Stamata Revithi
Stamata Revithi (Yunanca: Σταμάτα Ρεβίθη, 1866, Sire - 1896 sonrası), 1896 Yaz Olimpiyatları sırasında 40 kilometrelik maraton koşan Yunan kadındır. Organizasyonda sadece erkek sporcular yarışabilmesine karşın Revithi, koşmasına izin verilmesi konusunda ısrarcı oldu. Erkeklerin koştuğu resmî maratonun tamamlamasından bir gün sonra aynı parkuru koşarak, maratonu yaklaşık 5 saat 30 dakikada bitirmesine ve koşu süresini doğrulayacak şahitleri olmasına rağmen, koşusu sonunda Panathinaiko Stadyumu'na girmesine müsaade edilmedi. Belgelerini, başarısını kabul edecekleri umuduyla Yunan Olimpiyat Komitesine sunma girişiminde bulunsa da bunu yapıp yapmadığı bilinmemektedir. Revithi'nin koşusundan sonraki hayatı hakkında bilinen bir kayıt mevcut değildir.
Çağdaş kaynaklara göre aynı maratonu koştuğu belirtilen "Melpomene" adında ikinci bir kadının ise Revithi ile aynı kişi olup olmadığı konusunda Olimpiyat tarihçileri arasında farklı görüşler bulunmaktadır.
Biyografik unsurlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1896 Olimpiyatları öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Stamata Revithi, 1866'da Sire'de doğdu. Hayatına dair 1896 yılına ait kayıtlara göre, o yıl Pire'de yaşıyordu ve iki çocuk dünyaya getirmişti. Bir oğlu 1895'te, yedi yaşındayken ölmüştü; diğer çocuğu ise 1896 Yaz Olimpiyatları sırasında on yedi aylıktı. Olimpiyat tarihçisi Athanasios Tarasuleas'a göre "büyük gözlü, sarışın ve zayıf bir kadın" olan Revithi, "yaşından çok daha büyük gösteriyordu".[2]
Atina'da iş bulabileceğine inanan Revithi, evinden 9 kilometrelik mesafeyi yürüyerek Atina'ya gelmişti.[3] Yolculuğu Olimpiyat maratonundan birkaç gün önce gerçekleşti. Olimpiyat atletizm programının bir parçası olarak düşünülen 40 kilometrelik özel bir yarış olan maraton, Michel Bréal'in Maraton kentinden Pniks'e uzanan bir yarış fikrine dayanıyordu. Bréal, efsaneye göre Maraton Muharebesi'nde Perslere karşı Yunan zaferini ilan etmek için Maraton'dan Atina'ya kadar koşan ve haberi verdikten hemen sonra ölen Feidippides'ten ilham almıştı.[4]
Revithi, Atina yolunda bir erkek koşucuyla karşılaştı. Koşucu, Revithi'ye para vererek ünlü olmak için maratonu koşmasını, böylece para kazanabileceğini veya daha kolay iş bulabileceğini söyledi.[5] Bu görüşmeden sonra Revithi yarışta koşmaya karar verdi: Çocukluğunda uzun mesafeli koşuları severdi ve erkek rakiplerini yenebileceğine inanmıştı.[6][2]
Modern çağda düzenlenen ilk organizasyon olan 1896 Olimpiyat Oyunları, Yunanistan'ın başkenti Atina'da gerçekleştirildi.[7] Olimpiyat kuralları gereğince etkinliklerde kadınlar yer almadı. Modern Olimpiyat Oyunları'nın vizyoneri Pierre de Coubertin, yaşadığı dönemin (Victoria devrinde kadınlar, erkeklerden aşağıda görülürdü)[8] ve sadece erkeklerin katılabildiği Antik Olimpiyat Oyunları'na olan hayranlığının etkisiyle, kadınların Olimpiyat Oyunları'ndaki ve geniş çerçevede spordaki varlığına karşıydı. Bir kadının en büyük başarısının, oğullarının sporda öne çıkmasını teşvik etmek ve bir erkeğin çabasını alkışlamak olduğuna inanmaktaydı.[9]
