Pous Gregorius XIII
| Pous Gregorius XIII | |
|---|---|
| |
| |
| Geboortenaam | Ugo Boncompagni |
| Pontifikaat begin | 13 Mei 1572 |
| Pontifikaat eindig | 10 April 1585 |
| Voorganger | Pius V |
| Opvolger | Sixtus V |
| Gebore | 7 Januarie 1502 Bologna, Pouslike Staat |
| Sterf | 10 April 1585 Rome, Italië |
| Ander pouse genaamd Gregorius | |
Gregorius XIII was die 227ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk van 1572 tot 1585. Hy is veral bekend vir die invoering van die Gregoriaanse kalender. Gregorius was ook betrokke by die onderdrukking van die Protestantisme in Europa, veral by die pogings om Elizabeth I van Engeland af te set en by die massamoord op die Hugenote in Frankryk tydens die Bartolomeusnag.
Biografie
[wysig | wysig bron]Pous Gregorius XIII[1] is gebore as Ugo Boncompagni op 7 Januarie 1502 in Bologna, Pouslike Staat (nou Italië). Hy was die vyfde seun van Cristoforo Boncompagni en sy vrou Angela Marescalchi. Hy was die oom van kardinale Filippo Boncompagni en Filippo Guastavillani. Aanvanklik het hy regte studeer aan die Universiteit van Bologna en later ook doseer. Onder sy studente was kardinaal Alessandro Farnese, kardinaal Reginald Pole en kardinaal Carlo Borromeo. Op dertigjarige leeftyd verhuis hy na Rome en werk aanvanklik vir Pous Paulus III die hom op 23 Februarie 1539 aanstel as "abbreviatore del Parco Maggiore" en as "solleciatore" van pouslike briewe op 2 Maart 1539. Op 1 Junie 1539 tree hy toe tot die priesterskap in Bologna. Op 15 Oktober 1539 word hy regter van die Campidoglio en op 7 Januarie 1545 referendaris van die tribunaal van die Apostoliese hof vir geregtigheid en genade. Op 7 April 1552 koop hy die pos van pouslike sekretaris. Op 20 Julie 1558 word hy verkies tot biskop van Viesti. Op 12 Maart 1565 stel Pous Pius IV hom aan as kardinaal-priester en stuur hom na die konsilie van Trente. Hy dien ook as pouslike gesant na Spanje vanaf 13 Julie 1565, waar hy 'n hegte band met die Spaanse koning Filips II van Spanje opbou, wat hom later goed gepas het. Op 13 Mei 1572 volg hy Pous Pius V op en word gekroon op 25 Mei 1572 deur kardinaal Innocenzo del Monte. Hy regeer tot sy dood op Woensdag 10 April 1585 en word opgevolg deur Pous Sixtus V.
Die naam ‘Gregorius’ beteken 'wagter'.
Pontifikaat
[wysig | wysig bron]Verkiesing
[wysig | wysig bron]Ugo Boncompagni is tot pous verkies binne 24 uur na die dood van sy voorganger Pous Pius V. Vermoedelik het die invloed van die Spaanse koning daartoe bygedra. Hy kies die naam Gregorius XIII[2] en in teenstelling met sy voorgangers het hy baie sober gelewe en sy persoonlike lewe was onberispelik. Sy briljante juridiese kennis en sy bestuursvermoë het die kerk goed te staan gekom. Na sy kroning het hy onmiddellik aan die kerkhervorming begin werk. Hy het hom daartoe verbind om die aanbevelings van die konsilie van Trente te implementeer. Kardinale en biskoppe moet in hulle streke woon en werk. Die kerkreg word versterk met die uitgawe van die "Corpus Juris canonici". Hy sentraliseer mag en vervang die konsistorie van kardinale met kolleges wat vir spesifieke take benoem word. Dit het die mag van die pous aansienlik versterk en die mag van die kardinale laat afneem.
