Aristotel

Aristotel

Aristotel (grčki: Ἀριστοτέλης; 384 – 322. p. n. e) bio je grčki filozof i naučnik rođen u makedonskom gradu Stageira na Halkidikiju, na sjevernoj periferiji antičke Grčke. Njegov otac, Nicomachus, je umro kad je Aristotel bio dijete, nakon čega je Proxenus od Atarneusa postao njegov staratelj. U osamnaestoj godini pridružio se Platonovoj akademiji u Atini i ostao tamo do svoje trideset sedme godine života. Njegovi radovi obuhvataju mnoge teme - uključujući fiziku, biologiju, zoologiju, metafiziku, logiku, etiku, estetiku, poetiku, pozorište, muziku, retoriku, lingvistiku i politiku - i čine prvi sveobuhvatni sistem zapadne filozofije. Ubrzo nakon Platonove smrti, Aristotel je napustio Atinu i na zahtjev Filipa II Makedonskog, podučavao je Aleksandra Makedonskog od 343. godine p.n.e. Prema pisanju Encyclopedia Britannica, "Aristotel je bio prvi istinski naučnik u historiji... i svaki naučnik mu duguje."

Podučavanje Aleksandra Velikog je pružilo Aristotelu mnoge mogućnosti i obilje materijala. On je osnovao biblioteku u Lyceumu koja je odštampala mnoge njegove knjige. Činjenica da je Aristotel bio Platonov učenik je doprinijela njegovom stavu o platonizmu, međutim nakon Platonove smrti, Aristotel je uronio u empirijske studije i prebacio se iz platonizma u empirizam. On je vjerovao da se svi ljudski koncepti i svo njihovo znanje ultimativno baziraju na percepciji. Aristotelovi stavovi o prirodnim naukama predstavljaju temeljnu osnovu mnogih njegovih radova. Aristotelovi pogledi na fizičke nauke temeljno su oblikovali poglede srednjovjekovnih naučnika. Njegov uticaj produžio se i do doba renesanse i nije bio sistematski zamijenjen do prosvjetiteljstva i teorija kao što je klasična mehanika.

Neka od Aristotelovih zooloških opažanja, kao što su reproduktivni krak hobotnice, nisu potvrđene ili osporene sve do 19. stoljeća. Njegovi radovi sadrže najraniju poznatu studiju logike, koja je ugrađena u kasnom 19. stoljeću u modernu formalnu logiku. U metafizici, Aristotelijanizam je bio duboko pod uticajem jevrejsko-islamskih filozofskih i teoloških razmišljanja u srednjem vijeku i nastavio je da utiče na kršćansku teologiju, posebno skolastičku tradiciju Katoličke crkve. Aristotel je dobro poznat među srednjevjekovnim muslimanskim intelektualcima i poštovan je kao "prvi učitelj" (arapski: المعلم الأول). Njegova etika, je imala uticaja u modernoj pojavi etičke vrline. Svi aspekti Aristotelove filozofije i dalje su predmet aktivnih akademskih studija. Aristotel je napisao mnogo elegantnih rasprava i dijaloga - Ciceron je opisao njegov književni stil kao "rijeka zlata". Smatra se da je samo trećina njegovih originalnih knjiga preživjela.

Život

Rafaelova slika Aristotela koji drži Etiku

Aristotel (384-322. p. n. e.) je rođen u Stagiri-Trakiji. Sa sedamnaest godina je stupio u Platonovu Akademiju gdje je bio do Platonove smrti (dvadeset godina). Nakon akademije, poziva ga kralj Filip Makedonski na dvor i Aristotel postaje vaspitač Aleksandra Makedonskog (velikog).

Kada se vratio u Atinu osnovao je školu u šetalištu Likeja koja je poznata kao "Peripatetička škola", po grčkoj riječi peripatos-šetnja.

Etika

Za Aristotela, najveće dobro je sreća. Ona zavisi od naših umnih sposobnosti. Tvrdio je da je najveća vrlina sredina između dvije krajnosti. Učenje o vrlini Aristotel je izložio u svom djelu Nikomahova etika gdje je polazio od onoga u čemu se svi ljudi slažu, a to je da je cilj ljudskog života ili blaženstvo, koje nije površni hedonizam, niti materijalno bogatstvo ili slava, već je sreća ili blaženstvo - dobro po sebi ili samovrijednost. Aristotel je tvrdio da je čovjek po prirodi političko biće (zoon politikon) i da svoju suštinu izražava tek u zajednici.