1896 maratonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Revithi, 9 Nisan [Eski Usul: 28 Mart] Perşembe günü yarışın başlayacağı Maraton köyüne ulaştığında, sporcular ertesi gün yapılacak yarış için toplanmıştı. Muhabirlerin dikkatini çeken Revithi, kendisini evinde misafir de eden Maraton belediye başkanı tarafından karşılandı.[10] Muhabirlerin sorularını cevaplayan kadına, Halandri'den bir erkek koşucu, yarışı bitirip stadyuma girdiğinde seyircilerin gitmiş olacağını söyleyerek sataştı. Hazırcevaplığını konuşturan Revithi, Amerikalılara karşı hezimete uğramış Yunan erkek atletlerin, kadınları aşağılamaması gerektiğini belirterek karşılık verdi.[11]
10 Nisan [Eski Usul: 29 Mart] Cuma sabahı yarışın başlamasından önce, Maraton'un eski rahibi Yannis Veliotis Aziz John Kilisesi'nde sporcular için dua edecekti. Veliotis, resmen tanınan bir atlet olmadığı için Revithi'yi kutsamayı reddetti. Organizasyon komitesi nihayetinde Revithi'nin yarışa katılmasına izin vermedi. Resmî kayıtlara göre son başvuru tarihinin geçmesinden ötürü kabul edilmemişti ancak Olimpiyat tarihçileri David Martin ve Roger Gynn'in belirttiği gibi asıl sorun Revithi'nin cinsiyetiydi.[13] Tarasuleas'a göre, organizatörler, Revithi'ye Amerikan kadın takımıyla mücadele edeceği Atina'da yapılacak bir başka yarış sözü verdiler ama bu organizasyon hiçbir zaman gerçekleşmedi.[14][15]
Revithi, ertesi gün sabah 08.00'de başlayarak maraton rotasını kendi başına koştu. Başlamadan önce, kasabanın tek öğretmeni, belediye başkanı ve şehir hakimi, Revithi'nin oradan ayrılış zamanına tanıklıklarını beyan eden bir kâğıt imzaladı. Parkuru sabit bir tempoyla geçti ve Parapigmata'ya (Hilton Atina'nın yakınındaki, hâlen Evangelismos Hastanesi'nin bulunduğu yer) saat 13.30'da (5,5 saat) ulaştı.[16] Revithi'nin Panathinaiko Stadyumu'na girmesine izin verilmedi. Birkaç Yunan subayı tarafından durdurulan Revithi, Atina'ya varış zamanını kayda geçirebilmek için askerlerden kendi el yazısıyla hazırladığı raporu imzalamalarını istemişti.[17] Gazetecilere, durumunu anlatmak için Timoleon Filimon (Yunan Olimpiyat Komitesi genel sekreteri) ile görüşmek istediğini belirtti. Tarihçiler, başarısını kabul edecekleri ümidiyle, Revithi'nin belgelerini Yunan Olimpiyat Komitesine sunmayı amaçladığına inanmaktadır. Bu durumu doğrulayabilecek unsurlardan, ne Revithi'nin raporları ne de Yunan Olimpiyat Komitesinden belgeler ortaya çıkarılmıştır.[18]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Revithi'nin maratondan sonraki hayatı hakkında herhangi bir açıklama ya da bilgi mevcut değildir. Bazı gazeteler onun maratona katılma öyküsüyle ilgili yazılar basmış olsalar da bu haberlerde yarıştan sonraki hayatı ele alınmamıştır. Filimon'la tanışıp tanışmadığı ya da bir iş bulup bulmadığı bilinmemektedir.[19] Tarasuleas, "Stamata Revithi, tarihin tozlu sayfalarında kayboldu" ifadeleriyle durumu betimlemişti.[20] Birleşik Krallık'tan Violet Piercy, resmî olarak dereceleri ölçülen bir maraton yarışını tamamlayan ilk kadındı ve 3 Ekim 1926'da, İngiltere'de gerçekleştirilen yarışta 3 saat 40 dakikalık bir performans gösterdi.[21] Kadınların Olimpiyat maratonu koşması 1984 Yaz Olimpiyatları'nı buldu. Amerikalı Joan Benoit, Los Angeles'taki ilk yarışı 2 saat 24 dakikalık derecesiyle kazanmıştı.[22]
Melpomene
