
^°
iö. biC. din. hiö. ti. y. Cy. dik, dik, dik.
^^
delik, delik. deik. kywrym. paidos. jarym. kazan.
^^
hanym. takym, takym. kim. gei'. di'*. kywryk. 'i'*.
^^
pide. gide. ede. ky kywrak, iz*, ziz*. y*. ki*.
^*
zyz*. feiz, feiz. beiz, beiz. byz*. kyt*. ryt*. kyjy.
^*
gibi. ati, ati (aty, aty). autije, autije. hat. haz.
^^
bu öouk kim dir? — jalan kötü bir hui-dur. — „armud
j^^.i^ju£j.A,\^, j^j .
i/-f .vU-f
.^•^^'.^/U— -tH^^T-tÂ^'.
•
^.4i-.<ît'
• <• • • •
# • ' # #
#
— p —
1
paitak. peinir. tirjaki. dindar, jary, jarj^n. jaryn}'.
gözünü aöar.
"
yak. ycra. icdi. yöan. fyyldy. pyhty. atyy.
any. kazan.
*
kazany. jakyy. bakyy. lahm. —
südü kim idi? — bu is uan werdi.
inhan. yar.
•"'
'^
(iikis. §ifra. küskün, aky. ykynty. oskn. kojumy.
ydyklama. kyrrayzy.
'
*
tyrmyk. sinir. bin. bebek, bebeji. i^ki. aidynlyk.
^
piirmek, dilimi. y§yk. wiski. zabtije. nazaret, nazaret.
^"
'ilham. mutawa'at, mutawa'al. istiâhad. penâenbe,
^^
pensenbe (gesprochen: perembe). Wilhelm. isli. maz-
^^
ben. sen, sen. her. hep. siz. biz. senin, bizim,
^^
bizde, bizden, sizde. efendim, efendim, efendi, efendi,
^-
onda, onda. ondan, ondan. hal. katib, katib, katib.
^^
onun, onun. kafi, kafi. ewli, ewli. tabur, tabur, olduu,
^^
olduu, olduu, sabun, .sabun, ma'lum, ma'lum. bulunan,
Zurub-i-emsal.
2
At ile eâek jarysamaz.
~ adam o -dur -ki ikraryndan
dönmeje.
— az söilemek öok ^
söilemekden ewla-dyr. az
*
maldan werir. — azy bilmejen ou liö bilmez. — aikar
maz. — '
allah kardaSy kardas jaratmys kesesini air3^ — alçak
^
akynyr. — er olan ekmejini tasdan öykaryr. — balyk basdan
juwasyny
— laiwan ölür, semeri kalyr; insan
bejenir. ölür,
ady kalyr. — ^^
karpuz bir koltua ymaz.
iki — bir ewde
horos cük oluna, sabah geö — haiwan Jularydan,
olur. ^^
kyrar.
— ^^
dost fena \vakytda bilinir. — sert sirke kendi
devvei.
— 12 —
^'
'^
— 13 —
Muhtelif
^ letifeler.
•
-
Hastanyn biri kendisini eji eden bir doktora der-ki:
'
fakyrlardan birinin karyy ayr bir hastalya tutular,
^
adama: „nicnn hekim getirtmejorsnn?" derler, fakyr adam-
da :
,,
ne japalym ? biz fakyr adamlaryz ,
kendi kendimize
ölürüz!" derais.
"
bir kys günü jolda düsüb kalmys olan bir sarhoa: ,.nicün
'"
öile jolda jatyjorsuii? kalknb ewine git!-' demiler, sarho
" her
ewab olarak: „görmejormusunuz? taraf buz tutmu!
^2
bir sarho okakda düsmüs jatarmj^s. iki kii oradan
''^
geçerken, biri dijerine der-ki: ,.hele, su sarhoa bak! sokaa
^*
düsmüs jatyjor!" dijer arkada: ,,ewet, gördüm. ah, su
^^
jawasa bas3'ny kaldyrarak: ,,kabahat icki-de dejil, ben-de!
bulunmu.
14
- * • • • •
'^
^
* '
• » * ^
— 15 —
'
hekimin biri hastalanmyâ olan bir sarhoa: „artyk tehli-
^
keji atlatdyn, fekat büsbütün eji oldukdan sonra bir daha
^
içki icrae!" deje nasihat etdikde, hasta: „öile oldukdan oiira
*
fransada 'askeri manewralar enasynda bir gün iki nefer
jorularak bölüklerinden ^
awusub kaçarlar we ta'limgahyû
^
jakynyTida bir aaö altyna uzanub jatarlar. bölücün zabyty
^
myzyn hepsi muharebede kawa edenlerin taklidini japy-
demi§.
^
bir dejirmeni eSejini önüne katmyS gider imi§. jolda
^°
köilünün biri buna rast gelüb: „böile ikiniz nereje gidijor-
müz ^^
iün aman almaa gidijoruz!" ewabyny wermis.
^2
bir odada jatan iki arkada §u jolda bir mu^awerede
bulunmular :
^^
birini arkada: ,,jahu, bana bak!" — ikini: „newar?"