Opleiding van priesters en bevordering van die kuns en wetenskap
[wysig | wysig bron]Pous Gregorius XIII was 'n liberale beskermer van die Jesuïete. Die kollege van die Jesuïte in Rome het onder sy beskerming gegroei tot 'n belangrike sentrum van kennis in sy tyd. Dit staan tans bekend as die Pontifikale Gregoriaanse Universiteit. Die pous het ook talle seminaries (teologiese skole) gestig onder andere die Duitse seminarie op 6 Augustus 1573, die Griekse seminarie op 13 Januarie 1577, die seminarie vir bekeerde Jode en heidene in 1577, die Engelse seminarie op 1 Mei 1579, die Maroniete seminarie op 27 Junie 1584 en die Hongaarse seminarie in 1589. In 1575 gee hy amptelike status aan die Kongregasie van die Oratorium, 'n priesterorde sonder gelofte, gewy aan gebed en prediking. Die orde is gestig deur die heilige Filippo Neri. In 1580 gee hy opdrag aan onder andere Inazio Danti om die verfraaiing van die Vatikaan klaar te maak en om die kaartgalery op te rig. In 1578 laat hy 'n sterrewag oprig wat tans nog as die Vatikaanse Sterrewag bestaan.
Die Gregoriaanse kalender
[wysig | wysig bron]
Gregorius is veral bekend vir die invoering van die Gregoriaanse kalender met die hulp van die Jesuïet en sterrekundige Christopher Clavius. Die hervorming was nodig omdat die bestaande kalender, die Juliaanse kalender, te lank was en die lente dag-en-nag-ewening van 21 Maart tot 10 Maart gegly het. Vir die bepaling van Paasfees is 21 Maart egter steeds gebruik. Christopher Clavius het die nodige berekenings gemaak en die pous het beveel in die bul "Inter gravissimas" van 24 Februarie 1582 dat die dag na Donderdag 4 Oktober 1582, Vrydag 15 Oktober 1582 sou wees. Die nuwe kalender (die Gregoriaanse kalender) het die Juliaanse kalender wat sedert 45 v. Chr. in gebruik was, vervang. Die algemene bevolking was bitterlik gekant teen die verandering, aangesien hulle maandelikse huur moes betaal vir 'n maand wat 10 dae korter was. Die katolieke lande Spanje, Portugal, Pole en Italië het die nuwe kalender dadelik aanvaar. Frankryk, die Nederlande en verskeie dele van Duitsland en Switserland na twee jaar en Hongarye in 1587. Groot-Brittanje en sy Amerikaanse gebiede volg eers in 1752, waar Woensdag 2 September gevolg is deur Donderdag 14 September en Swede is die laaste Wes-Europese land wat die kalender aanvaar op 1 Maart 1753. In die Ortodokse Christelike lande is dit nog baie later aanvaar; Rusland in 1917, Turkye in 1923 en in Griekeland eers in 1923.
Saam met die datum het ook die begin van die jaar met die invoering van die Gregoriaanse kalender verskuif van 1 April na 1 Januarie.[3] Party mense was onbewus van die verskuiwing, of wou dit nie aanvaar nie en het aangehou om Nuwejaar steeds op 1 April te vier. Hulle is uitgelag en as gekke beskou. Die gebruik het gelei tot die viering van 1 April as Gekkedag (Eng. "All Fools day")
Buitelandse beleid
[wysig | wysig bron]Hoewel hy die konvensionele gevaar van die Turke besef het, het Gregorius meer gekonsentreer op onderdrukking van die Protestantisme. Hy het die planne van Filips II van Spanje om Elizabeth I van Engeland te onttroon, gesteun en daardeur agterdog onder die Engelse gesaai wat elke Katoliek begin sien het as 'n verraaier. Hy stuur in 1578 die avonturier Thomas Stukely met 'n skip en 800 soldate na Ierland om te probeer om die bewind van Elizabeth omvêr te werp. Stukely het hom egter by koning Sebastiaan van Potugal aangesluit vir die stryd teen keiser Abdul Malik van Marokko. 'n Tweede poging in 1579 onder die bevel van James Fitzmaurice was ook onsuksesvol. Die pous het geen aandeel gehad in die sluipmoordpoging op Elizabeth deur Henri, hertog van Guise en sy broer Charles, hertog van Mayenne nie.
