Slagkrater
'n Slagkrater is 'n ongeveer ronde depressie in die oppervlak van 'n planeet, maan, of ander soliede liggaam in die Sonnestelsel of elders, wat gevorm word deur die hoëspoed impak van 'n kleiner liggaam. In teenstelling met vulkaniese kraters, wat die gevolg is van 'n ontploffing of interne ineenstorting, het impakkraters tipies verhoogde rande en verlaagde vloere. Die vloere is dikwels laer in hoogte as die omliggende terrein. Impakkraters wissel van klein, eenvoudige, bakvormige holtes tot groot, komplekse impakbekkens met meervoudige ringe.
Meteoorkrater is 'n bekende voorbeeld van 'n klein slagkrater op aarde.
Slagkraters is die oorheersende geografiese kenmerke op baie vaste sonnestelselvoorwerpe, soos die Maan, Mercurius, Kallisto, Ganymede en die meeste klein mane en asteroïdes.
Op ander planete en mane wat meer aktiewe oppervlak geologiese prosesse ervaar, soos die Aarde, Venus, Mars, Europa, Io en Titan, is sigbare slagkraters minder algemeen omdat hulle mettertyd deur tektoniese kragte geërodeer, begrawe of getransformeer word. Waar sulke prosesse die meeste van die oorspronklike kratertopografie vernietig het, word die terme impakstruktuur of astrobleme meer algemeen gebruik. In vroeë literatuur, is die terme kripto-ontploffing of kriptovulkaniese struktuur dikwels gebruik om te beskryf wat nou as impakverwante kenmerke op Aarde erken word.
Die kraterrekords van baie ou oppervlaktes, soos Mercurius, die Maan en die suidelike hooglande van Mars, teken 'n tydperk van intense vroeë bombardement in die binneste Sonnestelsel ongeveer 3,9 miljard jaar gelede aan. Die tempo van kraterproduksie op Aarde was sedertdien aansienlik laer, maar dit is nietemin merkbaar. Die aarde ervaar een tot drie impakte wat groot genoeg is om 'n krater van 20 kilometer in deursnee ongeveer een keer elke miljoen jaar te produseer. Dit dui daarop dat daar baie meer relatief jong kraters op die planeet behoort te wees as wat tot dusver ontdek is.
Die tempo waarteen nuwe kraters gevorm word in die binneste sonnestelsel fluktueer as gevolg van botsings in die asteroïdegordel, wat 'n familie van fragmente skep wat dikwels in die binneste sonnestelsel ingestuur word. Gevorm in 'n botsing 80 miljoen jaar gelede, word vermoed dat die Baptistina-familie van asteroïdes 'n groot styging in die impaktempo veroorsaak het. Let daarop dat die tempo van impakte in die buitenste Sonnestelsel anders kan wees as in die binneste Sonnestelsel.
Alhoewel die Aarde se aktiewe oppervlakprosesse die impakrekord vinnig vernietig, is ongeveer 190 aardse slagkraters al geïdentifiseer. Hulle wissel in deursnee van 'n paar tientalle meter tot ongeveer 300 km, en wissel in ouderdom van onlangse tye (bv. die Sikhote-Alin kraters in Rusland, waarvan die skepping in 1947 gesien is) tot meer as twee miljard jaar; hoewel die meeste minder as 500 miljoen jaar oud is omdat geologiese prosesse geneig is om ouer kraters uit te wis. Hulle word ook selektief in die stabiele binnelandse streke van vastelande aangetref. Min ondersese kraters is ontdek omdat dit moeilik is om die seebodem te ondersoek, die vinnige tempo van verandering van die seebodem, en die subduksie van die seebodem binne-in die aarde deur prosesse van plaattektoniek.[1][2][3][4][5][6][7]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "1981bvtp.book.....B Page 746". articles.adsabs.harvard.edu.
- ↑ Consolmagno, G.J.; Schaefer, M.W. (1994). Worlds Apart: A Textbook in Planetary Sciences; Prentice Hall: Englewood Cliffs, NJ, p.56.
- ↑ French, Bevan M (1998). "Chapter 7: How to Find Impact Structures". Traces of Catastrophe: A Handbook of Shock-Metamorphic Effects in Terrestrial Meteorite Impact Structures. Lunar and Planetary Institute. pp. 97–99. OCLC 40770730.
- ↑ Carr, M.H. (2006) The surface of Mars; Cambridge University Press: Cambridge, UK, p. 23.
- ↑ Grieve R.A.; Shoemaker, E.M. (1994). The Record of Past Impacts on Earth in Hazards due to Comets and Asteroids, T. Gehrels, Ed.; University of Arizona Press, Tucson, AZ, pp. 417–464.
- ↑ Bottke, WF; Vokrouhlický D Nesvorný D. (2007). "An asteroid breakup 160 Myr ago as the probable source of the K/T impactor". Nature. 449 (7158): 48–53. Bibcode:2007Natur.449...48B. doi:10.1038/nature06070. PMID 17805288. S2CID 4322622.
- ↑ Zahnle, K.; et al. (2003). "Cratering rates in the outer Solar System" (PDF). Icarus. 163 (2): 263. Bibcode:2003Icar..163..263Z. CiteSeerX 10.1.1.520.2964. doi:10.1016/s0019-1035(03)00048-4. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 30 Julie 2009. Besoek op 24 Oktober 2017.