[değiştir | kaynağı değiştir]
Atina'da çıkan Messager d'Athènes adlı Fransızca gazete, 2 Mart 1896'daki bir haberinde "Maratona katılımcı olarak kaydolan bir kadından bahsediliyor. Kadın, kendi başına yaptığı deneme koşusunda [...] Maraton'la Atina arasındaki 42 [sic] kilometrelik mesafeyi 4½ saatte koştu." denilmişti.[23] Daha sonra aynı yıl Uluslararası Olimpiyat Komitesinin kurucu üyelerinden Ferenc Kemény, "gerçekten de bir hanımefendi, Bayan Melpomene, 40 kilometrelik maratonu 4½ saatte tamamladı ve Olimpiyat Oyunları yarışına girmeyi talep etti. Bu isteğin komisyon tarafından reddedildiği bildirildi." ifadelerini kullandı.[24] Martin ve Gynn'e göre "buradaki acayiplik, Melpomene'nin ilk adının bulunmamasıdır." Messager gazetesinin haberi, Der Leichtathlet'in 1927'deki bir sayısında yeniden gündeme gelene kadar, yaklaşık 30 yıl boyunca bir köşede unutulmuştu.[25]
Olimpiyat tarihçisi Karl Lennartz, iki kadının 1896 maratonunda koştuğunu ve "Melpomene" isminin hem Kémény hem de 1896'da iki Olimpiyat şampiyonluğu olan yüzücü Alfréd Hajós tarafından doğrulandığını iddia etmiştir.[26] Lennartz'a göre Melpomene adlı genç bir kadın yarışı koşmak istedi ve Şubat sonunda ya da Mart başında 4,5 saat içinde mesafeyi katetti. Ancak organizasyon komitesi kadının koşmasına izin vermedi; Akropolis gazetesi komiteyi bu kararından dolayı eleştirdi.[27] Olimpiyat Maratonu 10 Nisan [Eski Usul: 29 Mart] 1896'da gerçekleşti ve bir başka kadın atlet Stamata Revithi, 11 Nisan [Eski Usul: 30 Mart] 1896'da parkuru 5½ saatte tamamladı. Asti, New Aristophanes ve Atlantida gazeteleri bunu 12 Nisan [Eski Usul: 31 Mart] 1896'da yazdı.[28]
Öte yandan Tarasuleas, Yunan gazetelerinde çağdaş dönemde yer alan haberlerde hiçbir zaman Melpomene'den bahsedilmediğini, Revithi isminin ise birçok kez yer aldığını savunmaktadır.[29] Tarasuleas, Melpomene ile Revithi'nin aynı kişi olduğunu öne sürmüştür. Martin ile Green de "Revithi'yi tanınmış bir maraton koşucusu olarak ele alan çağdaş bir bakış açısı, maraton parkurunun bir kadın tarafında daha önce koşulmuş olmasını açıklayabilir -bu Revithi tarafından yapıldı, Melpomene tarafından değil." görüşünü savunmuştur.[30] Atina günlük gazetesi Estia'nın 4 Nisan [Eski Usul: 23 Mart] 1896'daki baskısı, "Maraton'da birkaç gün önce deneme amacıyla koşan tuhaf bir kadın, yarından sonraki gün yarışma niyetinde. Bugün ofisimize geldi ve 'Ayakkabılarım beni engellerse, onları çıkaracağım ve yalın ayak devam edeceğim.' dedi." içerikli bir habere yer verdi. Dahası, Tarasuleas, 13 Mart [Eski Usul: 1 Mart] 1896'da başka bir yerel gazetede, bir kadının bebeğiyle maratonu koşmak için kayıt yaptırdığının yer aldığını fakat yine haberde kadının adının bulunmadığını belirtmişti. Gizemi çözmeye çalışan Tarasuleas, "Belki de Revithi'nin iki ismi vardı ya da belki de bilinmeyen nedenlerle Müz Melpomene'nin adıyla anılıyordu." demiştir.[31]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Boulongne, Yves-Pierre (Şubat-Mart 2000). "Pierre de Coubertin and women's sport" (PDF). Olympic Review. s. 23. 8 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2008.
- ^ a b Tarasuleas 1997, s. 11.
- ^ "Piraeus Prefecture". Greece 2000. 1987.