Na afloop van die Sint Bartolomeus-nag bloedbad [4] op Sondag 24 Augustus 1572 in Frankryk teen die Hugenote, het pous Gregorius 'n plegtige "Te Deum"-mis opgedra in danksegging. Daar word algemeen aanvaar dat die pous onkundig was oor die ware toedrag van sake en gedink het dat 'n staatsgreep deur die Hugenote gefnuik is.[5]
Op 22 Maart 1585 ontvang die pous vier ambassadeurs van Japan wat deur die bekeerde konings Bungo, Arima en Omura gestuur is. Hulle het die pous bedank vir die sendelinge wat hy na hulle gestuur het.
Kulturele Patronaat
[wysig | wysig bron]In Rome het Pous Gregorius XIII die pragtige Gregoriaanse kapel van die Sint Pieterskerk laat bou. Hy het die Quirinaal-paleis vergroot in 1580 en die baddens van Diocletianus in 'n graanskuur laat ombou in 1575.
Die pous het sy buite-egtelike seun Giacomo[6] (gebore in Bologna voor die pous se klerikale loopbaan begin het en gelegitimeer op 5 Julie 1548 deur die biskop van Feltre) kasteelheer van Sint Angelo gemaak. Koning Filips II van Spanje maak Giacomo 'n generaal in sy leër. Pous Gregorius het hom ook gehelp om 'n leenheer te word deur die verkryging van die hertogdom Sora op die grens van die pouslike staat en die koninkryk van Napels.
Heilig- en saligverklarings
[wysig | wysig bron]Salig
[wysig | wysig bron]- Salige John Colombini
Heilig
[wysig | wysig bron]- 1582: Sint Norbert
- 1582: Sint Romauld
- 1584: Sint Alipius
Bulle, ensiklieke en dekrete
[wysig | wysig bron]- 20 Mei 1574 – "Dominus ac Redemptor noster Jesus" Proklamasie van die Jubileum van 1575.
- 24 Februarie 1581 – "Inter Gravissimas" Invoering van die Gregoriaanse kalender.
Die kollege van kardinale
[wysig | wysig bron]Pous Gregorius XIII het 34 nuwe kardinale aangestel in agt konsistories.[7]
Die konsistorie van 2 Junie 1572
[wysig | wysig bron]- Filippo Boncompagni, kardinaal-nepoot, priester van Bologna.
Die konsistorie van 5 Julie 1574
[wysig | wysig bron]- Filippo Guastavillani, kardinaal-nepoot, priester van Bologna.
Die konsistorie van 19 November 1576
[wysig | wysig bron]- Andreas van Oostenryk, seun van Aartshertog Ferdinand van Oostenryk.
Die konsistorie van 3 Maart 1577
[wysig | wysig bron]- Albrecht van Oostenryk, aartshertog van Oostenryk, seun van keiser Maximiliaan II.
Die konsistorie van 21 Februarie 1578
[wysig | wysig bron]- Alessandro Riario, patriarg van Alexandrië.
- Claude de La Baume, aartsbiskop van Besançon, Frankryk.
- Louis II de Guise, verkose aartsbiskop van Reims, Frankryk.
- Gerard van Groesbeeck, prins-biskop van Luik, België.
- Pedro de Deza, president van Valladolid, Spanje.
- Fernando de Toledo Oropesa, priester van Sevilla, Spanje. Hy het die aanstelling geweier.
- René de Birague, priester van Milaan.
- Charles II de Lorraine de Vaudémont, broer van die Franse koningin.
- Giovanni Vincenzo Gonzaga, ridder in die Orde van die Hospitalers, prior van Barletta.
Die konsistorie van 15 Desember 1578
[wysig | wysig bron]- Gaspar de Quiroga y Vela, aartsbiskop van Toledo, Spanje.
