Pab Grigor I

Pab Grigor I
Ganwyd	c. 540, 540  Rhufain
Bu farw	12 Mawrth 604  Rhufain
Man preswyl	Rhufain
Galwedigaeth	diplomydd, offeiriad Catholig, llenor
Swydd	pab, papal apocrisiarius to Constantinople
Adnabyddus am	Ymgomiau, Collectio Avellana, Pastoral Care
Dydd gŵyl	12 Mawrth, 25 Mawrth, 3 Medi
Tad	Gordianus
Mam	Santes Silvia
Llinach	Anicia gens

Pab Rhufain o 590 hyd ei farwolaeth oedd Grigor I, a elwir hefyd yn Grigor Fawr neu Gregor(i) Fawr (c. 540 – 12 Mawrth 604). Mae'r eglwys yn ei gyfrif yn sant a Thad Eglwysig; ei wylmabsant yw 12 Mawrth. Cafodd ei eni yn Rhufain.

Yn ôl traddodiad, gwelodd gaethweision ifainc o Eingl-Sacsoniaid mewn marchnad caethweision yn Rhufain a phenderfynodd anfon cenhadwr i Brydain i droi'r Eingl-Sacsoniaid yn Gristnogion. Y gŵr a ddewisodd oedd Awstin, a fyddai'n archesgob cyntaf Caergaint yn ddiweddarach.

Roedd Grigor yn ddyn caredig iawn a weithiai i wella cyflwr y tlodion. Yn ogystal gwnaeth lawer i ddiwygio trefn yr eglwys. Roedd hefyd yn awdur yn yr iaith Ladin a ysgrifennodd homilïau ar Eseciel a'r Efengylau, llyfr ar reolau'r eglwys (Cura Pastoralis) a'r gweithiau ar gyfer gwasnanaethau eglwysig y Sacramentarium a'r Antiphonarium.

Yr enw cyffredin ar y Pab Grigor yng Nghymru'r Oesoedd Canol oedd Geirioel. Dyma gyfeiriad ato mewn awdl gan Iolo Goch i Dafydd ap Bleddyn, Esgob Llanelwy:

Da fu heb gelu Coel Godebawg,

Da Eirioel enau, eiriau oriawg,

Ac ys gwell gâr pell, gŵr pwyllawg — balchryw,

Ni bu ei gyfryw, llyw galluawg;

Os rhaid mynegi pwy rhi yrhawg,

Dafydd ap Bleddyn yw'r dyn doniawg.

Cyfeiriadau

Rhagflaenydd: Pelagiws II

Pab 3 Medi 590 – 12 Mawrth 604

Olynydd: Sabinianws