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 5-6; Young, A Brief History of the Olympic Games, 166
- ^ Olimpiyat tarihçileri Revithi'nin neden maratonu koşmaya karar verdiği konusunda farklı görüşler belirtmektedir. Bazılarına göre Revithi'nin amacı çalışacak bir yer bulabilmektir (DeFrantz, Women in Sport, 185; Eleftheratos, 11 Nisan 1896 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [PDF]). Jere Longman (In Footsteps of History) ise "neden birinin, bir memuriyet için 24 mil koşmayı isteyeceğini" sorgular. Martin & Gynn'e göre (Running through the Ages, 21), "erkek koşucu ona (Revithi), duruma bakılırsa şaka olarak, zengin olmanın en iyi yolunun maratonu koşmak ve kazanmak olduğunu" söyledi (hikâyenin benzer bir versiyonu için bknz. Tarasuleas [The Female Spiridon Loues, 11; Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 53]). Emet Malone (And at the Starting Line... 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), Revithi'nin reddedilmesi üzerine, "bir şeyi ispatlamak için parkuru yine de koştuğunu" söyler.
- ^ Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 53
- ^ Yunanlar, Oyunlar'a ev sahipliği yapmanın ülkelerine önemli avantajlar getireceğine inanıyordu (Philimon, Organization of the Games of 1896, 10).
- ^ Domosh & Seager, Putting Women in Place, 143; Payne, Different but Equal, 21
- ^ DeFrantz, Women in Sport, 185; Miragaya, The Female Olympian, 313-314
- ^ Eleftheratos, 11 Nisan 1896 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF)
- ^ 11. Amerikalı atletler bir gün önceki on iki mücadelenin dokuzunda altın madalya kazanmıştı.
- ^ Philimon, Organization of the Games, 87-90
- ^ Yunan katılımcılar 10 ve 24 Mart'ta yapılan iki ulusal deneme yarışıyla seçilmişti. Carlo Airoldi atlı bir başka atlet de profesyonel olduğu gerekçesiyle yarışa alınmamıştı (Martin-Gynn, Running through the Ages, 12, 21).
- ^ Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 54
- ^ Tarasuleas 1997, s. 12.
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 22; Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 55; Tarasuleas, The Female Spiridon Loues, 12. "Melpomene" ve Revithi'nin aynı kişi olduğu inancındaki bazı yzarlar, Yunan kadının parkuru 4½ saatte koştuğunu söyler. Ör. Miragaya, The Female Olympian, 314, atıf yaptığı DeFrantz, A. (1997). "The Changing Role of Women in the Olympic Games". 37th International Session for Young Participants - IOA Report. Olimpia: Uluslararası Olimpik Akademi.
- ^ Eleftheratos, 11 Nisan 1896 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF); Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 54
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 22
- ^ Eleftheratos, 11 Nisan 1896 19 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF); Martin-Gynn, Running through the Ages, 21-22; Tarasuleas, The Female Spiridon Loues, 11
- ^ Tarasuleas, The Female Spiridon Loues, 12
- ^ Lovett, Olympic Marathon, Chapter 25 11 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Joan Benoit 16 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IOC
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 20
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 21
- ^ Tamini, Women always in the Race, 206
- ^ Ancak Hajós Mart'ın başındaki yarışla, Tarasuleas'ın yazdığı 11 Nisan'daki yarışı karıştırmaktadır. (Lennartz [1997], 20).
- ^ Macar spor tarihçisi Eva Fóldes, Women at the Olympics, 105-114, Melpomene'nin hikâyesi için benzer şeyler anlatır.
- ^ Lennartz, Two Women Run the Marathon, 20. Yaşananların benzer anlatımları için bknz. Jenkins, Sports Science Handbook , 314; Lovett, Olympic Marathon, Bölüm 25 11 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Mallon & Widlund, The 1896 Olympic Games, 14. Lucas (A History of the Marathon Race, 132) "Melpomene" ve derecesinden (4½ saat) söz ederken, Revithi'den bahsetmez.
- ^ Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 55. Martin & Gynn (Running through the Ages, 22) "Melpomene" adının yabancı gazetelerde yıllar sonra (1927'de, Der Leichtathlet, Messager'in haberini tekrar yayımladığında) ortaya çıktığını belirtir.
- ^ Martin & Gynn, Running through the Ages, 22; Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 55, 4 Nisan tarihli Estia ve 11 Nisan tarihli Asti gazetelerine atıfla.
