Suidelike Halfrond
Die Suidelike Halfrond is die helfte van 'n planeet se oppervlak wat suid van die ewenaar lê.
Die Suidelike Halfrond beslaan allesins of gedeeltes van vier vastelande (Antarktika, Australië, die meeste dele van Suid-Amerika en die suidelike helfte van Afrika) vier wêreldseë (Suid-Atlantiese, Indiese, Suid-Stille en Suidelike Oseaan) en die meeste van Oseanië. Etlike eilandjies van die Asiatiese vasteland af is ook in die Suidelike Halfrond geleë. Die somer duur vanaf Desember tot Maart en die winter vanaf Junie tot September. 22 of 23 September is die lente se dag-en-nagewening en 20 of 21 Maart is die dag-en-nagewening van die herfsgety.
Geografie
[wysig | wysig bron]Die klimaat in die Suidelike Halfrond is oor die algemeen geneig om ietwat meer gematig te wees as dié wat in die Noordelike Halfrond is, met die uitsondering van Antarktika, wat kouer is as Arktika. Die rede wat hiervoor aangevoer kan word, is dat daar meer see as landgebied in die Suidelike Halfrond aanwesig is. Water verwarm en verkoel stadiger as die land. Die Suidelike Halfrond is ook beduidend minder besoedeld as die Noordelike Halfrond, wat toegeskryf kan word aan die algemene laer bevolkingsdigtheid (gesamentlik 10% tot 12% van die wêreldbevolking is in die Suidelike Halfrond teenwoordig), laer vlakke van nywerheidswese en kleiner landoppervlakte. (Lugstrome beweeg meestal van wes na oos – die besoedeling versprei dus nie sommer noord- of suidwaarts nie).
Die twee vastelande wat heeltemal op die Suidelike Halfrond geleë is, is Australië en Antarktika. Asië, Suid-Amerika en Afrika is gedeeltelik in die Suidelike Halfrond geleë. Die grootste gedeelte van die oppervlakte word deur oseane beslaan; dit maak ’n aansienlike groter deel uit van die totale oppervlakte as by die Noordelike Halfrond.
Deur die kanteling van die aardas is die seisoene op die Suidelike Halfrond die teenoorgestelde as dié by die Noordelike Halfrond. Vanaf omtrent 23 September, wanneer die son lynreg bokant die ewenaar te staan kom (dag-en-nagewening) beweeg dit oënskynlik steeds verder suidwaarts, tot dit op ± 22 Desember bokant die Steenbokskeerkring tot stilstand kom. Hierdie dag is ten suide hiervan die langste dag van die jaar (somersonstilstand), en beteken dat die begin van die somer op die Suidelike Halfrond aangebreek het. Rondom 20 Maart staan die son weer bokant die ewenaar en begin die herfs in die Suidelike Halfrond.
In teenstelling met die Noordelike Halfrond staan die son (behalwe in die gebied tussen die ewenaar en die Steenbokskeerkring, wanneer dit somer is) rondom die middaguur altyd in die noorde, en dit beweeg dus oënskynlik van regs na links gedurende die dag.
Waar op die Noordelike Halfrond die Poolster as oriëntasiepunt gebruik kan word, is dit nie vanaf die Suidelike Halfrond te siene nie. Hier is egter enkele sterrebeelde te sien wat weer uit die noorde glad nie of slegs skrams raakgesien kan word, bv. die Suiderkruis.
Die skaduwees wat deur die son gewerp word beweeg teen die wysers in (antikloksgewys) gedurende die dag en sonnewysers se ure vermeerder in die kloksgewyse rigting. Wat tropiese siklone betref, beweeg die lug in ’n spiraal in die Noordelike Halfrond linksom, terwyl dit in die Suidelike Halfrond regsom beweeg weens die Coriolis-krag.
Die suidelike gematigde lugstreek is bykans heeltemal oseanies. Hierdie sone beslaan die hele Uruguay, Lesotho, eSwatini en Nieu-Seeland; die meerderheid van Chili, Argentinië, Suid-Afrika en Australië; en gedeeltes van Paraguay, Namibië, Botswana, Mosambiek en Madagaskar.
Die Suidpool is na die middelpunt van die melkweg gekeer, wat, tesame met ’n skoner aandhemel, dit ideaal vir sterrekyk vanuit die Suidelike Halfrond maak, waar talryker en helderder sterre besigtig kan word.
Die woude in die Suidelike Halfrond het besondere eienskappe wat hul van die Noordelike Halfrond s’n onderskei. Beide Chili en Nieu-Seeland deel, byvoorbeeld, unieke beukeboomspesies of Nothofagus. Die bloekomboom is eie aan Australië, maar het nou ook versprei na Suider-Afrika en Suid-Amerika om houtpap en, toenemend, biobrandstofgebruik.
Lys van vastelande en lande
[wysig | wysig bron]Vastelande
[wysig | wysig bron]
- Antarktika
- Afrika (sowat ⅓ daarvan – vanaf die suide van Libreville in Gaboen aan die weste tot die suide van Somalië aan die ooste)
- Australië (die hele vasteland is in die Suidelike Halfrond geleë, hoewel die mees noordelikste gedeelte van die Raja Ampat-eilande in Nieu-Guinee in die Noordelike Halfrond geleë is)
- Suid-Amerika (meestal suid van die Amasoneriviermonding aan die ooste en Quito aan die weste)
Afrikalande
[wysig | wysig bron]- Volkome
- Angola
- Botswana
- Burundi
- Comore-eilande
- Lesotho
- Madagaskar
- Malawi
- Mauritius
- Mosambiek
- Namibië
- Rwanda
- Seychelle
- Suid-Afrika
- eSwatini
- Tanzanië
- Zambië
- Zimbabwe
- Meestendeels
- Gedeeltelik
Asiatiese lande
[wysig | wysig bron]- Volkome
- Meestendeels
Oseaniese lande
[wysig | wysig bron]- Volkome
- Meestendeels
Amerika
[wysig | wysig bron]- Volkome
- Argentinië
- Bolivië
- Chili
- Paraguay
- Peru
- Uruguay
- Chili-eiland
- Paaseiland
- Meestendeels
- Gedeeltelik
Ander grondgebied
[wysig | wysig bron]
|
|