Die konsistorie van 12 Desember 1583
[wysig | wysig bron]- Giovanni Antonio Facchinetti, senior patriarg van Jerusalem, later Pous Innocentius IX.
- Giovanni Battista Catagna, voormalige aartsbiskop van Rossano, later Pous Urbanus VII
- Alessandro Ottaviano de' Medici, ambassadeur van die groothertog van Toskane, aartsbiskop van Florence, later Pous Leo XI
- Rodrigo de Castro Osorio, aartsbiskop van Seville, Spanje.
- François de Joyeuse, aartsbiskop van Narbonne, Frankryk.
- Michele Della Torre, biskop van Ceneda.
- Giulio Canani, biskop van Adria.
- Niccolò Sfondrati, biskop van Cremona, later Pous Gregorius XIV.
- Antonmaria Salviati, biskop van Saint-Papoul, Frankryk, pouslike nuntius in Frankryk.
- Agostino Valier, biskop van Verona.
- Vincenzo Lauro, biskop van Mondovì, pouslike nuntius in Savoje.
- Filippo Spinola, biskop van Nola.
- Alberto Bolognetti, biskop van Massa maritima, nuntius in Pole.
- Jerzy Radziwiłł, biskop van Vilnius, Litoue.
- Matthieu Cointerel, priester in die Vatikaan.
- Simeone Tagliavia d'Aragonia, ab.
- Scipione Lancelotti, ouditeur van die Heilige Roomse Rota.
- Charles III de Bourbon de Vendôme, mede-aartsbiskop van Rouen, Frankryk.
- Francesco Sforza, priester van Rome.
Die konsistorie van 4 Julie 1584
[wysig | wysig bron]- András Bathóry, ambassadeur van Pole in die Vatikaan.
Bibliografie
[wysig | wysig bron]- Duff, Eamon (2001). Saints and Sinners: A History of the Popes, Yale University Press. ISBN 0-300-09165-6.
- Maxwell-Stuart, P. G. (2002). Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present, Thames & Hudson. ISBN 0-500-01798-0.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Gregory XIII. (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.
- ↑ Ott, M. (1910). Pope Gregory XIII. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Besoek op 23 Januarie 2010, by http://www.newadvent.org/cathen/07001b.htm
- ↑ Uys, Isabel 2007. Feitegids 'n Kernensiklopedie; Pharos. p. 600.
- ↑ Gaum, F., Boesak A. en Botha W., 2008. Chistelike Kernensiklopedie. Lux Verbi. p. 91.
- ↑ Schaff, P. 1910. History of the Christian Church, Vol VII. Charles Scribner's Sons, New York.
- ↑ http://www.newadvent.org/cathen/07001b.htm 2de paragraaf
- ↑ http://www.fiu.edu/~mirandas/consistories-xvi.htm
- Oorspronklike teks van die 9de uitgawe (1880) van 'n ensiklopedie sonder naam.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
- CE Inskrywing in die Catholic Encyclopedia (Engels)
- CF Inskrywing in die Catholic Forum (Engels)
- BBKL Inskrywing (met Literatuurverwysings) in die Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (Duits)
- PTA Inskrywing in "Popes through the Ages" deur J. Brusher S.J. (Engels)
- Bulle 'n Databasis van pouslike ensiklieke, dekrete en bulle (in Engels)
- VH Inskrywing in die Vatican History (in Duits).
- CA Inskrywing in die "Cardinals of the Holy Roman Church".
- Inskrywing in die Catholic Hierarchy (Engels)
- Inskrywing in Catholic Documents (Engels)
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Gregorius XIII. |
Nota
[wysig | wysig bron]Saamgestel en vertaal uit die Nederlandse, Engelse, Duitse en Franse Wikipedia en aangevul uit ander bronne soos aangedui.
Opvolging
[wysig | wysig bron]| Voorafgegaan deur Pius V |
Pous (Pontifex Maximus) 1572 – 1585 |
Opgevolg deur Sixtus V |
Normdata  |
|
|---|