Truenu

Pa ver otros usos d'esti términu, Truenu (dixebra).

El truenu ye'l soníu de la onda de choque causada cuando un rayu calez instantáneamente l'aire pol que se mueve ente nubes, o d'elles hasta la superficie terrestre, a más de 28 000 °C. Esti aire bien caliente aumenta de volume y espándese a gran velocidá, pero al entemecese col aire frío de la redolada baxa sópito la so temperatura y contráise. Esta rápida espansión y contraición xenera ondes de choque que son les responsables del ruiu del truenu.

Orixe

L'orixe del truenu foi oxetu de discutiniu científicu mientres sieglos. La primer teoría de la que se tien noticia ta atribuyida al filósofu Aristóteles na tercer centuria antes de Cristu, especulando que'l soníu podía ser causáu pola choque de nubes. Dende entós munches teoríes fueron propuestes. Nel sieglu XIX la teoría más aceptada yera que'l rayu producía'l vacíu xenerando dempués el ruiu consecuente. Nel sieglu XX ta bastante consensuáu que'l truenu vien aniciáu pola onda de choque nel aire debida a la súbita espansión térmica del plasma na trayeutoria del rayu.^[1] La temperatura dientro del rayu, midida por aciu analís espectroscópico, varia mientres 50 microsegundos de la temperatura ambiente a 20 000 K o hasta 30 000 K, pa dir baxando pasu ente pasu hasta los 10 000 K.^[2] Esti calor causa una enorme espansión del aire escontra toes direiciones, impulsando l'aire circundante a velocidaes cimeres a la del soníu. Esta onda finalmente ye una onda de choque que percuerre rápido l'atmósfera. En dellos casos el soníu del truenu puede algamar los 110 dB, cercanu al estragal del dolor pal oyíu humanu.^[3]

Velocidá

La onda de choque producida pol rayu viaxa a una velocidá mayor a la del soníu, pero namái s'estiende por unos diez metros. A partir d'ellí, el truenu pórtase como un soníu común y viaxa a unos 340 metros per segundu. Poro, pa calcular la distancia d'un rayu, despréciase'l fenómenu inicial y considérase un quilómetru per cada trés segundos que trescurren ente l'apaición del rayu y l'intre en que s'escucha'l truenu.

Puede envalorase la distancia a la que cai'l rayu en metros:

$d={\frac {v\Delta t}{1-v/c}}\approx v\Delta t\approx {\frac {1000}{3}}\Delta t$

onde v ye la velocidá del soníu y c ye la velocidá de la lluz. Polo que, midiendo'l tiempu $\Delta t$ (en segundos) que trescurre ente'l rescamplu y el truenu, ye posible envalorar la distancia: cada 3 segundos de retrasu representa una distancia de 1 km.^[4]

Ver tamién

Rescamplu

Referencies

↑ Rakov, Vladimir A.; Uman, Martin A. (2007) Lightning: Physics and Effects. Cambridge, England: Cambridge University Press, páx. 378. ISBN 0-521-03541-4.
↑ Cooray, Vernon (2003). The lightning flax. Londres: Institution of Electrical Engineers, páx. 163–164. ISBN 0852967802.
↑ Artículo sobre los decibelios
↑ «La ciencia del truenu (páxina web con esplicaciones matemátiques avera del truenu)». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-15.

Enllaces esternos

[UmanVladimir_A._Rakov2007-1] Rakov, Vladimir A.; Uman, Martin A. (2007) Lightning: Physics and Effects. Cambridge, England: Cambridge University Press, páx. 378. ISBN 0-521-03541-4.

[2] Cooray, Vernon (2003). The lightning flax. Londres: Institution of Electrical Engineers, páx. 163–164. ISBN 0852967802.

[3] Artículo sobre los decibelios

[4] «La ciencia del truenu (páxina web con esplicaciones matemátiques avera del truenu)». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-15.

[1]

[2]

[3]

[4]