^*
bir.: „ujujormusun ?"
— ik. :
,,neden sordun?"
^^
bir.: „bir kac para ödün istejeekdim!"
— ik. (jor-
^^
any baSyna ekerek): ,,ujujorum, dostum!" ewab3'nda
bulunmuS.
16 —
•^ •
listelerini!" demi.
^
bir kimseje tarada bulunan dostlaryndan birinin wefat
*
etdijini söilemisler. 6da ,.jalan-dyr! ben kendisinden her
posta mektub alyjorum; ejer öile bir sei olayd}', bana jazardy!"
demi.
'
bir köilünün eseji telef olmu, bundan dolai mahzun we
^
kederli olduunu gören bir köilii: „nicün bu kadar keder-
^
su'al eder. herif-da der-ki: ..gördüm, filan jerde kady
(geschrieben :
kazy) olmu!" hoa: „gercek dersin! kady olaa-
^
yny ben bilirdim, zira ben oluma ders werir iken, eek
kulaklaryny diküb dinler idi!" demi.
^°
bir gün hoganyn ewine bir adam gelüb esefini ister.
^^
hoa: ,. esefim ewde jok-dur!" der. kazara eek içeride
halbuki ^"^
içeride bayryjor!" hoa: ,.ne 'aa'ib adam imisin!
^^
eseje inanyrsyn-da, ak akalym ile bana inanmazsyn!" demi.
1*
disgi ile müMeri. müteri: „dislerimi nayl buldunuz,
^''
efendim?" disi: ,,pek mükemmel, efendim; la'akall on dane-
Türkçe si irler
Ordu narsy.
(Nakarat.) (Nakarat.)
Maniler.
2*
20 ~
»mm» /t
>
—i
— 21
'
/
'
'•
\ >
,/'
'^ »
» »
23 —
Jahanda hulmurum!
^^
jamadyym jerleri hoaja orajym. o bana söiler, anladyr.
— derslerimi dykkatla okursam, hatyrymda kalyr. unutmam,
^-
okuduklarymy belledikce fikrim aöylyr, gitdiköe ma'lumatym
artar. — tenbel 'ita'atsyz olan öouklar hic bir sei örene-
mezler. " ben öile tenbel, 'ita'atsyz couklardan
ahil kalyrlar.
'*
dejilim. ben alysaaym, öjreneejim, ahil kalmajaaym.
— ihtida her sei insana gü gelir. jawas jawas kolai gelmeje
baslar, calysmala
^^
her sei kolailasyr.
— .simdi pek eji
ojrensem, ne
'"
güzel okumaa baslarym. giizele okumay
kadar sewinee]im!
26
• ••• • •• ••
»Ji^cp^^jy ^ '
• ^jy^^s ^J^^ eXJ^^ •
^^/^s ^p^^^jJ^I
— 27 —
Çanak -kar adan bir türk ^askerinin mektubu.
Se\vgili anayym !
^
Bilmem, hatyryda-my-dyr? sana son bir mektubumda
her ^^
lerimiz tarafdan juwalaryndan öykmys tepeji asagy
doru koarak enijorlardy. derken dümen makinaly tüfe(n)kler
'^
ile, karadan atylan we gemilerden awrylan top gülleleri
^'~
ile üzerimize jamur gibi kursun jadyrmaa baslady. hal-
buki biz „ölmek war, dönmek jok!" dejerek \ve kursuna gülleje
^^
})i bir sei'e aldyrmajarak ileriledik, dümenin handaklaryna
(sprich hendeklerine) atladyk. iste bu dakykadaki manzara
^''
hiö ta'rif edilemez! biz silah arkadaslarymyzle ,,allah!
^'
allah!" deje, süngülerle, Jumruklarla, dipliklerle, tepme
ile, dümeni öile bir paraladyk-ki handak ^hendek) düsmenii
^^
leâleri ile doldu \ve her taraf kana bojandy. ikini
handakda-da (hendekde-da) jine jüzlere ingiliz we fransyzy
gebertdik.
28 —
>/>/L
29
^
derken düSmen dört tarafdan kaçmaa baslady. lakin
-
domuzlar ne kadar-da çabuk kacyjorlar! fekat kaömak para
^
kojuldk. önümüze geleni tutdk, esir etdik. kaçmak iste-
^
derhal öldürdük, iste bu dakykada idi-ki a kolumdan kan
^
akdyyny hiss etdim. mejer bir kara ingiliz beni arkamdan
alny kan iöinde! fekat jarasyna benim gibi lic aldyrdyy jok!
^^
ben bu gün alty rengii ingiliz ile ü6 fransyz tepeledim,
^^
dostum Stein-da zann edersem jedi ingilizin hakkyndan
gelmi.
— tam bu esnada idi-ki her köseden türküler cayryl-
maa ^*
baslandy. mejer dümen kamilen topraymyzdan koul-
^^
mus. bu türküler-da sewin 'alameti! biz-da bu sewine
fekat zabytym eji olub daha güzel eng etmek icün beni Istan-
bola •'*
sewgili anagyym!
olun Mustafa.