- ^ Tarasuleas, Stamata Revithi, "Alias Melpomeni", 54-55. Miragaya'ya göre (The Female Olympian, 314) maraton koşusunun ardından, Revithi'nin adını hatırlayamayan atletizm görevlileri onu Yunan tragedya müzü "Melpomene" olarak andı. "Stamata Revithi'yi bakıp sadece trajedisini görebildiler, sıra dışı ayaklarını değil."
<references> üzerinde tanımlanan "FOOTNOTETarasuleas199711" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: Kaynak gösterme)- Genel
- DeFrantz, A. (1993). "The Olympic Games: Our Birthright to Sports". Cohen, Greta L. (Ed.). Women in Sport: Issues and Controversies. Sage. ISBN 0-8039-4979-0.
- Domosh, Mona; Seager, Joni (2001). "Victorian Lady Travelers". Putting Women in Place: Feminist Geographers Make Sense of the World. Guilford Press. ISBN 1-57230-668-8.
- Eleftheratos, Dionysis (12 Nisan 2008). "11 Nisan 1896" (PDF). ET Review (Yunanca). Eleftheros Typos. 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2008.
- Fóldes, Eva (1964). "Women at the Olympics - A Historical Survey of the Physical Education of Women" (PDF). Report of the Fourth Summer Session of the International Olympic Academy. ss. 105-114. 27 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.
- Jenkins, Simon P. R. (2005). "Gender Differences". Sports Science Handbook. 1. Multi-Science Publishing. ISBN 0-906522-36-6.
- "Joan Benoit". Profiles. Uluslararası Olimpiyat Komitesi. 16 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2008.
- Lennartz, Karl (Kış 1994). "Two Women Ran the Marathon in 1896" (PDF). Citius, Altius, Fortius. 2 (1). ss. 11-12. 30 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.
- Longman, Jere (10 Ağustos 1997). "In Footsteps of History, It's Suzuki in Marathon". Sports. The New York Times. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- Lovett, Charlie (1997). "The Fight to Establish the Women's Race". Olympic Marathon: A Centennial History of the Games' Most Storied Race. Praeger Publishers. ISBN 0-275-95771-3. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- Lucas, John A. (1976). "A History of the Marathon Race" (PDF). Journal of Sport History. 3 (2). ss. 120-138. 19 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2008.
- Mallon, Bill; Widlund, Ture (1998). "1896 Olympic Games - Analysis and Summaries". The 1896 Olympic Games (PDF). Jefferson, Kuzey Karolina ve Londra: McFarland. ISBN 0-7864-0379-9. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018.
- Malone, Emmet (14 Ağustos 2007). "And at the Starting Line". The Irish Times. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- Martin, David E.; Gynn, Roger W. H. (2000). "The Olympic Marathon". Running through the Ages. Human Kinetics. ISBN 0-88011-969-1.
- Miragaya, Ana (2002). "The Female Olympian". Da Costa, Lamartine P. (Ed.). Olympic Studies - Current Intellectual Crossroads (PDF). Rio de Janeiro: Editora Gama Filho. ISBN 85-7444-034-5. 8 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018.
- Payne, Kay E. (2001). "Persuasive Attempts at Shaping Gender Roles". Different but Equal: Communication between the Sexes. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-96522-8.
- Philimon, Timoleon J. (1897). "Organization of the Games of 1896". Coubertin, Pierre De; Philemon, Timoleon J.N.; Politis, G.; Anninos, Charalambos (Ed.). The Olympic Games: BC 776 - AD 1896 (PDF). Atina: Charles Beck. 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- "Piraeus Prefecture". Greece 2000. Atina: Editions XXI Century. 1987.
- Tamini, Noel (Mart 1993). "Women always in the Race" (PDF). Olympic Review, 307. ss. 204-208. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2008.
- Tarasuleas, Athanasios (Ekim-Kasım 1997). "Stamata Revithi, "Alias Melpomeni"" (PDF). Olympic Review. 26 (17). ss. 53-55. 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- Tarasuleas, Athanasios (Yaz 1993). "The Female Spiridon Loues" (PDF). Citius, Altius, Fortius. 1 (3). ss. 11-12. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008.
- Young, David C. (2004). "Modern Issues: The Marathon and Torch Relay". A Brief History of the Olympic Games. Oxford: Blackwell. ISBN 1-4051-1130-5. OCLC 54111254.