Нушиби
Пиллĕк нушиби йăхĕ, Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕнчи пиллĕк тулă йăхĕпе пĕрле вуннă çĕмрен тĕрĕкĕсен пĕрлешĕвне кĕнĕ йăхсем:
- асицзе кюль (эскелсем кур, асиги кюе)
- гэшу кюль (гэшу кюе)
- басайгань 拔塞干 (басайгань дуньшибо)
- асицзе нишу (эскелсем нишу, асигйе нишу)
- гэшу чупан (гэшу чубань)
Нушиби тăрăмĕ — эркин.
Гумилев Л.Н. хăйĕн "Древние тюрки" кĕнекинче тĕплĕн нушиби йăхĕсен пăлхавне палăртать.
Кун-çулĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]635 çулта тулă тата нушиби йăхĕсем хăйтытăмлăхне çĕнтерсе илнĕ те хăйсен сумлă ăратсенчен пуçлăхсене суйланă. Кашни пуçлăха чыс тивĕçлĕхĕпе шад йайĕпе, т. с. Тиккĕ, танлаштарнă. Вĕсенчен кашнине влаç символне пĕлтерекен çĕмрене панă, çакăнтан ĕнтĕ "вуннă çĕмрен тĕрĕкĕсем" палăрту çуралать. Пĕрлешĕве кĕнĕ тулă тата нушиби йăхĕсене Чу юханшывĕ уйăрнă[1].
Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕн нушиби хаканĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]| Ячĕ | Тăрăмлăх çулĕсем | Китай ячĕ | Урăх ячĕсем | Асăрхавсем |
|---|---|---|---|---|
| Иль-Кюлюг-шад Ирбис-хан | 639—640 | - | - | - |
| Ирбис-Ышбара-Джагбу хан | 640-641 | астулри ячĕ кит. çăм. 乙毗沙钵罗叶护可汗, пиньинь: yipishaboluoyehukehan — Ипишаболоехукэхань', пайăр ячĕ кит. çăм. 阿史那薄布, пиньинь: ashinabaobu — Ашина Баобу | «Нушиби пăхаттăрĕ» — витлев, Ирбис Ышбара — патвар парс | |
| Ирбис-Шегуй хан | 642-650 | астулри ячĕ кит. çăм. 乙毗射匮可汗, пиньинь: yipishikuikehan, палл.: Ипишэкуйкэхань | - | - |
| Халлыг Ышбара-Джагбу хан | 650-657 | кит. çăм. 沙钵罗可汗, пиньинь: shaboluokehan — Шаболокэхань, пайăр ячĕ кит. çăм. 阿史那贺鲁, пиньинь: ashinahelu — Ашинахэлу | Фарси: Бижан(?) | Халлыг — çĕкленнĕскер, витлев. Ышбара-хан — патвар хан |
| Ашина Бучжень-шад | 657-667 | - | - | - |
| Ашина Хушэло-шад | 679-704 | Пайăр ячĕ: кит. çăм. 阿史那斛瑟罗, пиньинь: ashinahuseluo, палл.: Ашина Хусэло, астулри ячĕ кит. çăм. 竭忠事主可, пиньинь: jiezhongshizhukehan, палл.: Цзечжуншичжукэхань, | - | Кушрак- пĕчĕк вĕçен кайăк, Бури-шад — кашкăр кнеçĕ |
Çавăн пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Н. Я. Бичурин. Собрание сведений..., т. 1. стр. 286; Иакинф Бичурин История Тибета..., 1, стр.138; С. Chаvannes Documents..., p. 56.