Rhyfeloedd yr Esgobion

Rhyfeloedd yr Esgobion

Enghraifft o'r canlynol	cyfres o ryfeloedd
Rhan o	Rhyfeloedd y Tair Teyrnas
Dechreuwyd	21 Mawrth 1639
Daeth i ben	Medi 1640
Lleoliad	Yr Alban

Dau gyfnod byr o frwydro rhwng Siarl I, brenin Lloegr a’r Cyfamodwyr yn yr Alban oedd Rhyfeloedd yr Esgobion (1639–40). Achoswyd y gwrthdaro gan ymgais y Brenin Siarl i orfodi Anglicaniaeth ar Deyrnas yr Alban ac i gymryd hen diroedd eglwysig oddi ar bendefigion Albanaidd. Cyflwynwyd addasiad o’r Llyfr Gweddi Cyffredin Saesneg yn yr Alban ym 1637, a sbardunai terfysg yng Nghaeredin. Yn Nhachwedd 1638 pleidleisiodd Cynulliad Cyffredinol Eglwys yr Alban yn Glasgow i ddiddymu’r esgobyddiaeth, ac yn Awst 1639 pasiwyd sawl deddf gan Senedd yr Alban yn groes i orchmynion y brenin. Anfonwyd byddin i'r ffin gan y Brenin Siarl, ond aeth yn fethdalwr cyn i'w filwyr ymladd yr un frwydr. Bu'r Cyfamodwyr yn drech na'r Brenhinwyr Albanaidd mewn sawl ysgarmes, ac arwyddwyd Cytundeb Heddwch Berwick ar 19 Mehefin 1639. Bu’n rhaid i Siarl alw’r Senedd Fer yn Ebrill 1640 i wneud cais am arian, a daeth ei 'reolaeth bersonol' (1629–40) i ddiwedd felly. Yn yr ail ryfel, cipiwyd holl diriogaeth Northumberland a Durham gan y Cyfamodwyr. Gyrrwyd y lluoedd brenhinol ar ffo gan y Cyfamodwyr yn Newburn ar lannau Afon Tyne yn Awst 1640 a bu’n rhaid i Siarl ymbil am heddwch. Heb arian, galwyd y Senedd Hir ganddo yn Nhachwedd 1640.

Rhyfeloedd yr Esgobion oedd y cyntaf o Ryfeloedd y Tair Teyrnas, ac yn un o Ryfeloedd Crefydd Ewrop.