Kanadese Engels
| Kanadese Engels Canadian English | ||
|---|---|---|
| Gepraat in: |  Kanada
| |
| Gebied: | Noord-Amerika | |
| Totale sprekers: | 31 miljoen | |
| Taalfamilie: | Indo-Europees Germaans Wes-Germaans Anglo-Fries Anglies Engels Kanadese Engels | |
| Skrifstelsel: | Latyns (Engelse alfabet) | |
| Amptelike status | ||
| Amptelike taal in: | Kanada
| |
| Gereguleer deur: | ||
| Taalkodes | ||
| ISO 639-1: | en
| |
| ISO 639-2: | eng
| |
| ISO 639-3: | eng
| |
| ||
| Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat. | ||
Kanadese Engels (Engels: Canadian English) is die variant van Engels wat volgens die sensus van 2011 deur sowat 24,6 miljoen Kanadese (of 74,4 persent van die totale bevolking) as eerste of moedertaal gepraat word.[1] 'n Verdere vier miljoen kan Engels as tweede taal vlot verstaan, praat, lees en skryf.
Buite die Franssprekende provinsie Quebec praat 82 persent van die bevolking Engels as moedertaal, maar in Quebec daal dié persentasie tot 7,7 persent.
Kanadese Engels bevat elemente van Britse en Amerikaanse Engels in sy woordeskat, maar het ook sy kenmerke ontwikkel. Engels as omgangstaal in die provinsies Ontario, Quebec, Brits-Columbië en Alberta toon sterk invloede van Frans. So word baie Engelse woorde deur hul Franse eweknieë vervang.
In baie streke van Kanada toon fonetiek, fonologie, morfologie, sinsbou en woordeskat groot ooreenkomste met dié van westelike en sentrale (Midland-) Amerikaanse Engels. Kanadese Engels in die Groot Meregebied is nou verwant met die Amerikaanse omgangstaal van die Verenigde State se Bo-Midweste, Groot Meregebied en/of die Yooper-dialek (veral dié van Michigan) aangesien dié gebiede nou kulturele en ekonomiese bande met Ontario handhaaf, terwyl die fonologiese stelsel van westelike Kanadese Engels min of meer ooreenkom met dié van die VSA se Pasifiese Noordweste en sy fonetiek baie ooreenkomste toon.
Dikwels word Kanadese en Amerikaanse Engels saam gekategoriseer as Noord-Amerikaanse Engels, ook omdat die meeste buitestanders uit ander Engelssprekende lande (en selfs sommige sprekers van Kanadese en Amerikaanse Engels) die twee variante in hul gesproke vorm nie duidelik van mekaar kan onderskei nie. Kanadese spelwyses is sowel aan Britse asook aan Amerikaanse reëls ontleen.
Bevolking en tale
[wysig | wysig bron]Kanada se bevolking van meer as 35 miljoen inwoners is hoofsaaklik van Europese afkoms, met groot minderhede van die Eerste Nasies, Chinese en Inuït. Engels is die moedertaal van sowat 60% van die bevolking, terwyl 24% Frans as huistaal gebruik (sien hoofartikel Kanadese Frans). Belangrike immigrantetale is Italiaans, Duits, Oekraïens en Portugees.
Terwyl Kanada amptelik tweetalig is, kan daar nie dwarsoor die land sprake wees van funksionele tweetaligheid nie. Met uitsondering van Quebec is daar orals 'n Engelssprekende meerderheid. Die grootste minderheidsgroep Franssprekendes word in Nouveau-Brunswick (New Brunswick) aangetref waar sowat 'n derde van die bevolking Frans as moedertaal praat.
Die Engelse taal in Kanada word in toenemende mate deur die Amerikaanse norme beïnvloed; talle Amerikaanse radio- en televisieprogramme kan opgevang word, en driekwart van die bevolking leef in 'n 100 myl noue strook langs die Amerikaanse grens.
Soos in die ander Engelstalige lande is daar plaaslike en etniese dialekte; die Engels van Quebec is byvoorbeeld meer deur die Franse taal beïnvloed as die taal van Brits-Columbië. Immigrante van die Karibiese Eilande toon kenmerke van Kreoolse Engels in hulle taalgebruik. In die algemeen is die Engelse taal van Kanada egter taamlik homogeen.
Spelling
[wysig | wysig bron]Die Kanadese spelling is 'n kombinasie van Britse en Amerikaanse reëls. Die oorspronklike Britse spelling van uitgange soos -our en -re (byvoorbeeld in colour en centre, wat in die VSA color en center gespel word) is moontlik onder die invloed van die Franse taal, waaruit dit ontleen is, bewaar (vergelyk Frans couleur en centre). Baie van die Britse spellings word nog steeds gebruik vir tweetalige woordvormings soos CITY CENTRE-VILLE, waar voordeel getrek kan woord uit die afwykende posisie van die byvoeglike naamwoord in Engels en Frans. Die eerste twee woorde kan sodoende Engels (city centre) en die laaste twee Frans (centre-ville) gelees word.
Onder meer het historiese en ekonomiese betrekkinge 'n sterk invloed op die keuse van die spelling. Weens die voormalige nou betrekkinge met die finansiële instellings van Brittanje is cheque nog steeds die gebruiklike Kanadese spelwyse, terwyl die Amerikaanse Engels check gebruik. Daarenteen word danksy die Amerikaanse oorheersing van die Kanadese motorbedryf oorwegend Amerikaanse vakwoorde en skryfwyses gebruik.
Fonologie
[wysig | wysig bron]Die Engels van Kanada is rhoties, d.w.s. die "r"-klank word altyd uitgespreek. Net soos in die VSA bly die /oe/-klank in woorde waar dit 'n /d,n,t/ opvolg en word nie /joe/ uitgespreek nie soos in Brittanje: news, duty. /t/ word tussen klinkers en tussen die medeklinkers /r/ en /t/ met stem uitgespreek. Indien die /t/ in die midde van 'n woord op 'n /n/ volg word dit by die uitspraak weggelaat: Toronto, plenty. Die voorsetsels anti- en semi- word met 'n /i/-klank in plaas van die Britse /ai/ uitgespreek.
Woordeskat
[wysig | wysig bron]Talle Amerikaanse woorde is oorgeneem en het die Britse ekwivalente vervang: Truck, gas, sidewalk in plaas van lorry, petrol, pavement. Riding is die Kanadese ekwivalent vir constituency (kiesafdeling).
Grammatika
[wysig | wysig bron]Die Franse woordvolgorde word eerder as die Engelse gebruik in Lake Superior, External Affairs Canada. Have you...? word eerder gebruik as die Britse Do you have...?.
