C (літара)

	Літара лацінкі C
	Cc
	Выява
	◄ Y X A B 'C' D E F G ►
Зьвесткі
Тып	асноўная лацінка, альфабэтны;
Гук	[k], [g], [z], [t͡s], [t͡ʂ], [dʐ]
Назва ў Юнікодзе	latin capital letter c; latin small letter c
Юнікод	C: U+0043; c: U+0063
HTML	C‎: &#67, C c‎: &#99, &#x63
UTF-16	C‎: 0x43; c‎: 0x63
URL-код	C: %43; c: %63
	усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога

C, c (тсэ, ува ангельскай мове — сі) — 3-я літара лацінскага альфабэту.

Гісторыя

Літара паходзіць ад грэцкай літары гама (Γ, γ). Першапачаткова ў латыні пазначала гук [к] (часам [г]); толькі ў самым канцы клясычнага пэрыяду зьмякчэлы (паляталізаваны) пазыцыйны варыянт гуку [к] перад пярэднеязычнымі [e] і [i] пачаў зьмяняцца якасна, пераходзячы ў [ч] або [ць]; у цяперашніх мовах гукавое ўтрыманьне гэтай літары бывае самым розным ([к], [г], [з], [ц], [ч], [дж] і інш.; нярэдка чытаецца па-рознаму ў розных пазыцыях). Так, у якія адбыліся ад латыні раманскіх мовах, якія атрымалі ў спадчыну яе асноўныя артаграфічныя прынцыпы, з заўсёды дае гук [да] перад галоснымі a, o, u і зычнымі, акрамя літары h, якая ў корані мяняе яе вымаўленьне, гэтак жа і ў ангельскай мове, які адносіцца да германскіх мовах. А ў балтыйскіх і славянскіх мовах, якія карыстаюцца лацінскім альфабэтам, заўсёды чытаецца як [ц] (за выключэньнем запазычаных словаў з моваў, названых вышэй, дзе яна часам у парадку выключэньня чытаецца як [к]). Але таксама існуюць мовы, дзе літара З ва ўсіх пазыцыях дае гук [да], Напрыклад у ірляндзкай мове. Часта ўваходзіць у дыграфы (самы старажытны і распаўсюджаны — ch) альбо забясьпечваецца дыякрытычнымі знакамі.

Перайначваньнем літары ⟨c⟩ у III стагодзьдзі да нашай эры была пабудавана літара G.

Выкарыстаньне

У хіміі — сымбаль вуглятвору.
У фізыцы вялікай літарай ⟨C⟩ пазначаюць кандэнсатар, электраёмістасьць, цеплаёмістасьць, малой літарай ⟨c⟩ — хуткасьць сьвятла.
У мэдыцыне — вітамін.
У музыцы літарай C пазначаюць ноту «до» (ut).

Юнікод

C: U+0043
c: U+0063