Bordjigin
| Bordjigin Боржигин | |
|---|---|
| Gebiede | Mongolië, Rusland, Sentraal-Asië, Iran en China |
| Land | Mongolië |
| Titels | Khagan, khan |
| Stigter | Bodonchar Moenkhag |
| Laaste heerser | Ligden Khan |
| Gestig | c. 900 |
Bordjigin, ook bekend as die Altan oerag (Mongools: Алтан ураг, "Goue familie"), was die keiserlike familie van Djengis Khan en sy opvolgers. Uit die geledere van die senior Bordjigins het prinse van Mongolië en Binne-Mongolië gekom tot met die 20ste eeu.[1] Die familie het die heersersklas gevorm onder die Mongole en ander volke in Sentraal-Asië en Oos-Europa. Vandag kom die Bordjigins in die grootste deel van Mongolië, Binne-Mongolië en Xinjiang voor.[1]
Oorsprong
[wysig | wysig bron]Die stamboom begin met Börte Tsjino en Goea Maral. Volgens die Geheime Geskiedenis van die Mongole is hul elfde afstammeling Doboe Mergen se weduwee, Alan Goea, deur ’n sonstraal swanger gemaak.[2] Haar jongste seun het die voorvader van die latere Bordjigins geword.[3] Hy was Bodonchar Moenkhag, wat saam met sy broers die pa van die hele Mongoolse nasie was.[4] Die eerste khan van die Mongole was Bodonchar Moenkhag se agter-agterkleinseun Khaidoe Khan. Khaidoe se kleinseuns Khaboel Khan en Ambaghai Khan (stigter van die Taitsjioet-familie) het hom opgevolg. Daarna het Khaboel se seuns, Qoetoela (Hotoela Khan) en Jesoegei, en agterkleinseun Temoedjin (Djengis Khan) oor die Khamag-Mongole geheers. Met die vereniging van die Mongole in 1206 het feitlik al Temoedjin se ooms en neefs gesterf en van toe af het net die afstammelinge van Jesoegei Baghatoer die Bordjigins gevorm.
Die Mongoolse Ryk en Yuan-stamboom
[wysig | wysig bron]
Die Bordjigin-familie het van die 13de tot die 14de eeu oor die Mongole regeer. Hulle was die heersers van groot gebiede van Java tot Iran en van Indo-China tot Nowgorod.
Djengis Khan het die Mongoolse Ryk in 1206 gestig. Daarna het die ryk geweldig uitgebrei en toe in kleiner dele verdeel. In 1271 het sy kleinseun Koeblai Khan die Yuan-dinastie in China gestig nadat die Mongole die hele land oorgeneem het.
In 1335, met die verbrokkeling van die Il-khanaat in Persië, het die eerste van verskeie nie-Bordjigin-dinastieë hul verskyning gemaak. Die Yuan-dinastie is in 1368 in die suide van China deur die Ming-dinastie verslaan tydens die bewind van Toghan Temür, maar hulle het in Mongolië bly regeer. Die laaste khan, Ligden, is in 1634 dood en daarna het ook die noordelike Yuan-bewind tot ’n einde gekom.[5] Die Bordjigin-adel het egter tot in die 20ste eeu in Mongolië bly regeer.[6]
Die stamboom van die Borjgin-dinastie lyk soos volg (die bewindsjare van die noordelike Yuan-dinastie, tot met 1388, word tussen hakies aangedui):
| YUANEMPS | YUANEMPS | YUANEMPS | YUANEMPS | YUANEMPS | YUANEMPS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jesoegei Baghatoer | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 (1) | 4 (2) | 5 (3) | 6 (4) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Belgoetei | Bekhter | Temoedjin Djengis Khan ~1162–1227 Taizu 太祖 Khagan 1206–1227 | Hasar | Hatsjioen | Temüge | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Djotsji oorl. 1227 | Tsjagatai oorl. 1241 | Ögedei Khan ~1186–1241 Taizong 太宗 Khagan 1229–1241 | Toloei ~1190–1232 Ruizong 睿宗 (Khagan 1227–1229) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 1 | 2 | 3 | 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Güyük Khan ~1206–1248 Dingzong 定宗 Khagan 1246–1248 | Möngke Khan ~1208–1259 Xianzong 憲宗 Khagan 1251–1259 | Koeblai Khan 1215–1294 Khagan 1260–1271 Shizu 世祖 1271–1294 | Hoelagoe ~1217–1265 Ilkhan 1256–1265 | Ariq Böke oorl. 1266 Khagan 1260? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zjendjin 真金 1243–1285 Yuzong 裕宗 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kamala oorl. 1302 Xianzong 显宗 | Darmabala Shunzong 顺宗 | Temür Öljeytü Khan 1265–1307 Chengzong 成宗 1294–1307 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 1 | 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yesün Temür Khan 1293–1328 Taiding 泰定 1323–1328 | Kayishan Külüg Khan 1281-1311 Wuzong 武宗 1308–1311 | Ayurbarwada Buyantu Khan 1286–1320 Renzong 仁宗 1311–1320 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 1 | 2 | 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ragibagh Khan ~1320–1328? Tianshun 天順 1328 | Kuśala Khutughtu Khan 1300–1329 Mingzong 明宗 1329 | Tugh Temür Jayaatu Khan 1304–1332 Wenzong 文宗 1328–'29, 1329–'32 | Shidibala Gegeen Khan 1303–1323 Yingzong 英宗 1321–1323 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Toghun Temür Ukhaantu Khan 1320–1370 Huizong 惠宗 1333–1368 ( –1370) | Rinchinbal Khan 1326–1332 Ningzong 寧宗 1332 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ayushiridara Biligtü Khan Zhaozong 昭宗 (1370–1378) | Tögüs Temür Uskhal Khan Yizong 益宗 (1378–1388) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Verwysings
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
- ↑ 1,0 1,1 Caroline Humphrey, David Sneath The end of Nomadism?, bl. 27
- ↑ The Secret History of the Mongols, hoofst. 1
- ↑ Herbert Franke, Denis Twitchett, John King Fairbank The Cambridge History of China: Alien regimes and border states, 907-1368, bl. 330
- ↑ Kahn, Paul. The Secret History of the Mongols, bl. 10.
- ↑ Ann Heirman, Stephan Peter Bumbacher The spread of Buddhism, bl. 395
- ↑ David Sneath Changing Inner Mongolia: pastoral Mongolian society and the Chinese state, bl. 21