Aristotel, za razliku od Platona, cijeni umjetnost a naročito grčke tragedije jer etički djeluju na gledaoca (tvorac je termina katarza-pročišćenje putem straha i sažaljenja).

Aristotelovi državni oblici

Aristotel je podjelio državne oblike na osnovne dvije grupe: dobre i loše. Dobre oblike predstavljaju:

• monarhija
• aristokratija
• država

Loše oblike predstavljaju:

• tiranija
• oligarhija
• demokratija

Razlika između Platonove i Aristotelove države

Platon je u svojoj "Državi" pokušao da formuliše apsolutno najbolju državu, dok je Aristotel uočio da ne postoji apsolutno najbolja država već samo relativno najbolja država u odnosu na postojeće stanje. Kako ne bi došlo do zabune i Aristotel je stvorio svoju sliku koja je predstavljala "Aristotelovu najbolju državu." Ona se zasnivala na realnim principima, a za razliku od Platonove, on svoju državu objašnjava kao onu koja stoji između Platonova komunizma i principa laissez-faire krajnjeg individualizma. Platonova idealna država ima tri staleža: filozofi, vojnici i robovi. Aristotelova država ima dva staleža i to upravljački stalež i stalež robova. Aristotel je pogrešno zamislio početnu pretpostavku o robovima, a to je da su oni takvi po svojoj prirodi, dok su u stvarnosti oni takvi zato što ih takvim čini društvo. U samoj toj tvrdnji Aristotel je osmislio i rasnu teoriju društva.

Aristotel je bio realniji od Platona iz razloga što se zalagao za državu po uzoru na Atinu. On je proučavao postojeće ustave grčkih država i iz njih izvlačio zaključke. Aristotel je, također, državu prikazivao u organicističkom obliku. On navodi tri razloga nastanka drzave:

• uzajamna pomoć
• čovjek je po prirodi političko biće (grčki, zoon politikon)
• zajednička korist i uspjeh.

Ovo zajednička korist i supjeh znači i to "koliko svakom pojedincu pripada dio u dobrom življenju."

Više o Aristotelovom pogledu na državu pročitajte u članku o Aristotelovom djelu Politika.

Jedan od Aristotelovih paradoksa

Paradoks mjesta:

"...ako sve što postoji ima mjesto, i to mjesto će imati mjesto, i tako dalje do u beskonačnost". (Aristotelova Fizika IV:1, 209a25)

Također, pogledajte Zenonove paradokse koji su inspirisali Aristotela, i koje je on zabilježio u svojoj Fizici.

Značajna djela

Aristotelova bista

Sabrani spisi iz logike:

• Organon (oruđe)- sabrani spisi iz logike
  • Kategorije
  • O tumačenju
  • Prva analitika
  • Druga analitika
  • Topika
  • Sofistička pobijanja

Spisi iz prirodno-naučne oblasti:

• Fizika
• O postojanju i propadanju
• O duši
• O dijelovima životinja
• O kretanju životinja
• O postojanju životinja
• Parva naturalia

Spisi o etici:

• Nikomahova etika
• Eudemova etika
• Magna Moralia
• Politika
• Retorika
• O pjesničkoj umjetnosti

Uopće:

• Metafizika

Također pogledajte

• Filozofija
• Platon
• Antička filozofija
• Sudbina Aristotelovih Spisa

Vanjski linkovi

• Aristotelova djela sa projektu Gutenberg (Engleski)
• Kratka biografija i ostalo (Engleski)
• Aristotel na Internetskoj enciklopediji filozofije Arhivirano 8. 5. 2009. na Wayback Machine (Engleski)
• Aristotel (Engleski)
• Stanford Encyclopedia of Philosophy: Aristotelova logika (Engleski)
• Aristotel, Kategorije
• Aristotel, Što znači baviti se filozofijom?
• Aristotel - izreke, citati, misli... Arhivirano 3. 12. 2013. na Wayback Machine