Акбар Вялікі

Акбар I Вялікі
جلال الدین محمد اکبر
11-ы Падзішах Індыі 1556 — 1605
Папярэднік	Хумаюн
Пераемнік	Джахангір
Нараджэнне	15 кастрычніка 1542 Умеркот[d], Імперыя Вялікіх Маголаў
Смерць	25 кастрычніка 1605(1605-10-25) (63 гады) Фатэхпур-Сікры[d], Agra Subah[d], Імперыя Вялікіх Маголаў
Месца пахавання	Грабніца Акбара Вялікага[d] Агра
Род	Вялікія Маголы
Бацька	Хумаюн[d]
Маці	Хаміда Бану Бегум[d]
Жонка	Марыям уз-Замані[d], Ruqaiya Sultan Begum[d] і Salima Sultan Begum[d]
Дзеці	Джахангір, Прынц Мурад[d], Прынц Даніял[d], Aram Banu Begum[d], Khanum Sultan Begum[d] і Shakr-un-Nissa Begum[d]
Веравызнанне	Іслам, прапаведаваў Дын-і ілахі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Джалал-ад-Дзін Мухамад Акбар (Акбар Вялікі) (جلال الدین محمد اکبر Jalāl ud-Dīn Muhammad Akbar) (14 кастрычніка 1542 — 17 кастрычніка 1605) — трэці падзішах дынастыі Вялікіх Маголаў (імператар Індыі), цімурыд, сын Хумаюна, якога ён змяніў у якасці правіцеля Магольскай імперыі (1556—1605), унук Бабура, заснавальніка дынастыі. Пад канец праўлення Акбара Магольская імперыя ахоплівала большую частку паўночнай Індыі.

Жыццяпіс

Акбар, які лічыцца велічайшым з магольскіх імператараў, узышоў на дэлійскі трон ва ўзросце трынаццаці з паловай гадоў, пасля смерці свайго бацькі Хумаюна. Ён паходзіў з цюркска-мангольскага роду цімурыдаў. Падавіўшы некалькі мяцяжоў (у тым ліку з боку свайго брата Хакіма), ён на працягу двух дзесяцігоддзяў аб’ядноўваў пад сваім панаваннем землі паўночнай і цэнтральнай Індыі. Акбар ліквідаваў на доўгі час ваенную пагрозу з боку пуштунскіх (афганскіх) нашчадкаў Шэр Шаха, правёўшы некалькі войнаў супраць афганскіх плямёнаў. Умацаваў сваю ўладу, прыцягнуўшы ўмелай дыпламатыяй на свой бок магутную касту раджпутаў.

Завяршыўшы ў асноўным тэрытарыяльнае фармаванне дзяржавы, у 1574 годзе Акбар прыступіў да правядзення ўнутраных рэформ. Мэтай рэформ было стварэнне цэнтралізаванай дзяржавы на аснове большай роўнасці народаў, якія яе насяляюць. Быў умацаваны кантроль за арміяй, праведзена новае адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне, усталявана адзіная сістэма падаткаабкладання. Падатковая рэформа прадугледжвала строгі ўлік і справаздачнасць, былі адмененыя рэлігійныя падаткі на немусульман, прадугледжана магчымасць не спаганяць падаткі пры неўраджаі. Па ўсёй імперыі была ўведзена ўніфікаваная сістэма мер і ваг, адзіны сонечны каляндар, заснаваны на базе табліц Улугбека. Вялікае значэнне Акбар надаваў развіццю гандлю, які наладзіў нават з еўрапейцамі. Імкнучыся пашырыць уплыў Маголаў на індыйскае грамадства актыўна прыцягваў індускіх раджаў на важныя пасады ў дзяржаве і арміі. Разам з тым, нягледзячы на яго значную талерантнасць і пэўныя сацыяльныя эксперыменты, ён заставаўся мусульманскім імператарам.

Дасягненні

Магольская імперыя пры Акбары

Акбар заахвочваў развіццё навук і мастацтваў, сабраўшы вакол свайго прастолу лепшых вучоных, музыкантаў, паэтаў і мастакоў. Была створана школа жывапісу, сабрана багацейшая бібліятэка. Практыкаваўся рэлігійны плюралізм, а з 1582 года была зроблена спроба зацвердзіць у краіне новае містычнае веравучэнне дзін-і-ілахі («боская вера»), якое прадстаўляла сабой спалучэнне элементаў індуізма, зараастрызма, іслама і часткова хрысціянства і фактычна ўтварала культ асобы Акбара. Сутыкнуўся з моцным супрацьдзеяннем сваім рэлігійным рэформам.

Гл. таксама

• Вялікія Маголы
• Правіцель Індыі